TY  - JOUR
T1  - Batı Akdeniz Bölgesi’ndeki Aktarlarda Dolaşım Sistemi Hastalıkları İçin Satılan Bitkisel Droglar
TT  - Herbal Drugs Sold in Herbal Stores in Western Mediterranean Region for Circulatory System Diseases
AU  - Kendir, Gülsen
AU  - Öztürk, Duygu
AU  - Cengiz, Ahmet Ozan
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.21597/jist.1593614
JF  - Journal of the Institute of Science and Technology
JO  - J. Inst. Sci. and Tech.
PB  - Iğdır Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2536-4618
SP  - 427
EP  - 436
VL  - 15
IS  - 2
LA  - tr
AB  - İnsanlar, tarih boyunca bitkileri çeşitli amaçlarla kullanmışlardır. Daha çok beslenme amacıyla kullanılan bitkilerin zaman içinde çeşitli hastalıklara iyi geldiğini keşfetmişlerdir. Ülkemiz iklim koşulları ve coğrafi konumu sebebiyle bitki çeşitliliği açısından oldukça zengindir. Bu zenginlik de halk tarafından ülkemizdeki bitkilerin özellikle tedavi amacıyla kullanımında kültürel bir miras oluşmasına neden olmuştur. Dolaşım sistemi; kalp, damarlar ve kandan oluşan bir sistemdir. İnsan vücudundaki hücrelere ihtiyacı olan besin ve oksijenin taşınmasını sağlar. Aynı zamanda hücrelerin bu besin ve oksijeni kullanarak oluşturduğu atıkları vücuttan uzaklaştırmada görevlidir. Bu sistemde meydana gelen bozulmalar dolaşım sistemi hastalıklarına sebep olur. İnsanlar uzun yıllardır bu hastalıklarla mücadele etmekte ve tedavi amacıyla çeşitli tıbbi bitkileri kullanmaktadır. Bu çalışmada Batı Akdeniz Bölgesi’nde yer alan üç ilde, halkın dolaşım sistemi hastalıklarının tedavisi için aktarlardan temin ettikleri tıbbi bitkiler tespit edilmiştir. Bu çalışma için Isparta’da 7 aktar, Antalya’da 6 aktar ve Burdur’da 7 aktar olmak üzere toplamda 20 farklı aktar ziyaret edilmiştir. Bu ziyaretler sonucunda toplamda 25 bitki taksonunun aktarlar tarafından dolaşım sistemi hastalıkları için satışının yapıldığı belirlenmiştir. Tıbbi bitkilerin en çok yapraklarının ve meyvelerinin drog olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu bitkilerin çoğunlukla Lamiaceae familyasına (4 takson) ait olduğu saptanmıştır. Bu bitkiler daha çok infüzyon ve dekoksiyon yöntemleriyle hazırlanan tıbbi çaylar şeklinde tüketilmektedir.
KW  - Aktar
KW  - Batı Akdeniz Bölgesi
KW  - Dolaşım sistemi hastalıkları
KW  - Etnobotanik
KW  - Tıbbi bitkiler
N2  - People have used plants for various purposes throughout history. They discovered that plants, which were mostly used for nutritional purposes, were good for various diseases over time. Our country is very rich in terms of plant diversity due to its climatic conditions and geographical location. This richness has also caused a cultural heritage to be formed by the people in our country, especially in the use of plants for treatment purposes.The circulatory system is a system consisting of the heart, blood vessels and blood. It provides the transportation of nutrients and oxygen to the cells in the human body. It is also responsible for removing the wastes that the cells create by using these nutrients and oxygen from the body. Disruptions in this system cause circulatory system diseases. People have been struggling with these diseases for many years and have been using various medicinal plants for treatment. In this study, the medicinal plants obtained from herbal stores for the treatment of circulatory system diseases were identified in three provinces in the Western Mediterranean region. For this study, a total of 20 different herbal stores were visited, including 7 in Isparta, 6 in Antalya, and 7 in Burdur. As a result of these visits, it was determined that a total of 25 plant taxa were sold by herbal stores for circulatory system diseases. It has been determined that the leaves and fruits  of medicinal plants used for circulatory system disorders are mostly used as drugs. It was determined that these plants mostly belong to the Lamiaceae family. These plants are mostly consumed in the form of medicinal teas prepared by infusion and decoction methods.
CR  - Anonim (2025). Kalkınma Planlamasında İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması. Erişim adresi: https://ka.gov.tr/sayfalar/kalkinma-planlamasinda-istatistiki-bolge-birimleri-siniflandirmasi--24 (Erişim tarihi: 15 Ocak 2025)
CR  - Aydın, S. (2004). Anadolu Diyagonali: ekolojik kesinti tarihsel-kültürel bir farklılığa işaret edebilir mi. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 17, 117-137.
CR  - Baytop, T. (2001). Türk Eczacılık Tarihi. Kısaltılmış 2. Baskıya Hazırlayan Prof. Dr. Afife Mat, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
CR  - Baytop, T. (2021). Türkiye'de Bitkiler ile Tedavi: Geçmişte ve Bugün. Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul.
CR  - Davis, P.H. (1965-1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh, Edinburgh Univ. Press, Vol. 1-9.
CR  - Durukan, E., Göktepe, M. (Eds). (2023). Egzersiz Fizyolojisi ve Temel Kavramlar. Efe Akademi Yayınları, İstanbul.
CR  - European Pharmacopoeia Commission (2019). European Pharmacopoeia. 10th edn, vol 1. Council of Europe, Strasbourg.
CR  - Göktaş, Ö., & Gıdık, B. (2019). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 145-151.
CR  - Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., & Babaç, M. T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırma Derneği Yayını.
CR  - Güner, A., Ekim, T., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Çimen, A.Ö., Gümer, I., Ekşi, G. ve Şen, F. (edlr.) (2022). Resimli Türkiye Florası, Cilt 1, ikinci baskı. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları. İstanbul.
CR  - Hariyanti, H., Mauludin, R., Sumirtapura, Y. C., & Kurniati, N. F. (2022). A review: Pharmacological activities of quinoline alkaloid of Cinchona sp. Biointerface Research in Applied Chemistry, 13(4), 3.
CR  - İnan, E., İpek, G., & İpek, A. (2012). Çankırı’nın endemik tıbbi bitkileri. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 2, 38-40.
CR  - Kendir, G., & Güvenç, A. (2010). Etnobotanik ve Türkiye’de yapılmış etnobotanik çalışmalara genel bir bakış. Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy, 1, 49-80.
CR  - Keskin, T. (2024). TR61 Bölgesi İstatistiki Göstergeler Raporu. Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Isparta. https://baka.gov.tr/assets/upload/dosyalar/tr61-bolgesi-istatistiki-gostergeler-raporu.pdf  (Erişim tarihi: 15 Ocak 2025)
CR  - Müller, J., Puttich, P. M., & Beuerle, T. (2020). Variation of the main alkaloid content in Equisetum palustre L. in the light of its ontogeny. Toxins, 12(11), 710.
CR  - Sağlık Bakanlığı (2016). Aktarlar, baharatçılar ve benzeri dükkanlar. https://titck.gov.tr/storage/legislation/PrMEZZll.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2024)
CR  - Şenkul, Ç., & Kaya, S. (2017). Türkiye endemik bitkilerinin coğrafi dağılışı. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 109-120.
CR  - Tuzlacı, E. (2016). Türkiye Bitkileri Geleneksel İlaç Rehberi. İstanbul: İstanbul Tıp Kitabevleri.
CR  - Türk Farmakopesi 2017 (2018).  Cilt III-V (Genel Monograflar), T.C. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1098, 1. Baskı, Ankara.
CR  - Üner, S., Balcılar, M., & Ergüder, T. (2018). Türkiye hanehalkı sağlık araştırması: bulaşıcı olmayan hastalıkların risk faktörleri prevalansı 2017 (STEPS). Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ofisi, Ankara.
CR  - WFO (2024). World Flora Online. http://www.worldfloraonline.org (Erişim Tarihi: 30.12.2024)
CR  - Yıldırımlı, Ş. (2004). Etnobotanik ve Türk etnobotaniği. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 17, 175-193.
UR  - https://doi.org/10.21597/jist.1593614
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4404247
ER  -