@article{article_1593787, title={Kazan Tatar Türkçesinde Eşmerkezli Birleşik Sözcükler}, journal={Dil Araştırmaları}, volume={19}, pages={97–114}, year={2025}, DOI={10.54316/dilarastirmalari.1593787}, author={Işıktaş Sava, Işılay}, keywords={Kazan Tatarca, söz varlığı, eşmerkezli birleşik sözcükler, ikilemeler}, abstract={Kazan Tatar Türkçesi (Kazan Tatarca sı), tarihî Kıpçak Türkçesinin bir kolu olarak bugün varlığını sürdüren kuzey batı Türk lehçelerinden biridir. XIII-XIV. yüzyıllarda Altın Ordu ve devamında Kazan Hanlığı topraklarının sahibi olan Tatarlar (Kazan Tatarları) ve toprakları XVI. yüzyılın ortasından itibaren Rus Çarlığının işgali altında girmiştir. Bu topraklar önce Kazan vilayeti, Ufa vilayeti ve Batı Sibirya adıyla, sonra Sovyet Rusya’sı döneminde de Tataristan, Başkurdistan ve Çuvaşistan Muhtar Cumhuriyeti olarak bölünmüştür. İdil- Ural sahasında XIX. yüzyılın yarısından itibaren Osmanlı Türkçesinin tesiri yayılsa da XX. yüzyıl başlarına kadar Türkî dil yani Doğu Türkçesi (Çağatayca) hâkim olmaya devam etmiştir. Daha sonraki dönemlerde Harezm-Çağatay temelinde halk dili, yerel ağız özellikleri işlenip geliştirilmiştir. Tatar Türkleri-Kazan Tatarları, Orta ve Aşağı İdil-Ural bölgeleri ile Batı Sibirya’da yaşayan boylar için kullanılmakta olup konuştukları dile de Tatarca (Kazan Tatarca) adı verilmektedir. Birçok diyalekti olmakla birlikte Kazan Tatar Türkçesinin başlıca 3 grupta toplandığı bilinmektedir: Batı diyalekti (Mişer), Orta diyalekt (Kazan Türkçesi), Doğu diyalektleri (Batı Sibirya, Tobol, Baraba, Tümen, Tom).
Sözvarlığı içerisinde yapı bakımından ikileme şeklinde gözüken ancak ikilemelerle karıştırılan birleşik sözcüklerden “eşmerkezli birleşik sözcükler” üzerine çeşitli çalışmalar günümüzde yapılmaktadır. Bu çalışmada Tatarca-Türkçe Sözlük (1997), Kazan Tatar Türkçesi Sözlüğü (2009), Kazan Tatar Türkçesinin en geniş kapsamlı sözlüğü Tatar Tįlįnįn Anlatmalı Süzlįgį I-VI (2015-2021) ile Tatar ve Başkurt Yazı Dillerinde İkilemeler (2017) sözlükleri esas alınarak Kazan Tatar Türkçesi sözvarlığında eşmerkezli birleşik sözcükler ortaya konulmaya çalışılacaktır.}, number={37}, publisher={Bengü Yayıncılık}