@article{article_1594880, title={ALEVİLİKTE KUTSAL BİR NESNE OLARAK “PABUÇ”UN ANLAMLARINA YÖNELİK SEMBOLİK BİR OKUMA}, journal={Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi}, pages={65–76}, year={2025}, DOI={10.60163/tkhcbva.1594880}, author={Bayrak İşcanoğlu, İlknur}, keywords={Pabuç, Alevilik, Hz. Ali, Tûrab Olma, Kutsal}, abstract={Tarihî kökeni, hiyerarşik yapısı ve ritüelleri ile Anadolu kültüründe ayrı bir yere sahip Alevilik inancı; sahip olduğu düşünce sistemi ve öğretileri ile derin bir anlam alanına sahiptir. Bu çalışmada Alevilik inancı etrafında şekillenmiş bu derin anlam alanlarının bir yansıması olarak görülen ve Alevilik inancında kutsal bir sembol hâline gelmiş bir giyim eşyası olan pabuç üzerinde durulmuştur. Farsça ayak ve giymek anlamlarındaki “pâ” ve “pûş” sözcüklerinden oluşan, Türkçe sözlükte ayakkabı sözcüğünün karşılığı olarak verilen pabucun, Alevilik inancı etkisiyle bazı derin sembolik anlamlara sahip olduğu ve Şah Pabucu kavramı ile kutsal emanet olarak nitelendirildiği bilinmektedir. Özellikle kutsal görülen “Şah Pabucu” Aleviliğin hiyerarşik yapısında en üstte bulunan dedelik makamındaki kişiler tarafından bazı halk hekimliği uygulamalarında bir sağaltma aracı olarak da kullanılmaktadır. Pabucun Alevilik inancında halk hekimliği uygulamalarında bir sağaltma aracı olarak kullanılması akla Aleviliğin temelini teşkil eden dört kapı kırk makam öğretisindeki Hakikat kapısının ilk makamı olan “Tûrab (Toprak) Olma” makamını getirmektedir. Toprak, Türk kültüründe; İslamiyet öncesi dönemde ve İslamiyet sonrası dönemde kutsal görülmüştür. Alevilik’teki Tûrab yani “Toprak Olma” makamında ise toprak; kibirden uzaklaşmanın, kimseyi küçük görmemenin, gösterişten uzak olmanın, kul olmanın, mütevazılığın, nefsin getirdiği dünyevi isteklerden vazgeçmenin bir sembolü olarak görülmüştür. Toprağın sahip olduğu derin anlamlar neticesinde kullanımı sırasında toprağa temas eden pabucun da derin sembolik anlamlara sahip olduğu anlaşılmaktadır. Pabucun ayrıca Alevilik inancındaki nefsin eğitimi anlayışı ile Alevilik inancı etrafında anlatılmış çeşitli rivayetlerde dünya malını, nefsin dünyevi isteklerini, insanoğlunun kibir ve hor görmesine karşılık hoşgörüyü sembolize ettiği de görülmektedir. Bu çalışmada Alevilik inancında kutsal olarak görülen ve Aleviliğin temel kurumlarından olan ocak etrafında gelişmiş kutsallığı, Alevililik’teki “Toprak Olma” anlayışı neticesinde Anadolu’nun farklı yerlerinde şekillenmiş sembolik anlamları, halk hekimliğinde şifa vericiliği ile bir sağaltma yöntemi olma gibi özellikleri ile pabuç eşyası üzerinde durulmuş, pabucun Alevilik inancındaki nefsin eğitimi anlayışı çevresinde kazandığı anlamları ile çeşitli anlatılar ve uygulamalardaki yeri, betimsel bir araştırma yöntemi ile yorumlanmış ve açıklanmıştır.}, number={114}, publisher={Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi}