TY  - JOUR
T1  - Uyaran Eksikliği Belirleme Ölçeği-Ebeveyn Formunun geliştirilmesi: Psikometrik değerleri
TT  - Development of the Stimulus Deficiency Assessment Scale-Parent Form: Psychometric values
AU  - Uzun Cicek, Ayla
AU  - Sarıçam, Hakan
AU  - Ucuz, İlknur
AU  - Cömertoğlu Arslan, Semiha
AU  - Mercan Işık, Cansu
AU  - Abanoz, Elif
AU  - Ünver Korğalı, Elif
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.61534/anatoljhr.1600793
JF  - Anatolian Journal of Health Research
JO  - Anatolian J Health Res
PB  - Tuba UÇAR
WT  - DergiPark
SN  - 2757-6051
SP  - 72
EP  - 78
VL  - 6
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Amaç: Türkiye’de uyaran eksikliğini belirlemeye ve değerlendirmeye yönelik psikometrik bir ölçek veya ölçüm aracı bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı uyaran eksikliği için değerlendirme ölçeği geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin belirlenmesidir. Bu amaç doğrultusunda Uyaran Eksikliği Belirleme Ölçeği-Ebeveyn Formu (UEBÖ-EF) oluşturulmuş ve kapsam geçerliği, yapı geçerliği, ölçüt geçerliği, iç tutarlık ve madde analizi ile psikometrik değerler sunulmaya çalışılmıştır. Yöntem: Araştırma metodolojik tiptedir ve örneklemini 24-48 aylık çocuğu olan 504 ebeveyn oluşturmuştur. Ölçüt bağıntılı geçerlik için Kısa 1-3 Yaş Sosyal ve Duygusal Değerlendirme Ölçeği-Türkçe kullanılmıştır. Yapı geçerliliği için Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) ve Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. Bulgular: Açıklayıcı faktör analizi sonucu toplam varyansın %77.96’sını açıklayan 21 madde ve tek boyutlu bir model oluşmuştur. DFA sonucu bu modelin uyum iyiliği değerleri CMIN=1986.29, sd=482, CMIN/sd=4.12 (p=.00), SRMR=.07, CFI=.92, IFI=.92, NFI=.92, RFI=.90, TLI=.91, RMSEA=.97 çıkmıştır. Madde faktör yükleri ise .67 ila .97 arasında değişmektedir. UEBÖ-EF ile psikiyatrik sorunlar ve psikososyal gelişim arasında ilişkiler (r=.54, r=-.23; p
KW  - çocuk
KW  - dil gelişimi
KW  - otizm
KW  - ölçek
KW  - uyaran eksikliği
N2  - Aim: There is no psychometric measurement tool or scale to identify and assess stimulus deficiency in Türkiye. The aim of this study was to develop an assessment scale for stimulus deficiency and to determine its psychometric properties. For this purpose, the Stimulus Deficiency Assessment Scale-Parent Form (SDAS-PF) was created and psychometric values were presented with content validity, construct validity, concurrent validity, internal consistency, and item analysis.Methods: The research is methodological and its sample consists of 504 parents with children aged 24-48 months. For concurrent validity, the Brief Infant-Toddler Social and Emotional Assessment-TR was used. Exploratory Factor Analysis (EFA) and Confirmatory Factor Analysis (CFA) were conducted to determine construct validity.Results: Exploratory factor analysis revealed a unidimensional model with 21 items explaining 77.96% of the total variance. As a result of confirmatory factor analysis, the goodness of fit values of this model were CMIN=1986.29, df=482, CMIN/df=4.12 (p=.00), SRMR=.07, CFI=.92, IFI=.92, NFI=.92, RFI=.90, TLI=.91, RMSEA=.97. Item factor loadings ranged between .67 and .97. Significant relationships were found between the SDAS-PF and problem domain, and competence domains (r=.54, r=-.23; p
CR  - Aksoy, B. (2023). Çocuk gelişiminde uyaran eksikliği ve otizm. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 8(24), 158-163. https://doi.org/10.5281/zenodo.8077520
CR  - Al Hosani, S. S., Darwish, E. A., Ayanikalath, S., AlMazroei, R. S., AlMaashari, R. S., & Wedyan, A. T. (2023). Screen time and speech and language delay in children aged 12–48 months in UAE: A case–control study. Middle East Current Psychiatry, 30(1), 47. https://doi.org/10.1186/s43045-023-00318-0
CR  - American Academy of Pediatrics [AAP], Council on Communications and Media. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591. https://doi.org/10.1542/peds.2016-2591
CR  - Ayre, C., & Scally A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79-86. https://doi.org/10.1177/07481756135138
CR  - Briggs-Gowan, M. J., & Carter, A. S. (2002). Brief infant–toddler social and emotional assessment (BITSEA) manual (Version 2.0). Yale University.
CR  - Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
CR  - Cheng, Q., Roth, A., Halgren, E., & Mayberry, R. I. (2019). Effects of early language deprivation on brain connectivity: Language pathways in deaf native and late first-language learners of American Sign Language. Frontiers in Human Neuroscience, 13, 320. https://doi.org/10.3389/fnhum.2019.00320
CR  - Cisneros-Franco, J. M., Voss, P., Thomas, M. E., & de Villers-Sidani, E. (2020). Critical periods of brain development. Handbook of Clinical Neurology, 173, 75-88. https://doi.org/10.1016/B978-0-444-64150-2.00009-5
CR  - Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Erlbaum.
CR  - Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5, 194-197. https://doi.org/10.1016/S0897-1897(05)80008-4
CR  - Erkuş, A. (2019). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-I: Temel kavramlar ve işlemler (4.baskı). Pegem Akademi.
CR  - Goretzko, D., Siemund, K., & Sterner, P. (2023). Evaluating model fit of measurement models in confirmatory factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 84(1), 123-144. https://doi.org/10.1177/00131644231163813
CR  - Humphreys, K. L., Machlin, L. S., Guyon-Harris, K. L., Nelson, C. A., Fox, N. A., & Zeanah, C. H. (2020). Psychosocial deprivation and receptive language ability: A two-sample study. Journal of Neurodevelopmental Disorders, 12(1), 36. https://doi.org/10.1186/s11689-020-09341-2
CR  - Ives, B. (2003). Effect size use in studies of learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 36(6), 490-504. https://doi.org/10.1177/00222194030360060101
CR  - Johnson, D., Policelli, J., Li, M., Dharamsi, A., Hu, Q., Sheridan, M. A., McLaughlin, K. A., & Wade, M. (2021). Associations of early-life threat and deprivation with executive functioning in childhood and adolescence: A systematic review and meta-analysis. JAMA Pediatrics, 175(11), e212511. https://doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2511
CR  - Kabukçu Başay, B., & Tezer, D. (2020). Üç yaş ve öncesi konuşma gecikmesi nedeniyle çocuk psikiyatrisi polikliniklerine başvuran çocukların tanı ve klinik özelliklerine ilişkin bir izlem çalışması. Pamukkale Tıp Dergisi, 13(2), 373-384. https://dx.doi.org/10.31362/patd.713895
CR  - Kaiser, H. F. (1960). The application of electronic computers to factor analysis. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 141-151. https://doi.org/10.1177/001316446002000116
CR  - Karabekiroğlu, K., Rodopman-Arman, A., Ay, P., Özkesen, M., Akbaş, S., & Taşdemir, G. N. (19-22 Nisan 2007). Kısa 1-3 yaş sosyal duygusal değerlendirme ölçeği (K-1/3-SDD-TR) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği [Kongre sunumu]. 17. Ulusal Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Kongresi, İzmir.
CR  - McLaughlin, K. A., Sheridan, M. A., & Nelson, C. A. (2017). Neglect as a violation of species-expectant experience: Neurodevelopmental consequences. Biological Psychiatry, 82(7), 462-471. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2017.02.1096
CR  - Miller, A. B., Sheridan, M. A., Hanson, J. L., McLaughlin, K. A., Bates, J. E., Lansford, J. E., Pettit, G. S., & Dodge, K. A. (2018). Dimensions of deprivation and threat, psychopathology, and potential mediators: A multi-year longitudinal analysis. Journal of Abnormal Psychology, 127(2), 160-170. https://doi.org/10.1037/abn0000331
CR  - Mughal, M. K., Ginn, C. S., Perry, R. L., & Benzies, K. M. (2016). Longitudinal effects of a two-generation preschool programme on receptive language skill in low-income Canadian children to age 10 years. Early Child Development and Care, 186(8), 1316–1326. https://doi.org/10.1080/03004430.2015.1092141
CR  - Muppalla, S. K., Vuppalapati, S., Reddy Pulliahgaru, A., & Sreenivasulu, H. (2023). Effects of excessive screen time on child development: An updated review and strategies for management. Cureus, 15(6), e40608. https://doi.org/10.7759/cureus.40608
CR  - Nelson, C. A., Zeanah, C. H., & Fox, N. A. (2019). How early experience shapes human development: The case of psychosocial deprivation. Neural Plasticity, 2019, 1676285. https://doi.org/10.1155/2019/1676285
CR  - Rodrigues, P. F. S., & Pandeirada, J. N. S. (2018). When visual stimulation of the surrounding environment affects children's cognitive performance. Journal of Experimental Child Psychology, 176, 140-149. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2018.07.014
CR  - Sarıçam, H, (2022). A scale development study: Psychometric properties of the Cumhuriyet Subjective Sleep Quality Scale. Cumhuriyet Medical Journal, 44(1), 44-50. https://doi.org/10.7197/cmj.1070438
CR  - Sarıçam, H. (2024). Üstün yetenekli çocukların psikolojik, sosyal ve duygusal özellikler açısından incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Trakya Üniversitesi.
CR  - Sarıçam, H., İşcen Karasu, F., & Seçil Karamuklu, E. (2023). Zihinsel yetersizliği olan çocukların Yaşam Kalitesi Ölçeği-Ebeveyn Formunun Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 805-822.
CR  - Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
CR  - Uzun Cicek, A., & Sarıçam, H. (2023). Revize Edilmiş Ebeveynlik Davranışı Envanteri’nin (R-EDE) Türk kültürüne uyarlanması: Bir geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 11(2), 1384-1399. https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1163289
CR  - Uzun Çiçek, A., Akdag, E., & Celebi Erdivanli, O. (2020). Sociodemographic characteristics associated with speech and language delay and disorders. Journal of Nervous and Mental Disease, 208(2), 143-146. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000001120
CR  - Vandormael, C., Schoenhals, L., Hüppi, P. S., Filippa, M., & Borradori Tolsa, C. (2019). Language in preterm born children: Atypical development and effects of early interventions on neuroplasticity. Neural Plasticity, 2019, 6873270. https://doi.org/10.1155/2019/6873270
CR  - Xia, Y., & Yang, Y. (2019). RMSEA, CFI, and TLI in structural equation modeling with ordered categorical data: The story they tell depends on the estimation methods. Behavior Research Methods, 51, 409-428. https://doi.org/10.3758/s13428-018-1055-2
CR  - Zengin-Akkuş, P., Çelen-Yoldaş, T., Kurtipek, G., & Özmert, E. N. (2018). Speech delay in toddlers: Are they only late talkers?. The Turkish Journal of Pediatrics, 60(2), 165-172. https://doi.org/10.24953/turkjped.2018.02.008
UR  - https://doi.org/10.61534/anatoljhr.1600793
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4437415
ER  -