TY  - JOUR
T1  - Kesirli Diferensiyel Denklemlerle Finansal Problemlerin Matematiksel Analizi ve Çözüm Yöntemleri
TT  - Mathematical Analysis and Solution Methods for Financial Problems with Fractional Differential Equations
AU  - Can, Engin
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.58767/joinbat.1601559
JF  - Journal of Business and Trade
JO  - JOINBAT
PB  - Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2757-6809
SP  - 56
EP  - 67
VL  - 6
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Finansal problemlerin analizi ve çözümü, geleneksel matematiksel yöntemlerin sınırlarını zorlayan karmaşıklıklar içerir. Özellikle finansal piyasalarda gözlemlenen volatilite, bellek etkileri ve uzun vadeli bağımlılıklar gibi özellikler, klasik diferansiyel denklemlerle modellemede yetersiz kalabilir. Bu bağlamda, fraksiyonel diferansiyel denklemler (FDD), finansal matematikte yenilikçi bir yaklaşım sunarak bu tür karmaşık süreçleri daha etkili bir şekilde temsil etme potansiyeline sahiptir. Fraksiyonel matematik, türev ve integral işlemlerinin tam sayı olmayan dereceleriyle çalışarak, anomalik yayılma süreçlerini ve bellek etkilerini modelleme imkanı sağlar. Bu özellikler, finansal sistemlerdeki uzun vadeli bağımlılıkları, geçmiş olayların mevcut durumlara etkisini ve piyasaların fraktal doğasını daha doğru bir şekilde açıklamak için güçlü bir araç sunar. Bu makalede, fraksiyonel diferansiyel denklemlerin teorik temelleri ele alınarak, bu denklemlerin finansal problemlerdeki uygulanabilirliği detaylı bir şekilde incelenmiştir. Özellikle volatilite analizi, opsiyon fiyatlandırma, risk yönetimi ve portföy optimizasyonu gibi temel finansal alanlarda fraksiyonel modellerin sunduğu avantajlar tartışılmıştır. Geleneksel Black-Scholes modelinin fraksiyonel versiyonu gibi spesifik uygulamalar, piyasaların daha gerçekçi bir şekilde modellenmesini mümkün kılarak bu yöntemlerin potansiyelini göstermektedir. Ayrıca, finansal verilerin fraksiyonel zaman serisi analizine tabi tutulması, uzun vadeli bellek etkilerinin ve anomalik piyasa davranışlarının daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır. Makale aynı zamanda, fraksiyonel denklemlerin çözümünde kullanılan analitik ve numerik yöntemlere de ışık tutmaktadır. Sonlu fark yöntemleri, spectral yaklaşımlar ve Grünwald-Letnikov tekniği gibi nümerik yöntemler, fraksiyonel denklemlerin çözümünde kritik bir rol oynar. Bunun yanı sıra, yapay zeka destekli algoritmaların, finansal verilerden öğrenerek daha etkili çözümler sunma potansiyeline sahip olduğu vurgulanmıştır. Ancak, fraksiyonel diferansiyel denklemlerin çözümünde karşılaşılan zorluklar ve yüksek hesaplama maliyetleri, bu alanda daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Sonuç olarak, fraksiyonel diferansiyel denklemler, finansal problemlerin matematiksel çözümünde yeni ufuklar açmaktadır. Gelecekte, daha gelişmiş hesaplama yöntemlerinin ve veri odaklı yaklaşımların entegrasyonu ile bu modellerin finansal matematikteki rolü daha da artacaktır. Bu çalışma, fraksiyonel denklemlerle finansal problemlerin çözümüne yönelik teorik bir temel sunmanın yanı sıra, uygulama ve araştırma alanlarında ilham verici bir rehber olmayı amaçlamaktadır.
KW  - Fraksiyonel diferansiyel denklemler
KW  - finansal matematik
KW  - matematiksel modelleme
KW  - numerik yöntemler
KW  - volatilite analizi
N2  - The analysis and solution of financial problems involve complexities that challenge the limits of traditional mathematical methods. Especially in financial markets, characteristics such as volatility, memory effects, and long-term dependencies can be insufficiently modeled by classical differential equations. In this context, fractional differential equations (FDE) offer an innovative approach in financial mathematics, possessing the potential to represent such complex processes more effectively. Fractional mathematics, by working with non-integer orders of derivative and integral operations, provides the ability to model anomalous diffusion processes and memory effects. These features provide a powerful tool to more accurately explain long-term dependencies in financial systems, the impact of past events on current situations, and the fractal nature of markets. In this article, the theoretical foundations of fractional differential equations are addressed, and the applicability of these equations to financial problems is examined in detail. Especially in fundamental financial areas such as volatility analysis, option pricing, risk management, and portfolio optimization, the advantages offered by fractional models have been discussed. Specific applications, such as the fractional version of the traditional Black-Scholes model, demonstrate the potential of these methods by enabling a more realistic modeling of the markets. Additionally, subjecting financial data to fractional time series analysis facilitates a better understanding of long-term memory effects and anomalous market behaviors. The article also sheds light on the analytical and numerical methods used in solving fractional equations. Numerical methods such as finite difference methods, spectral approaches, and the Grünwald-Letnikov technique play a critical role in the solution of fractional equations. In addition, it has been emphasized that AI-supported algorithms have the potential to provide more effective solutions by learning from financial data. However, the challenges encountered in solving fractional differential equations and the high computational costs indicate that more work is needed in this field. In conclusion, fractional differential equations are opening new horizons in the mathematical solution of financial problems. In the future, with the integration of more advanced computational methods and data-driven approaches, the role of these models in financial mathematics will further increase. This study aims to provide a theoretical foundation for solving financial problems with fractional equations, as well as to serve as an inspiring guide in the fields of application and research.
CR  - Baillie, R. T., Bollerslev, T. & Mikkelsen, H. O. (1996). "Fractionally Integrated Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity". Journal of Econometrics, 74(1), 3–30.
CR  - Black, F. & Scholes, M. (1973). "The Pricing of Options and Corporate Liabilities". Journal of Political Economy, 81(3), 637–654.
CR  - Cartea, Á. & del-Castillo-Negrete, D. (2007). "Fractional Diffusion Models of Option Prices in Markets with Jumps". Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 374(2), 749–763.
CR  - Comte, F. & Renault, E. (1998). "Long Memory in Continuous-Time Stochastic Volatility Models". Mathematical Finance, 8(4), 291–323.
CR  - Cont, R. (2001). "Empirical Properties of Asset Returns: Stylized Facts and Statistical Issues". Quantitative Finance, 1(2), 223–236.
CR  - Diethelm, K. (2010). The Analysis of Fractional Differential Equations: An Application-Oriented Exposition Using Differential Operators of Caputo Type. Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
CR  - Hurst, H. E. (1951). "Long-term Storage Capacity of Reservoirs". Transactions of the American Society of Civil Engineers, 116(1), 770–799.
CR  - Jafari, H. & Daftardar-Gejji, V. (2006). "An Iterative Method for Solving Nonlinear Functional Equations". Applied Mathematics and Computation, 181(1), 598–603.
CR  - Kilbas, A. A., Srivastava, H. M. & Trujillo, J. J. (2006). Theory and Applications of Fractional Differential Equations. Elsevier Science Limited.
CR  - Mandelbrot, B. B. (1963). "The Variation of Certain Speculative Prices". Journal of Business, 36(4), 394–419.
CR  - Mandelbrot, B. B. (1983). The Fractal Geometry of Nature. W. H. Freeman and Co.
CR  - Mandelbrot, B. B. & Van Ness, J. W. (1968). "Fractional Brownian Motions, Fractional Noises and Applications". SIAM Review, 10(4), 422–437.
CR  - Meerschaert, M. M. & Tadjeran, C. (2004). "Finite Difference Approximations for Fractional Advection- Dispersion Flow Equations". Journal of Computational and Applied Mathematics, 172(1), 65–77.
CR  - Merton, R. C. (1973). "Theory of Rational Option Pricing". The Bell Journal of Economics and Management Science, 4(1), 141–183.
CR  - Metzler, R. & Klafter, J. (2000). "The Random Walk's Guide to Anomalous Diffusion: A Fractional Dynamics Approach". Physics Reports, 339(1), 1–77.
CR  - Mishura, Y. & Zili, M. (2008). Financial Models with Long Memory and Persistence. World Scientific Publishing Company.
CR  - Podlubny, I. (1999). Fractional Differential Equations: An Introduction to Fractional Derivatives, Fractional Differential Equations, Some Methods of Their Solution and Some of Their Applications. Academic Press.
CR  - Raissi, M., Perdikaris, P. & Karniadakis, G. E. (2019). "Physics-Informed Neural Networks: A Deep Learning Framework for Solving Forward and Inverse Problems Involving PDEs". Journal of Computational Physics, 378, 686–707.
CR  - Shen, J. & Wang, L. (2011). "Spectral Methods for Fractional Differential Equations". Numerical Mathematics: Theory, Methods and Applications, 4(2), 164–198.
CR  - Wang, Y. & Zhang, L. (2020). "Deep Learning for Fractional Differential Equations: Theory and Numerical Applications". SIAM Journal on Scientific Computing, 42(3), A1707–A1735.
UR  - https://doi.org/10.58767/joinbat.1601559
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4440824
ER  -