@article{article_1602006, title={KÜLTÜREL BİR FORM OLARAK TÜRK KOZMOGONİK TASAVVURUNDA KAZ}, journal={Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi}, volume={13}, pages={14–28}, year={2025}, DOI={10.33692/avrasyad.1602006}, author={Diken, Hasan Ali}, keywords={Kültür, Form, Kozmogoni, Tasavvur, Kaz, Kaz Kültürü, Türk Kozmogonisi, Türk Mitolojisi.}, abstract={Kozmogoni, genelde kâinatın özelde ise dünyanın yaratılışına dair mitolojik açıklamaları içeren bir düşünce sistemidir. Bu düşünce sisteminde “yaratan” ile “yaratılan” arasındaki ilişki sürekli olarak sorgulanmıştır. Söz konusu sorgulama çoğunlukla insan dışı varlıklar üzerinden yapılan birtakım benzetmelerle somutlaştırılmıştır. Mitolojik arka plan açısından bakıldığında insan dışı varlıkların kimi zaman hayvanlar arasından seçildiği görülmüştür. Aynı durum Türk mitolojisi için de geçerlidir. Zira Türk mitolojisindeki kozmogonik düşüncede de hayvanların ayrı birer yeri, değeri ve önemi bulunmaktadır. İlgili hayvanlardan birinin “kaz” olduğunu dile getirmekte yarar vardır. Kazın Türk kozmogonisi itibarıyla “Tanrı” ile “insan” (kişi) kavramları arasında kurulan bağlantıda bir teşbih unsuru olarak kullanıldığı gözlemlenmiştir. Nitekim kaz, Türk yaratılışının sembolik anlatımına mukabil “kutsal bir öge” mahiyetinde dikkat çekmektedir. Özellikle Türk yaratılış anlatılarında kazın olağanüstü niteliklerle donatılan bir varlık olarak tasvir edildiğini ifade etmek mümkündür. Bu tasvirî yaklaşımı kazın Türk kültür coğrafyasında yakından tanınması ve iyi bilinmesi ile ilişkilendirmek muhtemeldir. Bahsi geçen yönüyle kazın Türk kozmogonik tasarımındaki en temel simgelerden biri hâline geldiğini belirtmekte fayda vardır. Bu çalışmada mitolojik bir kuş olarak kazın Türk kozmogonisi bağlamında ele alınması amaçlanmaktadır. İlgili zeminde ise Türk yaratılış destanının “Radloff” ve “Verbitsky” varyantlarında bir benzetme unsuru olarak kazın doğrudan veya dolaylı şekillerde öne çıktığı kesitler üzerinde durulmaktadır. Dolayısıyla inançsal bir sembol olarak kazın Türk yaratılış destanındaki rolü irdelenmektedir. Sonuç olarak bu çalışma kapsamında Türk kültüründeki hayvan sembolizminin önemli örneklerinden biri olan kazın Türk kozmogonik tasavvuru içindeki yeri, değeri ve önemi belirlenmektedir.}, number={44}, publisher={Kürşat ÖNCÜL}