@article{article_1606423, title={Mağrib’de Fatımi İktidarına Karşı Bir Meydan Okuma: İbadî Ebū Yezīd en-Nukkārī İsyanı (332-336/943-947)}, journal={Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={66}, pages={413–434}, year={2025}, DOI={10.33227/auifd.1606423}, author={Demir, Ferda}, keywords={İslam Tarihi, Mağrib, Fatımiler, İsmailiyye, İbadiyye, Berberi, Ebū Yezīd Maḫled b. Keydād en-Nukkārī}, abstract={Şiʿa’ya bağlı bir mezhep olarak gelişen İsmailiyye, Caʿfer es-Ṣādıḳ’ın (ö.148/765) vefatından sonra yürütülen gizli davet faaliyetleri ile Müslüman coğrafyada yayılmış, özellikle Yemen’de ve Mağrib’de etkili olmuştur. İsmailî başdāʿīsi Ebū ʿAbdullāh eş-Şīʿī’nin (ö. 298/911) çağrısı üzerine Mağrib’e ulaşan dönemin İsmailî imamı ʿUbeydullāh el-Mehdī (297-322/909-934), hilafetini ilan ederek Fatımi Devleti’ni kurmuştur (296/909). Akdeniz kıyılarından Ṣaḥrā Çölü’ne kadar uzanan, coğrafi açıdan çeşitli bir yapıya sahip Mağrib’de, nüfusun çoğunluğunu Berberiler ve Araplar oluşturuyordu. Dinî yapı ise ağırlıklı olarak Maliki Sünniler, İbadî Hariciler ve Şiî İsmailîlerden meydana geliyordu. Dinî, etnik ve coğrafi unsurların bir araya gelişi, İsmailî-Fatımi yönetimine yönelik siyasi ve askerî gerilimlerin oluşmasına elverişli bir zemin hazırlamıştır. Harici-İbadîliğin Nukkārī kolundan olan Ebū Yezīd Maḫled b. Keydād’ın başlattığı uzun soluklu isyan (332-336/943-947), Fatımi Devleti’nin kuruluş döneminde Mağrib’in dinî, etnik ve siyasî etkenlerini bütüncül biçimde yansıtan bir olaydır. Bu çalışmada, Ebū Yezīd İsyanı’nın arka planı, gelişim süreci ve sonuçları, ana kaynaklara dayanılarak kapsamlı biçimde ele alınmıştır. Bölgenin siyasi, dinî ve demogrofik yapısına ilişkin önemli bilgilere ulaşılan bu çalışmada, Mağrib halkının Fatımi iktidarına yönelik teāmülü, dönemin dinî ve toplumsal dinamikleri bağlamında değerlendirilmiştir.}, number={1}, publisher={Ankara Üniversitesi}