TY  - JOUR
T1  - Tuhfetü’ş-Şâhân Kapsamında 17. Yüzyıl Osmanlı Fakihlerinden Ebü’l-Bekā el-Kefevî’nin İslâmî Finans ve Sermaye Edinme Yöntemlerine Dair Görüşleri
TT  - آراء الفقيه العثماني أبو البقاء الكفوي في القرن السابع عشر حول التمويل الإسلامي وطرق الحصول على رأس المال في عطار تحفة الشاهان
AU  - Çöklü, Ramazan
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.35415/sirnakifd.1611203
JF  - Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
JO  - Şırnak İlahiyat Dergisi
PB  - Şırnak Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2146-4901
SP  - 263
EP  - 279
IS  - 36
LA  - tr
AB  - Ebü'l-Bekâ el-Kefevî, 17. yüzyıl Osmanlı toplumunda müderrislik, müftülük ve kadılık görevlerinde bulunmuş, yaşadığı döneme damgasını vuran meşhur âlimlerden biridir. Babası da âlim olan Kefevî, eserlerinde İslâmî ilimlerin çeşitli alanlarında bilgiler veren müdakkik ve yetkin bir şahsiyettir. Özellikle Tuhfetü'ş-şâhân’da fıkıhtan kelâma, tasavvuftan ahlâka, astronomiden tefsire kadar pek çok ilimde tartışma konusu olan meselelere değinmiştir. Daha da önemlisi, eserin önemli bir kısmında 'mesele' adlı başlıklar altında birçok güncel fıkhî meselenin hükmünü açıklamış, bir bakıma 17. yüzyıl Osmanlı toplumunun dinî, kültürel ve sosyal hayatını, örf ve âdetleri resmetmiştir. Tuhfetü'ş-şâhân bu yönüyle bir fetva kitabını andırmaktadır. Bu araştırmada da Kefevî’nin İslâmî finans ve sermaye edinme yöntemleri hakkındaki bazı görüşleri incelenmiş; para vakıfları, muâmele-i şer'iyye, bazı fâsid akitler, haram akitler ve alışverişte helal ve haramlarla ilgili fetvaları açıklanmıştır. Araştırma, Osmanlı devletinin büyük ekonomik kriz yaşadığı bir dönemde kadılık yapması nedeniyle halkın bizzat içinde ve ticarî işlerine son derece vakıf olan bir âlimin fetvalarını incelediği için önemlidir. Zira bilindiği üzere her kriz kendi fırsatçılarını doğurur. 17. yüzyıl Osmanlı toplumunda da krizi fırsat bilerek halkı aldatmaya çalışan, stokçuluk yapan, faiz ve benzeri şüpheli işlemlere başvuran insanlar türemiştir. Devletin ve halkın içine düştüğü ekonomik buhranı lehine çevirmeye çalışan, karşılıklı ticarî ilişkilerde İslâm'ın izin vermediği finans ve sermaye edinme yöntemlerine başvuran yeni fırsatçılar ortaya çıkmıştır. Muhtemelen bu sâikten hareketle Kefevî, alışverişe dair hükümleri bütüncül ve fıkıh sistematiği üzerine incelemek yerine o dönemdeki insanların ticarî faaliyetleriyle ilgili güncel meselelere yer vermiş, başka bir ifadeyle 17. yüzyıl Osmanlı toplumunun ticârî işlemlerine özgü çeşitli teknik konuların hükmünü açıklamıştır. Ayrıca Kefevî, yaşadığı çağın şartlarını göz önünde bulundurarak bazı konularda maslahata binaen ve haksızlığı önlemek için Hanefî mezhebinin genel görüşünün dışına çıkmış, bazı meselelerde de fâsid şartı giderip alışverişleri geçerli ve helal kılacak çıkış yolları üretmiştir. Böylece ticarî işlemlerin İslâm hukukunun sınırları içerisinde sürdürülebilirliğini sağlamıştır. Özellikle para vakıflarında yapılan işlemlerle ilgili literatürde benzerine pek rastlamadığımız ve bu konuda yazılan eserlerde yer almayan özgün bir görüş ortaya koymuştur. Araştırma, bu denli muhakkik bir âlimin görüşlerini incelemesi nedeniyle de önem arz etmektedir. Zira Osmanlı ekonomisine ve ticarî faaliyetlerine dair çeşitli akademik çalışmalar yapılsa da sırf ticarî sapmalara odaklanan ve çözüm yollarının ön planda olduğu yeterli sayıda araştırmanın mevcut olmadığı fark edilmiştir. Yine araştırmada sadece Kefevî’nin görüşlerinin ortaya çıkarılmasıyla yetinilmemiş, onların, müntesibi olduğu Hanefî mezhebinin genel görüşlerine uygunluğu da tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun yanı sıra araştırma Kefevî'nin fıkıhçılığı hakkındaki Türkçe ilk akademik çalışmalardan biridir. Daha önce Tuhfetü'ş-şâhân'la ilgili bir değerlendirme çalışması yapılsa da burada eserin genel özellikleri açıklanmış, muhteva analizi yapılmadığı gibi Kefevî'nin görüşleri tespit ve tahlil edilmemiştir. Araştırmanın temel kaynağı Kefevî'nin Tuhfetü'ş-şâhân adlı eseridir.  Çalışma boyunca eserin Osmanlı arşivlerinde bulunan matbu ve yazma nüshalarının yanı sıra İslâm iktisadı ve finansıyla ilgili klasik ve modern kaynaklardan da yararlanılmıştır. Araştırmada önce Osmanlı Devleti’nin 17. yüzyıldaki ekonomik durumuyla ilgili bilgi verilmiştir. Sonrasında Kefevî'nin görüşleri çerçevesinde Osmanlı halkının o dönemdeki alışveriş kültürü, bazı finans ve sermaye edinme yöntemleri üzerinden açıklanmıştır.
KW  - Arap Dili ve Belagatı
KW  - Fıkıh
KW  - Eşya ve Borçlar Hukuku
KW  - İslâm İktisadı
KW  - Osmanlı Hukuku
KW  - Kefevî
KW  - Tuhfetü
N2  - أبو البقاء الكفوي هو أحد العلماء المشهورين الذين عملوا كمدرس ومفتي وقاضٍ في المجتمع العثماني في القرن السابع عشر وترك بصماته في عصره. كان الكفوي، الذي كان والده عالمًا أيضًا، شخصية محققا وكفؤًا يقدم معلومات في مختلف مجالات العلوم الإسلامية في مؤلفاته. وهو يتطرق في كتاب ”تحفة الأشعار“ على وجه الخصوص إلى مسائل هي محل جدل في العديد من العلوم من الفقه إلى علم الكلام، ومن التصوف إلى الأخلاق، ومن الفلك إلى التفسير. والأهم من ذلك أنه أوضح في جزء كبير من الكتاب أحكام كثير من المسائل الفقهية الراهنة تحت عناوين ”المسائل“، وصور بطريقة ما الحياة الدينية والثقافية والاجتماعية والعادات والتقاليد في المجتمع العثماني في القرن السابع عشر. وفي هذا الصدد، يشبه كتاب ”تحفة الإخوان“ كتاب فتاوى. وفي هذه الدراسة يتم تحليل آراء الكفوي في التمويل الإسلامي وطرق اكتساب رأس المال، وشرح فتاواه في أسس المال، والمعاملات الشرعية، وبعض العقود الفقهية، والعقود المحرمة، والحلال والحرام في البيع والشراء. وترجع أهمية البحث إلى أنه يحلل فتاوى عالم كان على دراية كبيرة بأمور الناس التجارية بحكم منصبه كقاضٍ في وقت كانت الدولة العثمانية تعاني من أزمة اقتصادية كبيرة. وكما هو معروف، فإن كل أزمة تفرز انتهازييها. ففي المجتمع العثماني في القرن السابع عشر الميلادي ظهر أشخاص استغلوا الأزمة لخداع الناس والاكتناز واللجوء إلى الربا وما شابه ذلك من معاملات مشبوهة. وظهر الانتهازيون الجدد الذين حاولوا تحويل الأزمة الاقتصادية التي وقعت فيها الدولة والشعب لصالحهم، ولجأوا إلى أساليب في التمويل واكتساب رؤوس الأموال لم يبحها الإسلام في العلاقات التجارية المتبادلة. ولهذا السبب وحده، وبدلاً من تحليل الأحكام المتعلقة بالتسوق بطريقة منهجية فقهية شاملة، أدرج الكفوي مسائل راهنة تتعلق بأنشطة الناس التجارية في ذلك الوقت. وقد أدرج في هذا السياق موضوعات مثل بيع الملامسة، وأخذ الربا، واللجوء إلى أنواع العقود المركبة لكسب المزيد، وخداع الزبون، والاحتكار، والمعاملات الشرعية، وأسس النقود.  وهذه كلها مسائل فنية خاصة بالمعاملات التجارية في المجتمع العثماني في القرن السابع عشر، وقد خرج الكِفَوِيّ عن الرأي العام للمذهب الحنفي في بعض المسائل مراعاة لظروف عصره من أجل المصلحة ودرءاً للظلم، وفي بعض المسائل أخرج مخرجاً يقضي على الشرط الفاسد ويجعل المعاملات صحيحة وحلالاً. وبذلك ضمن استدامة المعاملات التجارية في حدود الشريعة الإسلامية. وقد طرح على وجه الخصوص وجهة نظر أصيلة في موضوع أسس المال، لم نصادفها في المؤلفات التي لم ترد في المؤلفات التي كتبت في هذا الموضوع. وتكتسب هذه الدراسة أهميتها من كونها تحلل آراء هذا العالم الجليل. وعلى الرغم من وجود العديد من الدراسات الأكاديمية حول الاقتصاد العثماني والأنشطة التجارية، إلا أنه لوحظ عدم وجود دراسات كافية تركز فقط على الانحرافات والحلول التجارية. ومرة أخرى، في هذه الدراسة، لم يتم الكشف عن آراء الكفوي فحسب، بل تمت محاولة تحديد مدى توافقها مع الآراء العامة للمذهب الحنفي الذي ينتمي إليه.  بالإضافة إلى ذلك، يعد هذا البحث من أوائل الدراسات الأكاديمية باللغة التركية حول فقه الكفوي. وعلى الرغم من أن دراسة تقييمية لكتاب تحفة الشاهان قد أجريت من قبل، إلا أنه تم شرح الملامح العامة للعمل هنا، ولم يتم تحليل مضمونه، ولم يتم تحديد وتحليل آراء الكفوي. المصدر الرئيسي للبحث هو كتاب تحفة الشاهان لكفوي.  وبالإضافة إلى النسخ المطبوعة والمخطوطة من هذا العمل في الأرشيف العثماني، تم استخدام المصادر الكلاسيكية والحديثة عن الاقتصاد والتمويل الإسلامي في جميع مراحل الدراسة. أولاً، سيتم تقديم معلومات عن الوضع الاقتصادي للإمبراطورية العثمانية في القرن السابع عشر. بعد ذلك، وفي إطار آراء الكفاوي، سيتم شرح ثقافة التسوق لدى الشعب العثماني في ذلك الوقت، وبعض طرق الاستحواذ المالي ورأس المال، وذلك في إطار آراء الكفاوي.
CR  - Akdağ, Mustafa. Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celali İsyanları”. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
CR  - Akyüz, Yunus. Azalan Ortaklık – İslam İktisadı Açısından Bir Değerlendirme. İstanbul: İktisat Yayınları, 2021.
CR  - Ali el-Hafîf. İslâm Hukukuna Göre Hukukî İşlemler ve Hükümleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2018.
CR  - Arpaguş, Hatice K. “Bir Telif Türü Olarak İlmihal Tarihî Geçmişi ve Fonksiyonu”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2002), 25-56.
CR  - Atmaca, Gökhan. “İslam Hukukunda Gabin ve Akde Etkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2008), 129-150.
CR  - Aydın, Erol. Ebu’l-Bekâ’nın el-Külliyyât’ındaki Hadislerin Tahrîc ve Değerlendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
CR  - ʿAynî, Bedreddîn Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
CR  - Bâbertî, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. Muḥammed b. Maḥmûd. el-ʿİnâye fî şerḥi’l-Hidâye. 10 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1489/1970.
CR  - Beyhaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî. es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. ʿAbdullâh et-Turkî. 22 Cilt. b.y.: Merkezu Hicr, 1432/2011.
CR  - Çayıroğlu, Yüksel. “İslâm Hukukuna Göre İhtikâr Yasağı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2015), 315-370.
CR  - Demir, İbrahim Halil. İslam Borçlar Hukukunda Bey’u’l-Îne. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
CR  - Gözübenli, Beşir. “Türk Hukuk Tarihinde Vakıf Mallarının Faizli İşletilmesi Hakkında Tahlili Bir Değerlendirme”. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1994.
CR  - Gültekin, Muhammet Kasım. EBU’L-BEKÂ EL-KEFEVÎ’NİN TUHFETÜ’Ş-ŞÂHÂN ADLI ESERİ VE HANEFÎ İLMİHAL GELENEĞİNDEKİ YERİ. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2024.
CR  - Güman, Osman. “İslam Hukukunda Diyânî Hüküm: Mahiyeti ve Çeşitleri”. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 12/23 (2019), 11-49.
CR  - Hacak, Hasan. “Mal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/461-465. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
CR  - Ḥaddâdî, Ebûbekir b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî el-Ḥanefî. el-Cevheretü’n-neyyira ʿalâ Muḫtaṣari’l-Ḳudûrî. 2 Cilt. b.y.: el-Maṭbaʿatü’l-Ḫayriyye, 1322.
CR  - İbn Mâze, Ebu’l-Meʿâlî Maḥmûd b. Aḥmed b. Abdülaziz b. ʿÖmar b. Mâze el-Ḥanefî. el-Muḥîṭu’l-burhânî fi’l-fıḳhi’n-Nuʿmânî. thk. ʿAbdülkerîm Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1424/2004.
CR  - İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahîm b. Muḥammed el-Mıṣrî. el-Baḥru’r-râîḳ şerḥu Kenzi’d-daḳâiḳ. 8 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 2. Basım, ts.
CR  - İbn ʿÂbidîn, Muḥammed Emîn b. ʿÖmer b. ʿAbdilʿazîz el-Ḥüseynî ed-Dımeşḳî. Reddü’l-mụḥtâr ʿalâ’d-Dürri’l-muḫtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
CR  - İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. İstanbul: Eren Yayıncılık, 2. Basım, 2004.
CR  - İnanır, Ahmet. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Bileşik (Mürekkep) Mâlî Sözleşmeler”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 3/1 (2017), 7-39.
CR  - İnanır, Ahmet. Osmanlı Fetvâlarında Muâmele-i Şer’iyye Bey’i Îne. Ankara: Sonçağ Akademi Yayınları, 2. Basım, 2022.
CR  - Kallek, Cengiz. “Kile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/568-571. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
CR  - Kallek, Cengiz. “Okka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/338-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
CR  - Kâsânî, ʿAlâʾüddîn Ebûbekir b. Mesʿûd b. Aḥmed el-Ḥanefî. Bedâʾiʿu’s-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
CR  - Kaya, Süleyman. “XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Kredi İlişkilerinin Hukuki Boyutu”. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları 3 (2007), 13-42.
CR  - Kaya, Süleyman. XVIII. yüzyıl Osmanlı toplumunda nazari ve tatbiki olarak karz işlemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
CR  - Kayapınar, Hasan. “Para Vakıflarının Bir Uygulaması Olarak Muâmele-i Şer‘iyyenin Meşruluğu Üzerine”. Hikmet Yurdu Düşünce Yorum Sosyal Bilgiler Araştırma Dergisi 13/25 (2020), 237-259.
CR  - Kefevî, Ebü’l-Bekâ. Tuhfetü’ş-şâhân, 1258.
CR  - Keleş, Yunus. “Haram Karışık Mal ve Kazançla İlgili Tasarruflar”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi 6/2 (2020), 212-237.
CR  - Kırkıl, Harun. “Türk Edebiyatında Manzum İlmihal ve Fıkıh Kitapları ile Son Devre Ait Manzum bir İlmihal: Manastırlı Mehmet Rıfat Bey ve Manzum İlmihali”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 7 (2006), 433-476.
CR  - Korkmaz, Salih. “İslam Hukukunda Hîle-i Şer‘iyye Meselesi ve Buna Dair Bir Osmanlı Hukuku Tatbikatı”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14/1 (2024), 513-570.
CR  - Korkmaz, Salih. “Mehmed Hilmi El-Akhisârî’nin ‘Risâle Fî Beyâni’r-Ribâ ve Beyü’l-Fâsid’ Adlı Risâlesi ve Tahkiki”. Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/2 (2020).
CR  - Korkmaz, Salih. Osmanlı Hukukunda Bir Kredi Vasıtası Olarak Muamele-i Şer‘iyye (XVII. Asır). İstanbul: On iki levha Yayıncılık, 2021.
CR  - Köse, Saffet. İslam Hukukunda Kanuna Krşı Hile. Ankara: Birleşik Yayıncılık, 2000.
CR  - Ḳudûrî, Ebü’l-Ḥüseyn Aḥmed b. Ebî Bekr Muḥammed b. Aḥmed el-Ḳudûrî. Muḫtaṣaru’l-Ḳudûrî fî’l fıḳhi’l-Ḥanefî. thk. Kâmil Muḥammed Muḥammed ʿUveyḍa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
CR  - Mantran, Robert. XVI-XVIII Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu. Ankara: İmge Kitapevi, 1995.
CR  - Merğînânî, Ebu’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebûbekr el-Ferğânî el-. el-Hidâye fî şerḥi Bidâyeti’l-mübtedî. thk. Ṭallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Türâs̱i’l-ʿArabî, ts.
CR  - Mevṣılî, Ebu’l-Faḍl ʿAbdullâh b. Maḥmûd el-Ḥanefî. el-İḫtiyâr li taʿlîli’l-Muḫtâr. 5 Cilt. Kahire: Maṭbaʿatü’l-Ḥalebî, 1356/1937.
CR  - Molla Hüsrev. Dürerü’l-hükkâm fî şerhi Gureri’l-ahkâm. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
CR  - Özcan, Tahsin. “Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları”. İslâm Araştırmaları Dergisi, 3 (1999), 125-155.
CR  - Pamuk, Şevket. Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3. Basım, 2010.
CR  - Pamuk, Şevket. Osmanlı-Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları, 6. Basım, ts.
CR  - Samar, Mahmut. İslamî Finans Ürünlerinde Akitlerin Birleştirilmesi. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2019.
CR  - Saylan, Şenol. “17. Yüzyıl Kefe’de Türkçe Bir Fetvâ: Ebü’l-Bekâ Eyyûb b. Mûsâ el-Kefevî’nin (1028/1619-1095/1684) Tütün Hakkındaki Fetvâsı”. 278-289. Uluslararası Doğu Avrupa Araştırmaları Kongresi. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2023.
CR  - Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-ʾEimme es-. el-Mebsûṭ. thk. Ḫalîl Muḥyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1414/1993.
CR  - Solak, Yuşa. İslam Borçlar Hukukunda Mekruh Satım Akitleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
CR  - Suğdî, Ebü’l-Ḥasan ʿAlî b. el-Ḥüseyn b. Muḥammed el-Ḥanefî. en-Nütef fi’l-fetvâ. thk. Ṣalâḥuddîn en-Nâhî. Amman; Beyrut: Dâru’l-Furḳân; Muessetu’r-Risâle, 1404/1984.
CR  - Şeyhî Mehmed Efendi. Vekâyi‘u’l-fuzalâ. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
CR  - Şeyḫîzâde, ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. Suleymân Dâmâd Efendî. Mecmaʿu’l-ʾenhur fî şerḥi Multeḳa’l-ʾebḥur. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, ts.
CR  - Tabakoğlu, Ahmet. Osmanlı Mâlî Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
CR  - Tarik, Ramazan. “Ebu’l-Bekâ el-Kefevî’nin Tuhfetü’ş-Şâhân’ında İslam Akâidi”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 12/2 (2019), 572-609.
CR  - Topal, Şevket. “İslâm Hukûkunda Alım Satım Piyasasına Yönelik Bazı Düzenlemeler”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1 (2005), 211-228.
CR  - Uyanık, M. Zeki. “İslam Hukukunda İhtikâr” 16 (2010), 433-476.
CR  - Ünal, Mustafa. “İslâm Hukukunda Sevm ale’s-Sevm (Pazarlık Üzerine Pazarlık)”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 28/1 (2024), 370-388.
CR  - Yaman, Fatih. “EBU’L BEKÂ EL-KEFEVÎ’NİN TUHFETÜ’Ş-ŞÂHÂN’INDA BULUNAN MANZUM BİR NASİHATNAME: NESÂYİH-İ MÜLÛK”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature 9/2 (2023), 366-394.
CR  - Zeylaʿî, ʿOs̱mân b. ʿAlî b. Meḥcen el-Bâriʿî Faḫruddîn el-Ḥanefî. Tebyînü’l-ḥaḳâîḳ şerḥu Kenzi’d-daḳâiḳ ve Ḥâşiyeti’ş-Şelebî. Kahire: el-Maṭbaʿatü’l-Kübrâ’l-Emîrîyye, 1313.
UR  - https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1611203
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4483641
ER  -