TY  - JOUR
T1  - X,Y ve Z kuşağının dijital tüketim eğilimleri: Sosyal medya ve bilinçli harcama perspektifi
TT  - Digital consumption trends of generation X, Y and Z: Social media and conscious spending perspective
AU  - Ökten, Büşra
PY  - 2025
DA  - March
Y2  - 2025
DO  - 10.34231/iuyd.1615441
JF  - Journal of Internet Applications and Management
JO  - iuyd
PB  - Selçuk Burak HAŞIOĞLU
WT  - DergiPark
SN  - 1309-8810
SP  - 31
EP  - 53
VL  - 16
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışmanın temeli, X,Y,Z kuşaklarının dijital pazarda bulunan tüketim kalemlerinin kullanım seviyelerini, dijital dönüşüm ekseninde değişen bireysel tüketim eğilimlerinin kuşaklar arası değişimini keşfetmeyi hedeflemektedir. Özellikle sosyal medya kullanımı, gereksiz dijital alışverişler, bilinçli tüketim yaklaşımları, dijital ürün ve hizmetlere yönelik harcama alışkanlıkların analiz edilmesi ve farkedilmeden yapılan dijital tüketimler konusunda farkındalık uyandırması amaçlanmaktadır. Çalışmanın bulguları kuşakların dijital dünyada ne kadar hedef kitle olduğunu ve bu noktada birbirinden farklarını bir çok açıdan ortaya çıkarmaktadır.  Çalışmada 320 kişiye anket uygulanmış ve SPSS 25 kikare testi ile sonuçlar çapraz analiz yapılmıştır. Çalışmamızın sonucunda dijital pazarın en büyük  payını Z kuşağının aldığını görülmektedir. Çalışmamızın dijital çağın bireysel ve toplumsal etkilerininin derinlemesine incelemenmesinde katkı sağlayacağını ümit ediyoruz.
KW  - z kuşağı
KW  - y kuşağı
KW  - x kuşağı
KW  - dijitalleşme
N2  - The basis of this study aims to explore the usage levels of consumption items in the digital market of generations X, Y, Z and the intergenerational change of individual consumption trends changing on the axis of digital transformation. In particular, it is aimed to analyze social media usage, unnecessary digital purchases, conscious consumption approaches, spending habits for digital products and services and to raise awareness about unnoticed digital consumption. The findings of the study reveal how generations are the target audience in the digital world and how they differ from each other in many ways. In the study, 320 people were surveyed and the results were cross-analyzed with SPSS 25 chi-square test. As a result of our study, it is seen that Generation Z has the largest share of the digital market. We hope that our study will contribute to the in-depth examination of the individual and social effects of the digital age.
CR  - 2023 Tech Trends [Research report]. AARP. https://www.aarp.org/content/dam/aarp/research/surveys_statistics/technology/2023/2023-tech-trends.doi.10.26419-2Fres.00584.001.pdf
CR  - Adıgüzel, O., Batur, H. Z ve Ekşili, N. (2014). Kuşakların Değişen Yüzü ve Kuşağı ile Ortaya Çıkan Yeni Çalışma Tarzı: Mobil Yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 165-182.
CR  - Akkaya, F. H., Tutgun-ünal, A., & Tarhan, N. (2021). Y Kuşağının Dijital Oyun Bağımlılığının İncelenmesi. Online Journal of Technology Addiction and Cyberbullying, 8(1), 1-22.
CR  - Atak, Ü. N. (2016). X Y Z Kuşakları ve Kuşaklar Arası Farklılıklar Yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
CR  - Anderson, M., & Jiang, J. (2018). Teens, social media & technology 2018. Pew Research Center. Retrieved from https://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/05/31/teens-social-media-technology-2018/
CR  - Barefoot, D., & Szabo, J. (2010). Friends with benefits: a social media marketing handbook. No Starrch Press.
CR  - Baudrillard, J. (2002). Tüketim toplumu. (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
CR  - Bassiouni, Dina ve Hackley, Chris. (2014). Generation Z Children’s Adaptation to Digital Consumer Culture: A Critical Literature Review. Journal of Customer Behaviour, 13/2, 113-133.
CR  - Binark, M. (2013). Ayın karanlık yüzü: Yeni medya ve etik. Kalkedon Yayınları.
CR  - Bilgici, C. (2023). Sosyal medya ve metaverse bağlamında dijital pazarlama üzerine bir değerlendirme. İçinde S. K. Yıldız (Editör) Metaverse Yeni Gerçeklik Paradigmaları (ss. 133-146). Nobel Yayınları.
CR  - Bilgihan, A. (2016). Gen Y customer loyalty in online shopping: An integrated model of trust, user experience and branding. Computers in Human Behavior, 61, 103-113.
CR  - Borges, N. J., Manuel R. S., Elam C. L. ve Jones J. J., 2010. Differences in motives between generation X medical students. Medical Education. (44), ss. 570-576.
CR  - Brown, C., & Czerniewicz, L. (2010). Debunking the ‘digital native’: beyond digital apartheid, towards digital democracy. Journal of Computer Assisted Learning, 26(5), 357-369.
CR  - Büyüker İşler, D., Atilla, G. (2013). Duygusal zekâ ve dürtüsel satın alma davranışı ilişkisi, Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 180-206. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/articlefile/288902
CR  - Castells, M. (2008). Enformasyon toplumu: Ekonomi, toplum ve kltr-a toplumunun ykselişi. (E. Kılıç Çev.) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
CR  - Chakraborty, T. ve Balakrishnan, J. (2017). Exploratory tendencies in consumer behaviour in online buying across gen X, gen Y and baby boomers. International Journal of Value Chain Management, 8(2), 135- 150.
CR  - Cremicro. (2024). Türkiye’de E-Ticaretin Görünümü 2024 Raporu Analizi. Retrieved January 11, 2025, from https://cremicro.com/dijital-pazarlama/turkiyede-e-ticaretin-gorunumu-2024-raporu-analizi/
CR  - Cruz, Marta. (2016). Generation Z: influencers of decision-making process. Universidade Católica Portuguesa, Católica Porto Business School, Master Thesis.
CR  - Dhanapal, S., Vashu, D. ve Subramaniam, T. (2015). Perceptions on the challenges of online purchasing: a study from “baby boomers”, generation “X” and generation “Y” point of views. Contaduría y Administración, 60, 107-132.
CR  - Dursun, İ., Gökmen Köksal, C., Tümer Kabadayı, E., Akçöltekin, N. (2020). X ve Y Kuşaklarının Çevrim İçi Alışveriş Eğilimleri: Z Kuşağıyla Etkileşimin Ilımlaştırıcı Rolü. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 34(4), 1377-1405. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.751152
CR  - Hidvégi, Anna ve Kelemen-Erdős, Anikó. (2016). Assessing the Online Purchasing Decisions of Generation Z. FIKUSZ’16 Symposium for Young Researchers.
CR  - IAB Europe. (2023). 2023 Dijital Reklam Harcama Raporu. Retrieved January 11, 2025, from https://iabtr.org/duyuru/iab-avrupa-2023-adex-benchmark-raporu-yayinlandi/
CR  - Lee, S., & Kim, E. (2020). Influencer marketing on Instagram: How sponsorship disclosure, influencer credibility, and brand credibility impact the effectiveness of Instagram promotional post. Journal of Global Fashion Marketing, 11(3), 232-249. google scholar
CR  - İLKE Vakfı. (2021). Eğitimde dijital dönüşüm: Harmanlanmış öğrenme. Analiz Raporu. https://doi.org/10.26414/anr09
CR  - İlhan, T. T. (2018). Sosyal medya kullanımında gösteriş tüketimi eğiliminin X, Y ve Z kuşakları açısından değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
CR  - Etlican, G. (2012). X ve Y kuşaklarının online eğitim teknolojilerine karşı tutumlarının karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
Giunta, C. (2017). An emerging awareness of generation Z students for higher education professors. Archives of Business Research, 5(4), 90-104
CR  - Goswami, V., Joshi, V. K., & Sharma, G. (2024). Unveiling the Investment Behaviour of Gen Y and Z: A Study on Artificial Intelligence Stocks Awareness and Decision-Making. In Sustainable Economic Approaches,
CR  - Güçdemir, Y. (2015). Sanal ortamda iletişim bir halkla ilişkiler perspektifi. Derin Yayınları.
CR  - Gümüş, N. (2020). Z Kuşağı Tüketicilerin Satın Alma Karar Tarzlarının İncelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15(58), 381-396. https://doi.org/10.19168/jyasar.572987
CR  - Kavalcı, Kübra ve Ünal, Sevtap. (2016). Y ve Z Kuşaklarının Öğrenme Stilleri ve Tüketici Karar Verme Tarzları Açısından Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 1033-1050
CR  - Kemp, S. (2022, Ocak 27). Digital 2021: Global overview report. We Are Social & Hootsuite. https://wearesocial.com/uk/blog/2021/01/ digital-2021-the-latest-insights-into-the-stateof-digital/
CR  - King Research. (2023). Digital Transformation Market Report. Kings Research. https://www.kingsresearch.com
CR  - Kuyucu, M. (2017). Y Kuşağı ve teknoloji: Y kuşağının iletişim teknolojilerini kullanım alışkanlıkları. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (e-gifder), 5(2), 845-872.
CR  - Quinn, S., & Oldmeadow, J. A. (2013). Is the igeneration a ‘we’generation? Social networking use among 9‐to 13‐year‐olds and belonging. British Journal of Developmental Psychology, 31(1), 136-142.
CR  - Lissitsa, S., & Kol, O. (2016). Generation X vs. Generation Y: A decade of online shopping. Journal of Retailing and Consumer Services, 31, 304-312. DOI:10.1016/j.jretconser.2016.04.015
CR  - Manavcıoğlu, K. (2015). Kurumsal İletişim Sosyal Medya Yönetimi: Kurumsal Blog Odaklı Yaklaşım. İstanbul, Beta.
CR  - Manovich, L. (2001). Language of the new media. MIT Press.
CR  - Muda, M., Mohd, R. ve Hassan, S. (2016). Online purchase behavior of generation Y in Malaysia. Procedia Economics and Finance, 37(16), 292- 298
CR  - Newzoo. (2023). The gaming market trends. Retrieved from, https://newzoo.com/global-gamer-study
Odabaşı, Y. (2016). Tüketim kültürü yetinen toplumdan tüketen topluma. Aura Yayıncılık
.
Özkan, M., & Solmaz, B. (2017). Generation Z: The Global Market's New Consumers and Their Consumption Habits. European Journal of Marketing.
CR  - Özkan, S. (2021). Dijital Dönüşüm Ekseninde Kuşaklar Arası Sosyal Medya Kullanım Pratiklerinin İncelenmesi: Facebook Örneğinde İçerik Analizi. Yeni Medya, 2021(10), 25-42.
CR  - Özmen, N. (2016). Y Kuşağının İnternet Alışveriş Eğilimleri. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Ökten, B. (2019). Sanal Tesettür Mağazalarının Sosyal Bir Olgu Olarak Tesettür Alışkanlıklarındaki Değişime Etkisi: İstanbul’da Üniversite Okuyan Kız Öğrenciler Örneği. Akademik Platform Eğitim Ve Değişim Dergisi, 2(2), 144-168.
CR  - Özkök Şişman, Ö., & Temelli Coşgun, A. (2024). Sosyal Medya Pazarlamasında Yapay Zekâ Teknolojilerinin Tüketim Alışkanlıkları Üzerindeki Rolü: Kuşaklar Arası Bir İnceleme. Yeni Medya(16), 144-165. https://doi.org/10.55609/yenimedya.1332353
CR  - Peter, P., Krishnakumar, S. (2010). Emotional intelligence, impulse buying and self-esteem: the predictive validity of two ability measures of emotional intelligence. Advances in Consumer Research, 37, 877-879. Erişim adresi: https://www.acrwebsite.org/volumes/15424/volumes/v37/NA%20-%2037
CR  - Reisenwitz, T. H., Iyer, R. (2009). Differences in generation X and generation Y: Implications for the organization and marketers. Marketing management journal, 19(2).
CR  - Sandvine. (2021). Trends in consumer streaming. Retrieved fromhttps://www.sandvine.com/hubfs/Sandvine_Redesign_2019/Downloads/2023/reports/Sandvine%20GIPR%202023.pdf
CR  - Savaş, S., Güler, O., Kaya, K., Çoban, G., vd. (2022). Eğitimde Dijital Oyunlar ve Oyun ile Öğrenme. International Journal of Active Learning, 6(2), 117-140.
CR  - Shukla, J., Tolani, K., & Mohare, R. (2024). Machine Learning Analysis of Financial Behavior: A Study of Gen Y and Gen Z Preferences. Multidisciplinary Science Journal.
CR  - Silva, Susana Costa, Machado, Joana César ve Cruz, Marta. (2017). The influence of WOM and Peer Interaction in the Decision-Making Process of Generation Z within the family. International Journal of Marketing, Communication. Special Number 2 Mdb, October.
CR  - Speakeragency, (2024). https://www.speakeragency.com.tr/blog/egitimde-dijital-donusumun-amaci-ve-sonuclari
CR  - Statista. (2023). Global online shopping behavior by generation. Retrieved from https://www.statista.com/topics/11087/gen-z-online-shopping-behavior/
CR  - Tapscott, D. (1998). Dijital Ekonomi Ağ Üzerindeki Akıl Çağında Umut ve Tehlike. E. Koç (çev.). İstanbul: Koç Sistem Yayınları.
Taşlıbeyaz, E. (2019). Z KUŞAĞI İLE İLGİLİ ARAŞTIRMA EĞİLİMLERİNİN VE EĞİTİME YÖNELİK KATKILARININ ANALİZİ. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 715-729. https://doi.org/10.16953/deusosbil.456533
CR  - Thompson, P. (2013). The digital natives as learners: Technology use patterns and approaches to learning. Computers & Education, 65, 12-33.
CR  - Türk Dil Kurumu. (n.d.). Kuşak. TDK çevrimiçi Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr (Er Tar: 14.01.2025)
CR  - Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). İnternet ve sosyal medya kullanım istatistikleri. https://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 14 Ocak 2025)
CR  - Wikipedia contributors. (n.d.). Kuşaklar. Wikipedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kuşaklar (Erişim Tarihi: 14 Ocak 2025)
CR  - Wimalasiri, Jayantha S. (2004). A cross-national study on children’s purchasing behavior and parental response. The Journal of Consumer Marketing, 21(4), 274-284.
CR  - Zidaru, D. E. (2024). The Transfer Between the Spending Habits of Different Generations. Theoretical & Applied Economics. https://store.ectap.ro/articole/1766.pdf
CR  - https://www.invespcro.com/blog/millennial-online-shopping-habits/
CR  - https://pessurvey.com/blog/z-kusaginin-ozellikleri-yeni-neslin-tanimlayici-nitelikleri
CR  - https://www.thinkwithgoogle.com/intl/tr-tr/icgoruler/tuketici-trendleri/turkiyede-z-kusagi-gunumuzun-en-guclu-tuketici-kitlesi/
UR  - https://doi.org/10.34231/iuyd.1615441
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4501924
ER  -