@article{article_1616254, title={Müʾellefe-i Ḳulūbun Zekattaki Payı Neden Düştü? Hanefî Fakihlerin Gerekçeleri Üzerine Eleştirel Bir Tahlil}, journal={Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={66}, pages={211–243}, year={2025}, DOI={10.33227/auifd.1616254}, author={Uğur, Seyit Mehmet}, keywords={İslam Hukuku, Hanefî Mezhebi, Müʾellefe-i Ḳulūb, ʿİllet, Nesḫ, İctihadla Nesḫ, Maḳāsıd-Vesāil, Gāī ʿİllet.}, abstract={Müʾellefe-i ḳulūb Kur’an-ı Kerim’de zekat verilebilecek kesimler arasında sayılmakta ve Hz. Peygamber’in de bazen zekat mallarından bu kesime pay verdiği bilinmektedir. Resulullah’ın vefatından sonra onun bu fon kapsamında pay verdiği bazı kimselere zekat verilmesine Hz. Ömer (ö.23/644) karşı çıkmış ve onun bu görüşüne başta halife Hz. Ebu Bekr olmak üzere diğer müctehid sahabe itiraz etmemiştir. Bu durum içlerinde Hanefîlerin de bulunduğu bazı fukaha tarafından, bütün çeşitleriyle müʾellefe-i ḳulūbun zekattaki payının kalıcı olarak düştüğü şeklinde yorumlanmıştır. Bu nedenle Hanefîlere göre müʾellefe-i ḳulūba zekat vermek caiz değildir. Bu makalede Hanefî fakihlerin bu görüşü nasıl delillendirdikleri tespit edilmeye ve ileri sürdükleri gerekçeler eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmaya çalışılmıştır. Hanefî fakihlerin bu görüşü izah için beş farklı gerekçeye başvurdukları tespit edilmiştir: Bunlar “müʾellefe-i ḳulūbun Resulullah döneminde yaşayan sınırlı sayıda bir topluluk olduğu,” “hükmün ʿilleti ortadan kalktığı için müʾellefe-i ḳulūba zekat verilemeyeceği,” “maḳāsıd-vesāil ayrımının benimsenmesi ve maʻnen taḳrīr vurgusu,” “hükmün mensūḫ olduğunda sahabenin icmāʿ ettiği,” ve “hükmün gāī ʿilleti ortadan kalktığı için müʾellefe-i ḳulūba zekat verilemeyeceği” şeklindedir. Bize göre kökeni itibariyle Hz. Ömer’in yaklaşımının hatalı bir yorumuna dayanan bu görüşü izah ve temellendirme noktasında, Hanefî fakihlerin ciddi zorluklarla karşı karşıya kaldıkları anlaşılmaktadır. Bu amaçla ileri sürülen gerekçelerin yer yer zayıf, hükmü izah ve ispat etmekte yetersiz, usûldeki bazı ilkelerle tutarsız ve -bazı gerekçeler dikkate alındığında- kabul edilemez neticelere yol açacak nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.}, number={1}, publisher={Ankara Üniversitesi}