@article{article_1617753, title={UNESCO Acil Koruma Gerektiren SOKÜM Listesi’ne Karşılaştırmalı Bakış: Moğolistan, Uganda, Çin ve Türkiye Örnekleri}, journal={Türk Folklor Araştırmaları Derneği Dergisi}, pages={169–190}, year={2025}, DOI={10.61620/tfa.45}, author={Kasapoğlu, Pınar}, keywords={acil koruma gerektiren SOKÜM listesi, Moğolistan, Uganda, Çin, Türkiye, yerel yönetimler}, abstract={UNESCO tarafından 2003 yılında kabul edilen “Somut Olmayan Kültürel
Mirasın Korunması Sözleşmesi (SOKÜM)”, Aralık 2024 tarihi itibariyle, 183
Taraf Devlet tarafından imzalandığı günden bu yana uluslararası alanda en
çok ilgi çeken kültür sözleşmelerinden biri olmuştur. Sözleşme bağlamında
oluşturulmuş “SOKÜM Listeleri”, Taraf Devletlerin kültürel miras unsurlarının
korumaya yönelik çalışmalarının uluslararası alanda görünen yüzü olmuştur.
En çok ilgi gören “İnsanlığın SOKÜM Temsilî Listesi (TL)” olmak üzere;
giderek önemi ve gerekliliği konusu sıkça vurgulanan “Acil Koruma
Gerektiren SOKÜM Listesi (AKL)” ve “Korumanın İyi Uygulamalar Kaydı (İUK)”
söz konusu listelerdir. Sözleşme’nin bir kültürel miras unsurunu en hızlı
şekliyle koruma ve yaşatma mantığına en uygun liste, AKL’dir. Sözleşmenin karar verici organı olan Komite’nin son yıllarda TL’de oluşan yoğunluktan
dolayı söz konusu Taraf Devlet/ler’in listelerde kayıtlı olan unsur sayılarını da
göz önünde bulundurarak, önceliği AKL’ye ve İUK’a verdiği bilinmektedir.
Herhangi bir unsurun AKL’ye kayıt ettirilebilmesi için Komite tarafından
yapılan değerlendirmelerde, unsurun sürdürülebilirliğine ve uygulanabilirliğine dikkat edilmektedir. Ayrıca, bu mirası korumaya yönelik araçların
bulunup bulunmadığı; geleneksel bilgi taşıyıcılarının, yerel yöne-timlerin,
belediyelerin ve STK’ların katkıları; aktarımın ne derece gerçekleştirilebildiği
ya da küreselleşme nedeniyle kaybolma riskinin ne boyutta olduğu gibi
kriterlerin değerlendirilme sürecinde önemli olduğu görülmektedir.
Türkiye’nin AKL’de, Aralık 2024 itibariyle, “Islık Dili”, “Geleneksel Ahlat Taş
İşçiliğ”i ve “Zeytin Yetiştiriciliği ile İlgili Geleneksel Bilgi, Yöntem ve Uygulamalar” başlıklı üç unsuru bulunmaktadır. AKL’ye kayıtlı unsur sayısı en
fazla olan üç ülke, Moğolistan, Uganda ve Çin’dir. Komite’nin korumaya
yönelik yaklaşımları ve uygulama süreçlerinde değerlendirme kriterleri
dikkate alındığında AKL’deki unsurların önemi ve değeri kadar, sayıca da
artacağı öngörülebilir. Bu makalede, Türkiye’nin AKL’de yer alan üç
unsuruna ek olarak, listeye kayıtlı unsur sayısı en fazla olan ilk üç ülkeden
farklı SOKÜM alanlarına dâhil birer örnek seçilerek bu unsurların koruma
süreçlerinde yerel yönetimlerin önemi ve katkıları aktarılmaya çalışılmıştır.}, number={370}, publisher={Türk Folklor Araştırmaları Derneği KKTC}