TY  - JOUR
T1  - Tip 2 Diyabet Hastalarında Aile Desteğinin Ayak Bakım Davranışlarına Etkisi
TT  - The Effect of Family Support on Foot Care Behaviors in Type 2 Diabetic Patients
AU  - Atalıkoğlu Başkan, Sebahat
AU  - Guneş, Demet
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
JF  - Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi
JO  - SBÜHD
PB  - Sağlık Bilimleri Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2667-8357
SP  - 61
EP  - 68
VL  - 7
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Giriş: Diyabet komplikasyonların ve komorbiditelerin eşlik ettiği kronik bir hastalıktır. Bu komplikasyonlar arasında  yer alan diyabetik ayak bakımında sosyal destek önemlidir. Amaç: Araştırma tip 2 diyabet hastalarında aile desteğinin ayak bakım davranışlarına etkisini belirlemek amacıyla  tanımlayıcı ve ilişki arayıcı nitelikte yapılmıştır. Yöntem: Araştırmanın evrenini Nisan 2023-Haziran 2024 tarihleri arasında bir üniversite hastanesinin dâhiliye  kliniklerinde yatarak tedavi gören diyabet tanısı olan hastalar; örneklemini ise araştırmaya dahil edilme kriterlerini sağlayan 187 tip 2 diyabet tanısı olan birey oluşturmuştur. Araştırma verileri tanımlayıcı bilgi formu, Ayak Bakımı Davranış Ölçeği ve Hensarling’in Diyabet Aile Destek Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde yüzde,  ortalama ve standart sapma, Skewness ve Kurtosis, Bağımsız gruplarda t testi, Anova testi, korelasyon, regresyon analizi ve Least Significant Difference testi kullanılmıştır. Bulgular: Bireylerin %58,3’ü kadın, %82,9’u evli, %56,7’si il merkezinde yaşamakta, %56,1’i ev hanımı, %40,6’sı ilköğretim mezunu, %49,2’sinin gelir durumu gider durumuna eşit, %86,6’sı sigara, %98,4’ü alkol kullanmamakta ve %38,5’i eşi ile yaşamaktadır. Bireylerin Ayak Bakım Davranışları Ölçeği puan ortalamasının 47,70 ± 13,94 ve ayak bakımı davranışlarının kısmen yeterli olduğu belirlenmiştir. Diyabet Aile Destek Ölçeği toplam puan ortalaması 52,30 ± 27,72 olup alt boyutların puan ortalaması ise Empatik Destek 21,97 ± 11,62, Teşvik 12,58 ± 8,25, Kolaylaştırıcı Destek 13,14 ± 7,65 ve Paylaşımcı Destek 5,66 ± 2,78 olduğu ve bireylerin algıladığı aile desteğinin orta düzey olduğu saptanmıştır. Aile desteğinin ayak bakım davranışı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olduğu belirlenmiştir (p<0,05, t=4,246). Sonuç: Bireylerin ayak bakımı davranışlarının kısmen yeterli, algıladığı aile desteğinin ise orta düzey olduğu, aile desteği arttıkça ayak bakım davranışlarının daha iyi olduğu saptanmıştır. Diyabet hastalarının ayak bakım davranışlarını geliştirebilmeleri ve davranış değişikliğine uyumunu daha kısa sürede kazanmaları için aile üyelerinin desteği artırılmalıdır.
KW  - Aile desteği
KW  - bakım
KW  - diyabet
KW  - diyabetik ayak
N2  - Introduction: Diabetes is a chronic disease accompanied by complications and comorbidities. Among these complications, social support is important in diabetic foot care. Aim: The research was conducted as a descriptive and correlational study to determine the effect of family support on foot care behaviors in type 2 diabetes patients. Methods: The population of the study consisted of patients diagnosed with diabetes who received inpatient treatment in the internal medicine clinics of a university hospital between April 2023 and June 2024; the sample consisted of 187 individuals diagnosed with type 2 diabetes who met the inclusion criteria. The research data were collected using the descriptive information form, Foot Care Behavior Scale and Hensarling's Diabetes Family Support Scale. Percentage, mean and standard deviation, Skewness and Kurtosis, independent t test, Anova test, correlation, regression analysis and Least Significant Difference test were used in the analysis of the data. Results: Among the individuals, 58.3% were female, 82.9% were married, 56.7% lived in the city centre, 56.1% were housewives, 40.6% were primary school graduates, 49.2% had income equal to expenses, 86.6% did not smoke, 98.4% did not use alcohol and 38.5% lived with their spouses. It was determined that the mean score of the Foot Care Behaviours Scale was 47.70 ± 13.94 and foot care behaviours were partially adequate. The mean total score of the Diabetes Family Support Scale was 52.30 ± 27.72 and the mean scores of the sub-dimensions were Empathic Support 21.97 ± 11.62, Encouragement 12.58 ± 8.25, Facilitative Support 13.14 ± 7.65 and Sharing Support 5.66 ± 2.78 and it was determined that the family support perceived by the individuals was moderate. It was determined that family support had a statistically significant effect on foot care behaviour (p<0.05, t = 4.246). Conclusion: It was determined that individuals' foot care behaviors were partially sufficient, their perceived family support was at a moderate level, and that foot care behaviors were better as family support increased. In order for diabetic patients to improve their foot care behaviors and to adapt to behavioral change in a shorter period of time, the support of family members should be increased.
CR  - Akın, S., ve Durna, Z. (2011). Diyabetli hastalarda uyumun ve aile destek  düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Alharbi, M. O., & Sulaiman, A. A. (2022). Foot care knowledge, attitude and practices of diabetic patients: A survey in Diabetes health care facility. Journal of Family Medicine and Primary Care, 11(7), 3816–3823. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_183_21
CR  - American Diabetes Association. (2022). 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2022. In Diabetes Care (Vol. 45, Issue Supplement_1). doi: 10.2337/dc22-S002
CR  - American Diabetes Association. (2021). 2. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2021. In Diabetes Care (Vol. 44, Issue Supplement_1). doi: 10.2337/dc21-S002
CR  - Arı, N., ve Özdelikara, A. (2022). Dahiliye kliniklerine başvuran tip 2 diyabet hastalarında aile desteğinin hastalığı kabullenme ve tedavi uyumuna etkisi: Ordu ili örneği. Turkish Journal of Diabetes and Obesity, 6(1), 39–48. doi: 10.25048/tudod.1018441
CR  - Arnold, S. V., Khunti, K., Tang, F., Chen, H., Nicolucci, A., Gomes, M. B., Ji, L., … Kosiborod, M. (2022). Impact of micro- and macrovascular complications of type 2 diabetes on quality of life: Insights from the DISCOVER prospective cohort study. Endocrinology, Diabetes & Metabolism, 5(2). doi: 10.1002/edm2.321
CR  - Aypak, C., Koç, A., Yıkılkan, H., ve Görpelioğlu, S. (2012). Diyabetik ayak bakımı: Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastalar tarafından bildirilen uygulama durumu. Cumhuriyet Medical Journal, 34(4), 423–428. doi: 10.7197/1305-0028.1693
CR  - Azak, O., & Kılıç, M. (2023). Tip 2 diyabetli bireylerin ayak sağlığı durumu ve ayak öz bakım aktivitelerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 175–186.
CR  - Bahador, R. S., Afrazandeh, S. S., Ghanbarzehi, N., & Ebrahimi, M. (2017). The impact of three-month training programme on foot care and self-efficacy of patients with diabetic foot ulcers. Journal of Clinical and Diagnostic Research , 11(7), IC01–IC04. doi:10.7860/JCDR/2017/29025.10261
CR  - Baig, A. A., Benitez, A., Quinn, M. T., & Burnet, D. L. (2015). Family interventions to improve diabetes outcomes for adults. Annals of the New York Academy of Sciences, 1353(1), 89–112. doi: 10.1111/nyas.12844
CR  - Borges, W. J., & Ostwald, S. K. (2008). Improving foot self-care behaviors with pies sanos. Western Journal of Nursing Research, 30(3), 325–341. doi: 10.1177/0193945907303104
CR  - Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (20th ed.). Pegem Akademi Yayınları.
CR  - Çelik, S., Taşkın Yılmaz, F., Bağdemir, E., ve Dinççağ, N. (2021). Diyabet tanısı alan bireylerde ayak bakım davranışları ve ilişkili faktörler. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 23–34. doi: 10.26559/ mersinsbd.734210
CR  - Chaves, F. A., Torres, H. de C., & Chianca, T. C. M. (2024). Terminology subset for the international classification of nursing practice in diabetes mellitus. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 32. doi: 10.1590/15188345.7018.4188
CR  - Cheng, Y.J., Masingboon, K., Samartkit, N., Moungkum, S. (2023) Factors influencing foot care behavior among patients with type 2 diabetes mellitus who have a high-risk diabetic foot in China. Nursing Practice Today,10(1), 44-52. doi: 10.18502/npt.v10i1.12256
CR  - Erikmen, E., & Keskin, G. (2022). Kronik hastalığı olan bireylerin tedaviye uyum sürecinde aile faktörü: motivasyonel görüşmenin etkileri açısından gözden geçirme. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 1392–1400.
CR  - Hensarling, J. (2009). Development and psychometrıc testıng of hensarlıng’s dıabetes famıly support scale. Texas Woman’s University.
CR  - İlaslan, E., Dalkıran, Ş., Özer, Z., ve Balcı, M. K. (2021). Tip 2 diyabetli bireylerin hastalığı kabul düzeyi ve bakım verenlerin bakım verme yükü. Sted, 30(2), 84-95. doi: 10.17942/sted.803667
CR  - Jalius, M., Ika, N. S., & Asep, D. (2019). Family support with diabetic ulkus prevention effects on diabetes mellitus patients in policy diseases hospital batam. Zona Keperawatan: Program Studi Keperawatan Universitas Batam, 9(2), 62–73.
CR  - Ju, H. H., Ottosen, M., Alford, J., Jularbal, J., & Johnson, C. (2024). Enhancing foot care education and support strategies in adults with type 2 diabetes. Journal of the American Association of Nurse Practitioners, 36(6), 334–341. doi: 10.1097/JXX.0000000000000998
CR  - Kaymaz, T. T. (2016). Psychosocial adjustment to disease in ındividuals with diabetes. Journal of Psychiatric Nursing. doi: 10.5505/phd.2016.50251
CR  - Kır Biçer, E., & Enç, N. (2014). Ayak Bakım Davranış Ölçeği Türkçe Formu geçerlik ve güvenirliği. Diyabet, Obezite ve Hipertansiyonda Hemşirelik Forumu, 6(2), 35–39.
CR  - Küççük, B., & Selçuk Tosun, A. (2023). Predictors of foot care behavior in adults with Type-2 Diabetes: Self-Efficacy and quality of life. Journal of General Health Sciences. doi: 10.51123/jgehes.2022.53
CR  - Lim, J. Z. M., Ng, N. S. L., & Thomas, C. (2017). Prevention and treatment of diabetic foot ulcers. Journal of the Royal Society of Medicine, 110(3), 104–109. doi: 10.1177/0141076816688346
CR  - Mogre, V., Johnson, N. A., Tzelepis, F., & Paul, C. (2019). Barriers to diabetic self-care: A qualitative study of patients’ and healthcare providers’ perspectives. Journal of Clinical Nursing, 28(11–12), 2296–2308. doi: 10.1111/jocn.14835
CR  - Nursalam, N., Huda, N., Sukartini, T. (2020). Development of efficacy based foot care by family models to family behavior in prevention of diabetic foot ulcer. Systematic Reviews in Pharmacy, 11(7), 240-245.
CR  - Olagbemide, O. J., Omosanya, O. E., Ayodapo, A. O., Agboola, S. M., Adeagbo, A. O., & Olukokun, T. A. (2021). Family support and medication adherence among adult type 2 diabetes. Annals of African Medicine, 20(4), 282–287. doi: 10.4103/aam.aam_62_20
CR  - Onyango, J. T., Namatovu, J. F., Besigye, I. K., Kaddumukasa, M., & Mbalinda, S. N. (2022). The relationship between perceived social support from family and diabetes self-management among patients in Uganda. Pan African Medical Journal, 41. doi: 10.11604/pamj.2022.41.279.33723
CR  - Popoviciu, M. S., Paduraru, L., Nutas, R. M., Ujoc, A. M., Yahya, G., Metwally, K., & Cavalu, S. (2023). Diabetes Mellitus secondary to endocrine diseases: An update of diagnostic and treatment particularities. International Journal of Molecular Sciences, 24(16), 12676. doi: 10.3390/ijms241612676
CR  - Pourkazemi, A., Ghanbari, A., Khojamli, M., Balo, H., Hemmati, H., Jafaryparvar, Z., & Motamed, B. (2020). Diabetic foot care: knowledge and practice. BMC Endocrine Disorders, 20(1), 40. doi:10.1186/s12902020-0512-y
CR  - Ramirez-Perdomo, C., Perdomo-Romero, A., & Rodríguez-Vélez, M. (2019). Conhecimentos e práticas para a prevenção do pé diabético. Revista Gaúcha de Enfermagem, 40. doi:10.1590/1983-1447.2019.20180161
CR  - Reardon, R., Simring, D., Kim, B., Mortensen, J., Williams, D., & Leslie, A. (2020). The diabetic foot ulcer. Australian Journal of General Practice, 49(5), 250–255. doi: 10.31128/AJGP-11-19-5161
CR  - Sari, Y., Upoyo, A. S., Isworo, A., Taufik, A., Sumeru, A., Anandari, D., & Sutrisna, E. (2020). Foot self-care behavior and its predictors in diabetic patients in Indonesia. BMC Research Notes, 13(1), 38. doi: 10.1186/ s13104-020-4903-y
CR  - Sanz-Cánovas, J., López-Sampalo, A., Cobos-Palacios, L., Ricci, M., Hernández-Negrín, H., Mancebo-Sevilla, J. J., Álvarez-Recio, E., … Bernal-López, M. R. (2022). Management of Type 2 Diabetes Mellitus in elderly patients with frailty and/or sarcopenia. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(14), 8677. doi: 10.3390/ ijerph19148677
CR  - Schaper, N. C., van Netten, J. J., Apelqvist, J., Bus, S. A., Hinchliffe, R. J., & Lipsky, B. A. (2020). Practical guidelines on the prevention and management of diabetic foot disease (IWGDF 2019 update). Diabetes/ Metabolism Research and Reviews, 36(S1). doi: 10.1002/dmrr.3266
CR  - Świątoniowska-Lonc, N., Tański, W., Polański, J., Jankowska-Polańska, B., & Mazur, G. (2021). Psychosocial determinants of treatment adherence in patients with type 2 diabetes – a review. Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity: Targets and Therapy, 14, 2701–2715. doi:10.2147/DMSO.S308322
CR  - Tsai, M. C., Chuang, H. L., Huang, C. Y., Lee, S. H., Liao, W. C., Lee, M. C., & Kuo, C. P. (2021). Exploring the relationship of health beliefs and self care behaviors related to diabetic foot ulcers of type II diabetes mellitus patients: A cross-sectional study. Int. J. Environ. Res. Public Health, 18(13), 7207. doi: 10.3390/ijerph18137207
CR  - Yıldız Aslan, G., Tekir, Ö., ve Yıldız, H. (2021). Diyabetli bireylerde aile desteği ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Cukurova Medical Journal, 46(1), 299–309. doi: 10.17826/cumj.795338
CR  - Yolcu, S. (2024). Diyabetik ayak bakımında kanıta dayalı hemşirelik uygulamaları tanı ve tedavideki gelişmeler. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 16(2), 602–610. doi: 10.5336/nurses.2023-100312
CR  - Yücel, F., ve Sunay, D. (2016). Diyabetik hastaların diyabetik ayak ve ayak bakımıyla ilgili bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal, 16(3). doi: 10.17098/amj.53438
CR  - Zeren, F. G., ve Canbolat, O. (2023). The relationship between family support and the level of self care in type 2 diabetes patients. Primary Care Diabetes, 17(4), 341–347. doi:10.1016/j.pcd.2023.04.008
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbuhemsirelik/issue//1621313
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4526953
ER  -