@article{article_1623554, title={Youshaa Patel ve Teşebbüh Hadisi: Başlangıcından Günümüze Taklit ve Kimlik Üzerine Bir İnceleme}, journal={Amasya İlahiyat Dergisi}, pages={42–82}, year={2025}, DOI={10.18498/amailad.1623554}, author={Akay, Taha Rıdvan}, keywords={Hadis, Yorum, Teşebbüh, Taklit, Kimlik, Youshaa Patel}, abstract={İslam toplumu, kendi varlıklarını muhafaza etme güdüsü taşıyan diğer toplumlar gibi olumsuz kültürel etkiyi en aza indirmek için çeşitli önlemler almıştır. Özellikle yerleşmiş etnik ve dini yapıları da içinde barındıran sosyal hayatın ilk başlangıcından itibaren bu tutumu Hz. Peygamber’in söz ve davranışlarında görmek mümkündür. Bununla birlikte Hz. Peygamber, sosyal hayatın dini yaşantıyla ne denli etkileşim içinde olduğunun farkında olarak toplumu bir arada tutan benzerliklerin yanı sıra diğer yapılardan ayrılması adına farklılaşmayı da gerekli görmüştür. Bu farklılaşma sadece dinin temel unsurlarıyla sınırlı kalmamış, insanların fizikî dış görünüşlerini de içeren bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Bu noktada farklı olma amacıyla zaman zaman değişen tutumların sergilenmiş olması, bazılarınca çelişkili bir görünüm ortaya çıkarsa da asıl hedeflenen, toplumun olumsuz benzemeye karşı korunması olmuştur. Bu durumda kullanılan eşyaların veya hayata geçirilen davranış şekillerinin zaman ve mekâna göre farklılaşmadaki konumunun değişiklik gösterebildiği anlaşılmaktadır. Bu bağlamda teşebbüh, Müslüman kimliğinin korunması ve diğer topluluklarla olan ayrımın vurgulanması amacıyla ortaya konulan bir kavram olarak değerlendirilmiştir. Teşebbüh kavramının tarihsel kökenleri incelenirken olumsuz taklidi yeren birçok rivayetin dışında daha kapsamlı bir mefhuma sahip benzemeye dair bazı hadisler de bulunmaktadır. Youshaa Patel’in zamanla öğreti haline geldiğini savunduğu anlayışın merkezinde, teşebbüh hadisi olarak adlandırılan “Kim bir kavme benzemeye çalışırsa onlardan olur.” rivayeti yer almaktadır. Bu hadisin ana başlık olarak görüldüğü teşebbüh mefhumu üzerine İslam tarihi boyunca pek çok eser telif edilmiştir. Kaleme alınan bu eserler, yazarların anlayışları doğrultusunda şekillenmiş ve çeşitli bakış açıları ortaya çıkmıştır. Bu anlayışlar içerisindeki Müslüman olmayanlara olumsuz anlamda benzemekten kaçınmayı öğütleyen vurguda, İslam dünyasının içinde bulunduğu durumların önemli bir etkisi olmuştur. Patel, hem olumlu hem olumsuz bir ifadeye sahip teşebbüh hadisinin zamanla olumsuz yönde benzemeleri yasakladığına dair bir kabul ortaya çıktığını ve hadisin anlamını sadece olumsuz bir benzemeyle sınırlamanın yanlış olduğunu savunmuştur. Böylece söz konusu dönüşümle, teşebbühe dair rivayetin asıl maksadından uzaklaştırıldığını ima etmiştir. Patel’e göre bu sapmada, teşebbüh hadisinin Müslümanların toplumsal ve kültürel sınırlarını belirlemede önemli işlevsel bir araç olarak kullanılması etkili olmuştur. Patel’in disiplinler arası yaklaşımı, onun konuya yalnızca dini veya tarihsel açıdan değil, aynı zamanda sosyolojik ve kültürel analizler üzerinden de yaklaşmasını sağlamıştır. Bu doğrultuda teşebbüh, onun çalışmalarında dini bir kavramın yanı sıra toplumsal kimlik inşasının ve kültürel ayrışmanın bir yansıması olarak da değerlendirilmiştir. Bu nedenle Patel’in teşebbüh mefhumunu anlama sürecinde taklit ve kimlik kavramlarının önemli bir rolü bulunmaktadır. Nitekim Müslümanlar teşebbüh anlayışı çerçevesinde hem dış dünyaya karşı belirli sınırlar koyma hem de içsel bir kimlik bilinci oluşturma ihtiyacı duymuşlardır. Tarihsel süreç içerisinde teşebbüh kavramının farklı toplumsal ve siyasi bağlamlarda nasıl yorumlandığını ele alan Patel, modernite ve küreselleşme süreçlerinin de bu anlayışı nasıl etkilediğini incelemiştir. Günümüzde Müslüman toplumlar bir taraftan geleneksel değerlerini korumaya çalışırken, diğer yandan farklı kültürel etkileşimlere uyum sağlama zorunluluğu ile karşı karşıya kalmıştır. Bu durum, klasik yorumlar ve modern gerçeklikler arasında bir sorgulamaya yol açmakta ve teşebbüh kavramının önemini daha da artırmaktadır. Bu makale, Patel’in teşebbüh özelindeki tezini, kitabını, makalelerini ve sözlü anlatımlarını kapsayan çalışmalarını konu edinmektedir. Yazarın söz konusu araştırmasında ana tezi olan teşebbühü ele alırken takip ettiği yöntemi, kendisine ve diğer araştırmacılara ait iddiaları analiz etmek ve değerlendirmek bu araştırmanın ana hedefidir. Ayrıca Patel’in yöntem ve iddialarının tespiti için teşebbühe dair tüm çalışmalarından istifade yoluna gidilmiştir. Bunu yaparken Patel’in zihnindeki teşebbüh konusunun ana temaları tespit edilmeye gayret edilmiş; Patel’in geleneksel analiz yöntemlerinden yararlanması, öne sürdüğü iddialar ve çözüm önerileri oryantalist paradigma çerçevesinde irdelenmiştir.}, number={25}, publisher={Amasya Üniversitesi}, organization={TÜBİTAK}