TY  - JOUR
T1  - Psikolojik Sıkıntı ile Psikolojik Sağlamlık Arasında Belirsizliğe Tahammülsüzlük, Erteleme ve Ruminasyonun Paralel Aracı Rolü
TT  - The Parallel Mediating Role Of Intolerance Of Uncertainty, Procrastination And Rumination Between Psychological Distress And Psychological Resilience
AU  - Erdinç, Beste
AU  - Akyıl, Yusuf
AU  - Sarı, Nursenem
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
DO  - 10.30561/sinopusd.1628217
JF  - Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
JO  - sinopusd
PB  - Sinop Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2547-989X
SP  - 1155
EP  - 1178
VL  - 9
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Psikolojik sağlamlık son dönemlerde ivme kazanan ve üzerinde durulan önemli bir kavramdır. Psikolojik sağlamlık, olumsuz yaşam deneyimlerine karşın kişinin bu olumsuz koşulların üstesinden başarıyla gelebilme ve uyum sağlayabilme yeteneği anlamına gelmektedir. Bu araştırmanın amacı psikolojik sağlamlık ile psikolojik sıkıntı arasında belirsizliğe tahammülsüzlük, erteleme ve ruminasyonun aracı rolü incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 260 kadın ve 119 erkek olmak üzere toplam 379 kişiden oluşmaktadır.  Verilerin analizinde önce kavramların betimsel istatistiklerine bakılmış, korelasyon analizi ve güvenirlikleri incelenmiş ve anlamlı ilişkiler sonucunda Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre psikolojik sıkıntı ile psikolojik sağlamlık arasında belirsizliğe tahammülsüzlük, erteleme ve ruminasyonun aracı rol oynadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Başka bir ifade ile psikolojik sıkıntı psikolojik sağlamlığı hem doğrudan hem de belirsizliğe tahammülsüzlük, erteleme ve ruminasyon üzerinden dolaylı olarak yordamaktadır. Bireylerin yaşadıkları psikolojik problemler belirsizliğe daha tahammülsüz bir durumda olduklarını, ertelemeye eğilim gösterdiklerini ve daha fazla ruminatif düşüncelere sahip olduklarını böylece yaşadıkları zorluklar karşısında top-larlanmaları daha güç olduğunu gösterebilir.
KW  - Psikolojik sıkıntı
KW  - Psikolojik sağlamlık
KW  - Belirsizliğe tahammülsüzlük
KW  - Erteleme
KW  - Ruminasyon
N2  - Recently, the concept of psychological resilience has gained significant prominence and emphasis. Psychological resilience denotes an individual's capacity to effectively surmount and adjust to adverse circumstances despite unfavorable life events. The point of this study is to look into how intolerance of uncertainty, putting things off, and ruminating affect the link between psychological distress and psychological resilience. The study sample comprised 379 individuals, including 260 women and 119 men. First, descriptive statistics about the ideas were looked at. Then, correlation analysis and reliability testing were done. Finally, Structural Equation Modeling (SEM) was used to find connections that made sense. The study's results indicated that intolerance of uncertainty, procrastination, and rumination served as mediators between psychological distress and psychological resilience. Psychological distress forecasts psychological resilience both directly and indirectly via intolerance of uncertainty, procrastination, and rumination. Individuals experiencing psychological issues may exhibit heightened intolerance to uncertainty, a propensity for procrastination, and increased rumination, which can complicate their recovery from encountered obstacles.
CR  - Akaike, H. (1987). Factor analysis and AIC. Psychometrika, 52(3), 317-332.
CR  - Akkaya, H. (2021). Şükran, belirsizliğe tahammülsüzlük ve psikolojik sağlamlığın öğretmenlerin yaşam doyumu ile ilişkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
CR  - Altun, Y., Özen, M., & Kuloğlu, M. M. (2019). Psikolojik Sıkıntı Ölçeğinin Türkçe uyarlaması: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 20, 23-31. https://doi.org/10.5455/apd.12801
CR  - Armutlu, İ. (2019). Belirsizliğe tahammülsüzlük, dürtüsellik, ruminasyon ve genel erteleme eğiliminin psikolojik belirtiler ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi.
CR  - Arslan, G. (2015). Çocuk ve genç psikolojik sağlamlık ölçeği’nin (çgpsö) psikometrik özellikleri: geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 1-12. https://doi.org/10.12984/eed.23397
CR  - Aydın, A., & Özcan, B. E. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde sağlık çalışanlarında belirsizliğe tahammülsüzlük, ruminatif düşünme biçimi ve psikolojik sağlamlık düzeyleri. Cukurova Medical Journal, 46(3), 1191-1200. https://doi.org/10.17826/cumj.925771
CR  - Bacchi, S., & Licinio, J. (2017). Resilience and psychological distress in psychology and medical students. Academic psychiatry, 41, 185-188. https://doi.org/10.1007/s40596-016-0488-0
CR  - Balkıs, M. (2006). Öğretmen adaylarının davranışlarındaki erteleme eğiliminin, karar verme tarzları ile ilişkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
CR  - Beutel, M. E., Klein, E. M., Aufenanger, S., Brähler, E., Dreier, M., Müller, K. W., ... & Wölfling, K. (2016). Procrastination, distress and life satisfaction across the age range–a German representative community study. PloS one, 11(2), e0148054. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0148054
CR  - Bonanno, G. A., Wortman, C. B., & Nesse, R. M. (2004). Prospective patterns of resilience and maladjustment during widowhood. Psychology and aging, 19(2), 260.
CR  - Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993) Alternative ways of assessing model fit. Sage Focus Editions, 154, 136-136. https://doi.org/10.1177/0049124192021002005
CR  - Carleton, R. N., Norton, M. A., & Asmundson, G. J. G. (2007). Fearing the unknown: A short version of the intolerance of uncertainty scale. Journal of Anxiety Disorders, 21(1), 105-117. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2006.03.014
CR  - Çakır, B. (2007). Belirsizlik ve korkunun yeni düzenin oluşmasına katkısı. Istanbul Journal of Sociological Studies, (36), 63-82.
CR  - Çardak, M. (2012). Affedicilik yönelimli psiko-eğitim programının affetme eğilimi, belirsizliğe tahammülsüzlük, psikolojik iyi oluş, sürekli kaygı ve öfke üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
CR  - Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
CR  - Duru, Y. B., Gunal, V., Agaoglu, C. Y., & Tatlı, C. (2022). The role of covid‐19 anxiety and intolerance of uncertainty in predicting resilience. Scandinavian Journal of Psychology, 63(5), 522-529. https://doi.org/10.1111/sjop.12820
CR  - Eisenbeck, N., Carreno, D. F., & Uclés-Juárez, R. (2019). From psychological distress to academic procrastination: Exploring the role of psychological inflexibility. Journal of Contextual Behavioral Science, 13, 103-108. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2019.07.007
CR  - Ferrari, J. R. (1993). Procrastination and impulsiveness: Two sides of a coin?. In W. G. McCown, J. L. Johnson, ve M. B. Shure (Eds.), The impulsive client: Theory, research, and treatment (pp. 265-276). Washington, DC, US: American Psychological Association.
CR  - Finney, S. J., & DiStefano, C. (2006). Non-normal and categorical data in structural equation modeling. Structural Equation Modeling: A Second Course, 269-314.
CR  - Flett, A. L., Haghbin, M. ve Pychyl, T. A. (2016). Procrastination and depression from a cognitive perspective: An exploration of the associations among procrastinatory automatic thoughts, rumination, and mindfulness. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 34(3), 169-186
CR  - Geçgin, F. M., & Sahranç, Ü. (2017). The relationships between intolerance of uncertainty and psychological well-being. Sakarya University Journal of Education, 7(4), 739-756. https://doi.org/10.19126/suje.383737
CR  - Gullo, S., Gelo, O. C. G., Bassi, G., Lo Coco, G., Lagetto, G., Esposito, G., ... & Di Blasi, M. (2023). The role of emotion regulation and intolerance to uncertainty on the relationship between fear of COVID-19 and distress. Current Psychology, 42(23), 19658-19669. https://doi.org/10.1007/s12144-022-03071-5
https://doi.org/10.1037/10500-014
CR  - Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080 /10705519909540118.
CR  - Huang, V., Yu, M., Carleton, R. N., & Beshai, S. (2019). Intolerance of uncertainty fuels depressive symptoms through rumination: Cross-sectional and longitudinal studies. PloS one, 14(11), e0224865. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0224865
CR  - Karaırmak, Ö., & Siviş-Çetinkaya, R. (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: Duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 30-43.
CR  - Kessler, R. C., Barker, P. R., Colpe, L. J., Epstein, J. F., Gfroerer, J. C., Hiripi, E., ... & Zaslavsky, A. M. (2003). Screening for serious mental illness in the general population. Archives of general psychiatry, 60(2), 184-189. https://doi.org/10.1001/archpsyc.60.2.184
CR  - Kılınç, M. & Uzun, K. (2022). Belirsizliğe tahammülsüzlüğün psikolojik danışmanların psikolojik sağlamlıkları üzerindeki etkisinde psikolojik zihinliliğin aracı rolünün incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(3), 2782-2835.
CR  - Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press
Koçak, L. Üniversite Öğrencilerinde Siber Stalklama ile Yalnızlık, Ruminasyon, Psikolojik Sağlamlık ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 364-375. https://doi.org/10.48066/kusob.1527722
CR  - Labrague, L. J. (2021). Resilience as a mediator in the relationship between stress-associated with the Covid-19 pandemic, life satisfaction, and psychological well-being in student nurses: A cross-sectional study. Nurse Education in Practice, 56, 103182. https://doi.org/10.1016/j.nepr.2021.103182
CR  - Liao, K. Y. H., & Wei, M. (2011). Intolerance of uncertainty, depression, and anxiety: The moderating and mediating roles of rumination. Journal of clinical psychology, 67(12), 1220-1239. https://doi.org/10.1002/j clp.20846
CR  - Liu, J., Wei, S., Qiu, G., Li, N., Wang, D., Wu, X., ... & Yi, H. (2023). Relationship between rumination and post-traumatic growth in mobile cabin hospital nurses: The mediating role of psychological resilience. Preventive Medicine Reports, 34, 102266. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2023.102266
CR  - Martin, L. L., & Tesser, A. (1996). Some ruminative thoughts. In R. S. Wyer, Jr. (Ed.), Ruminative thoughts (pp. 1–47).
CR  - McIntosh, W. D., Harlow, T. F. ve Martin, L. L. (1995). Linkers and nonlinkers: goal beliefs as a moderator of the effects of everyday hassles on rumination, depression, and physical complaints 1. Journal of Applied Social Psychology, 25(14), 1231-1244.
CR  - Nasser-Abu Alhija, F., & Wisenbaker, J. (2006). A Monte Carlo study investigating the impact of item parceling strategies on parameter estimates and their standard errors in CFA. Structural Equation Modeling, 13(2), 204-228. https://doi.org/10.1207/s15328007sem1302_3
CR  - Nolen- Hoeksema, S. (1987). Sex differences in unipolar depression: Evidence and theory. Psychological Bulletin, 101(2), 259- 282.
CR  - Noreen, A., Iqbal, N., Hassan, B., & Ali, S. A. (2021). Relationship between psychological distress, quality of life and resilience among medical and non-medical students. J Pak Med Assoc, 71(9), 2181-5. https://doi.org/10.47391/JPMA.04-611
CR  - Oral, T., & Arslan, C. (2017). Kişilerarası hayata ilişkin ruminasyon ölçeği’ni Türkçe’ye uyarlama çalışması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 6(3), 101-107.
CR  - Öğüt, N., & Karakoç, E. (2024). Dijital bağımlılık ve psikolojik sağlamlık arasındaki ilişki. Akdeniz İletişim, (46 – Yapay Zekâ ve İletişim Özel Sayısı), 1-18. https://doi.org/10.31123/akil.1537615.
CR  - Özkan, E., Tokur Kesgin, M., & Akgün, Ş. (2024). Yetişkinlerde psikolojik sıkıntı ve ruh sağlığı okuryazarlığı durumlarının belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(2), 794-804. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1271456
CR  - Pamuk, M., & Gökce, Z. (2020). Rehber öğretmenlerin psikolojik sağlamlıklarının öz eleştirel ruminasyon, sıkıntıyı tolere etme ve psikolojik kırılganlık bağlamında incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 63-78.
CR  - Sarıçam, H., Erguvan, F. M., Akın, A. & Akça, M. Ş. (2014). Belirsizliğe tahammülsüzlük ölçeği (BTÖ-12) Türkçe formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Route Educational and Social Science Journal, 1(3), 148-157.
CR  - Shi, X., Wang, S., Liu, S., Zhang, T., Chen, S., & Cai, Y. (2019). Are procrastinators psychologically healthy? Association between psychosocial problems and procrastination among college students in Shanghai, China: a syndemic approach. Psychology, health & medicine, 24(5), 570-577. https://doi.org/10.1080/13548506.2018.1546017
CR  - Sirois, F. M., Yang, S., & van Eerde, W. (2019). Development and validation of the General Procrastination Scale (GPS-9): A short and reliable measure of trait procrastination. Personality and Individual Differences, 146, 26-33. https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.03.039
CR  - Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: assessing the ability to bounce back. International journal of behavioral medicine, 15(3), 194-200. https://doi.org/10.1080/10705500802222972
CR  - Smith, K. J., & Emerson, D. J. (2021). Resilience, psychological distress, and academic burnout among accounting students. Accounting Perspectives, 20(2), 227-254. https://doi.org/10.1111/1911-3838.12254
CR  - Steel, P. (2007). The nature of procrastination: a meta-analytic and theoretical review of quintessential self-regulatory failure. Psychological bulletin, 133(1), 65.
CR  - Şentürk, S., & Bakır, N. (2021). The relationship between intolerance of uncertainty and the depression, anxiety and stress levels of nursing students during the Covid-19 outbreak. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3(2), 97-105. https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.2.12
CR  - Şimşir Gökalp, Z., Sarıtepeci, M., & Yıldız Durak, H. (2022). The relationship between self-control and procrastination among adolescents: The mediating role of multi screen addiction. Current Psychology. Advance Online Publication. https://doi.org/10.1007/s12144-021-02472-2
CR  - Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (4th. ed.). Boston: Pearson Education.
CR  - Thorsteinsson, E. B., Brown, R. F., & Owens, M. T. (2019). Modeling the effects of stress, anxiety, and depression on rumination, sleep, and fatigue in a nonclinical sample. The Journal of nervous and mental disease, 207(5), 355-359. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000973
CR  - Uzun, K., & Tortumlu, M. (2024). Öğretmenlerde yaşam doyumu ve psikolojik sağlamlık: Yaşamda anlamın varlığı mı yoksa aranması mı?. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 7(2), 542-562.  http://doi.org/10.33400/kuje.1405134
CR  - Vella, S. L. C., & Pai, N. B. (2019). A theoretical review of psychological resilience: Defining resilience and resilience research over the decades. Archives of Medicine and Health Sciences, 7(2), 233-239.
CR  - Willis, K. D., & Burnett Jr, H. J. (2016). The power of stress: Perceived stress and its relationship with rumination, self-concept clarity, and resilience. North American Journal of Psychology, 18(3).
CR  - Wade, N. G., Vogel, D. L., Liao, K. Y. H., & Goldman, D. B. (2008). Measuring state-specific rumination: development of the rumination about an interpersonal offense scale. Journal of Counseling Psychology, 55(3), 419-436. http://doi.org/10.1037/00220167.55.3.419
CR  - Xu, X., Yan, X., Zhang, Q., Xu, C., & Li, M. (2023). The chain mediating role of psychological resilience and neuroticism between intolerance of uncertainty and perceived stress among medical university students in Southwest China. BMC psychiatry, 23(1), 861. https://doi.org/10.1186/s12888-023-05345-z
CR  - Yesilot, S. B., Demirci, P. Y., & Eskimez, Z. (2022). The role of intolerance of uncertainty and anxiety sensitivity on nursing students’ depression, anxiety, and stress levels. Nurse Education in Practice, 65, 103487.https://doi.org/10.1016/j.nepr.2022.103487
CR  - Zhang, Y., Guo, H., Ren, M., Ma, H., Chen, Y., & Chen, C. (2024). The multiple mediating effects of self-efficacy and resilience on the relationship between social support and procrastination among vocational college students: a cross-sectional study. BMC public health, 24(1), 1958. https://doi.org/10.1186/s12889-024-19487-6
CR  - Zou, G., Shen, X., Tian, X., Liu, C., Li, G., Kong, L., & Li, P. (2016). Correlates of psychological distress, burnout, and resilience among Chinese female nurses. Industrial health, 54(5), 389-395. https://doi.org/10.2486/indhealth.2015-0103
UR  - https://doi.org/10.30561/sinopusd.1628217
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4557733
ER  -