TY - JOUR T1 - NEF‘Î’NİN POETİKASINDA FELSEFİ BİR KAVRAM OLARAK CEVHER TT - THE CONCEPT OF JAWHAR (SUBSTANCE) AS A PHILOSOPHICAL TERM IN NEFʿÎ’S POETICS AU - Yiğit, Hilal PY - 2025 DA - April Y2 - 2025 DO - 10.35379/cusosbil.1629688 JF - Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi PB - Çukurova Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1304-8899 SP - 812 EP - 824 VL - 34 IS - 1 LA - tr AB - Antik Yunan’dan beri felsefenin konusu olan cevher, filozofların varlık ve tabiat görüşleriyle bağlantılı olarak çeşitli yaklaşımlarla tartışılmıştır. Antik Yunan’dan İslam düşüncesine intikal eden cevher kavramı İslam düşüncesinde İslam akidesiyle ilişkili olarak farklı şekillerde ele alınmıştır. Bu makalede Nef‘î’nin (ö. 1044/1635) poetik bir söylem olarak cevher kavramına yaklaşımı Türkçe Divan’ı üzerinden tetkik edilecektir. Nef‘î, fahriyelerinde ve şairlik kabiliyetinden söz ettiği birçok beytinde cevher kavramına değinerek poetikasını cevherle ilişkilendirmiştir. Şair, felsefî bir kavram olan cevheri, şiirlerinde çeşitli mecaz örgüleri içinde özgün bir kullanımla okuyucuya sunmuştur. İlgili beyitlerde Nef‘î, cevheri şairlik istidadı olarak ele almış, şiire olan vukufiyet ve kabiliyetini sahip olduğu cevherle açıklamıştır. Cevher kavramı dolayısıyla cevher-i ferd, araz ve heyûlâ kavramlarına da değinen şair, şiirde mana ve düşünceyi de cevherle ilişkilendirir. Zaman zaman şiire ontolojik ve epistomojik açılımlar getiren Nef‘î’ye göre yetkin bir şiir heyûlâya varlık elbisesinin giydirilmesi gibidir. Muciz ve muhkem bir ifadeyle surete büründürülmelidir. Cevherle birlikte kimi zaman inci ve mücevher anlamında gevheri de kullanan Nef‘î için cevherî tabiatla söylenmiş veya cevher mesabesindeki bir şiir fikir çilesiyle elde edilir, inci ve mücevher gibi değerli ve muntazamdır. KW - Nef'î KW - Cevher KW - İstidat KW - Mana KW - Şiir ve Şair N2 - The concept of substance (jawhar), a philosophical term dating back to Ancient Greece, has been debated through various approaches in connection with philosophers’ views on existence and nature. Transmitted from ancient Greek thought to Islamic philosophy, the concept of substance has been addressed in diverse ways within Islamic thought, particularly in relation to Islamic theology. This article examines Nefʿî’s (d. 1044/1635) approach to the concept of jawhar (substance) as a poetic discourse through an analysis of his Turkish Dīvān. In numerous fakhrīyya (self-praise) poems and verses in which he boasts of his poetic genius, Nefʿî invokes the concept of substance as an essential element of his poetics. The poet presents the philosophical notion of substance to the reader with an original use, embedded within various metaphorical structures in his poetry. In the relevant couplets, Nef‘î equates substance with poetic aptitude, explaining his mastery and talent in poetry through the innate jawhar he possesses. By referencing related concepts such as jawhar al-fard (the smallest structure of matter), ʿaraḍ (accident), and hayūlā (prime matter), he also associates meaning and thought in poetry with substance. According to Nef‘î, who at times brings ontological and epistemological dimensions to poetry, a perfect poem is akin to clothing prime matter (hayūlā) with the garment of existence. In addition to jawhar, he occasionally employs the word gevher (jewel or gem), using it as a metaphor for poetic essence. For Nefʿî, a poem composed with substantial nature or regarded as substance is attained through the labor of intellectual reflection and is, like a pearl or gemstone, both valuable and refined. CR - Akkuş, M. (2018). Nef‘î Divanı.T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. CR - Avşar, Z. (2021). Bir özge üslûp: Nef‘î yâne edâ. E. Harmancı, M. Kuzubaş, M. Özdemir ve G. Tanrıbuyurdu (Ed.) Divan toplantıları III Edebiyatta üslûp meselesi (s. 31-39). İksad Global Yayıncılık. CR - Balalan, A. (2012). Nef‘î ’nin kasîdelerinde mübalağa sanatındaki ayrıntılar, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(3): 453-468. CR - Ceyhan, S. (2012). Vârid. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/varid CR - Cürcânî, S. Ş. (1997). Ta’rifat Arapça Türkçe Terimler Sözlüğü. Bahar Yayınları. CR - Dağlar, A. (2017). Sözün tözü şiirin cevheri: Mazmûn. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, (6): 49-68. CR - Doğan, M. N. (2007). Nef‘î ’nin şiirinde poetika ve sanat ontolojisi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk-İslam Düşünce Tarihınde Erzurum Sempozyumu, 26-28 Hazıran 2006. Atatürk Üniversitesi Yayınları, 411-424. CR - Erkal, A. (2018). Divan Şiiri Poetikası (17. Yüzyıl). Altınordu Yayınları. CR - Fârâbî, (2018). el-Medînetü’l-Fâzıla. N. Danışman (Çev.). Litera Yayıncılık. CR - İbn Arabî, M. (2024). Fütûhât-ı Mekkiyye I, E. Demirl (Çev.). Litera Yayıncılık. CR - İbn Arabî, M. (2022). Fütûhât-ı Mekkiyye VI, E. Demirli (Çev.). Litera Yayıncılık. CR - İbn Arabî, M. (2022). Fütûhât-ı Mekkiyye IX, E. Demirli (Çev.). Litera Yayıncılık. CR - İbn Arabî, M. (2022). Fütûhât-ı Mekkiyye XIII, E. Demirli (Çev.). Litera Yayıncılık. CR - İbn Sînâ, (2013). En-Necat Felsefenin Temel Konuları. K. Şenel (Çev.). Kabalcı Yayınları. CR - İpek, A. (2021). Nef‘î ve Nedîm’in şiirlerinde şûhluk. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, (14): 193-202. https://doi.org/10.28981/hikmet.926549 CR - İpekten, H. (2010). Nef‘î , Hayatı, Sanatı, Eserleri. Akçağ Yayınları. CR - Karadaş, C. (2011). Teceddüd-i Emsâl. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/teceddud-i-emsal CR - Kuşeyri, A. (2019). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. S. Uludağ (Çev.). Dergâh Yayınları. CR - Kutluer, İ. (1993). Cevher. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/cevher CR - Kutluer, İ. (2001). İttisâl. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/ittisal--felsefe Mevlânâ, C. R. (2015). Mesnevî-i Ma’nevî. D. Örs ve H. Kırlangıç (Çev.). Türkiye Yazma Eser Kurumu Başkanlığı Yayınları. CR - Mütercim Âsım (2009). Burhân-ı Katı. Türk Dil Kurumu Yayınları. CR - Ocak, T. (2002). “XVII. yüzyıl şâiri Nef‘î ve kaside”. Türkbilig, (3): 63-82. CR - Pala, İ. (2010). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları. CR - Soykan, Ö. N. (2015). Estetik ve Sanat Felsefesi. Pinhan Yayıncılık. CR - Şentürk, A. A. & Kartal, A. (2009). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Dergâh Yayınları. Şentürk. A. A. (2017). Osmanlı Şiir Kılavuzu II. Osedam Yayınları. CR - Üçer, H. İ. (2017). İbn Sina Felsefesinde Suret Cevher ve Varlık. Klasik Yayınları. CR - Yavuz, Y. Ş. (1991) Araz. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) https://islamansiklopedisi.org.tr/araz UR - https://doi.org/10.35379/cusosbil.1629688 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4564137 ER -