@article{article_1631419, title={Türkmen Hamileri İçin Hazırlanmış Sanatlı Mesnevî-i Manevî Nüshaları}, journal={İSTEM}, pages={443–474}, year={2025}, DOI={10.31591/istem.1631419}, author={Hüseyni, Mercan}, keywords={Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Mesnevî-i Manevî, Karakoyunlu Türkmenleri, Akkoyunlu Türkmenleri, Kitap Sanatları}, abstract={Tasavvufun tüm konularını ele alan Mesnevî-i Manevî, büyük şair ve sufi Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin altı ciltten (defterden) oluşan Farsça eseridir. Geçmiş asırlardan günümüze ulaşan çok sayıda Mesnevî nüshası, dünyanın dört bir yanındaki yazma eser kütüphanelerinde ve özel koleksiyonlarda bulunmaktadır. Bu eserler arasında özellikle Anadolu ve İran coğrafyasında hazırlanmış sanatlı Mesnevî nüshalarının varlığı dikkat çekicidir. İran coğrafyasında sanatlı Mesnevî nüshalarının hazırlanışı, 15. yüzyıl başlarında Timurlu sanatsever şehzadeleri tarafından başlatılmıştır. 15. yüzyılın ikinci yarısında ise Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmen hamileri için çok sayıda sanatlı Mesnevî nüshası hazırlanmıştır. Türkmen sanat hamileri arasında Karakoyunlu şehzadesi Pir Budak ile Akkoyunlu şehzadesi Sultan Halil, bu sanatlı nüshaların öne çıkan destekçileri olmuştur. Tasavvuf yolunda ilerleyenler için bir rehber niteliği taşıyan bu eserin, 15. yüzyıl İran coğrafyasındaki çeşitli tarikat mensupları tarafından da sanatlı yazmaları hazırlanmıştır. İshâkiyye tarikatının bir dergâhı ve aynı zamanda kitap üretim merkezi olan Şiraz’daki İshâkiyye Müsâlası’nda hazırlanmış bir Mesnevî yazması, bu bağlamda önemli bir örnektir. Ayrıca, bazı Mesnevî el yazmalarının "Mürşid-Mürşidî" ve "el-Ensârî" gibi tasavvufî çağrışımları olan hattatlar tarafından istinsah edilmesi, bu nüshaların tarikatlarla bağlantılı olduğunu göstermektedir. Bu makalede, Türkmen döneminde hükümdarların ve tarikatların himayesinde üretilmiş Mesnevî yazmaları listelenmiş ve bu yazmaların cilt, hat ve tezhip üslupları incelenmiştir. Türkmen dönemi yazmalarının cilt ve tezhip tasarımlarında belirgin üslup özellikleri dikkati çekmektedir. Ayrıca, değerlendirilen Mesnevî nüshalarında belli bir üretim ve süsleme programının varlığı da tespit edilmiştir. Karakoyunlu döneminde başlayan bu program, Akkoyunlu döneminin sanatlı yazmalarında daha yaygın hale gelmiştir. Bu tezhip programı, 14. yüzyıl Anadolu topraklarında hazırlanan Mesnevî yazmalarındaki tezhip programından farklı ve özgün bir anlayışa sahiptir.}, number={45}, publisher={Necmettin Erbakan Üniversitesi}