@article{article_1635084, title={İbn Muhaysın Kıraati ve Örneklerle Manaya Etkisi}, journal={Harran İlahiyat Dergisi}, pages={265–289}, year={2025}, DOI={10.30623/hij.1635084}, author={Keleş, Mehmet}, keywords={Kıraat, İbn Muhaysın, Sahih, Şâz, Usûl, Ferş}, abstract={İslami ilimler içinde ilk olarak tedvin edilen kıraat ilmi, her yönüyle mucizevi olan Kur’ân’ın düzgün ve sahih bir şekilde tilâvet edilmesi, gelecek nesillere aktarılması ve anlaşılmasına çok ciddi katkılar sunmuştur. Bu açıdan sıhhat şartlarını tam olarak sağladığı için okuyuşları sahih olarak kabul edilen imamların kıraat vecihleri ile söz konusu şartlardan bazılarını taşımaması sebebiyle okuyuşları şâz olarak değerlendirilen imamların kıraat vecihleri, âyetler bağlamında çeşitli yorumların elde edilmesi, mana zenginliği oluşturulması ve buna benzer bazı kolaylıkların sağlanması noktasında önemli katkılar sunmuştur. Her ne kadar Müslümanlar arasında okuyuş çeşitlerinin yaygınlık kazanmasında sahih olarak dikkatleri celbeden kıraat-ı aşere imamlarının okuyuşları daha çok kabul görmüş olsa da şâz olarak kabul edilen dört kıraat imamının kıraatlerinin de özellikle fıkıh ve tefsir ilimlerinde âyetlerin anlaşılması hususundaki katkıları inkar edilemez. Bundan dolayı kıraati şâz kabul edilen imamların tercih ettikleri vecihlerin incelenmesi, sebep ve sonuçları ile irdelenmesi hususu, bu alana katkı sunması bakımından önem arz etmektedir. Bu araştırmada Mekke kıraat imamlarından biri olan ve okuyuş vecihleri genel olarak şâz kabul edilen İbn Muhaysın (öl. 123/741) kıraatinin, usûlî ve ferşî ihtilaflar çerçevesinde, çeşitli örnekler bazında manaya etkisinin sahih kıraatler ile mukayese edilerek değerlendirilmesi üzerinde durulacaktır. Çalışmada, özellikle hadis, Arap dili ve kıraat ilmi başta olmak üzere birçok alanda kendini donanımlı bir şekilde yetiştiren ve mümtaz âlimlerden biri olan İbn Muhaysın’ın kıraatindeki ihtilaflar tahlil edilmiştir. Bunun için de klasik ve modern kıraat eserlerinden İbn Muhaysın’a ait olduğu ifade edilen okuyuş çeşitleri tevsik edilerek ortaya konmuştur. Araştırmamızda öncelikle İbn Muhaysın’ın hayatını kısaca ele aldıktan sonra kıraatinin vecihleri çerçevesinde usûlî meselelerden istiâze, besmele, hemze, idgam çeşitleri, med miktarları, sıla, iskân/ihtilâs, hâü’s-sekt, işmam, te’nis tâ’sı, ziyâde yâ’sı ve bazı lafızlarda uygulanan izâfet yâ’sı ayrı başlıklar hâlinde tetkik edilerek sahih okuyuşlarla arasındaki mukayeseye yer verilmiştir. Söz konusu usûlî farklılıklar verilirken de meselenin doğru anlaşılması bakımından bilhassa İbn Muhaysın’a ait çeşitli âyet örnekleriyle konuya işaret edilmiştir. Akabinde benzer bir yöntemle ferşî farklılıklar da tespit edilmiş ve manaya etki edip etmediği örnek âyetlerle açıklanmıştır. Netice itibariyle İbn Muhaysın’ın, usûl konularından istiâze, besmele, idgâm maa’l gunne, idgâm bilâ gunne, idgâm-ı şemsiyye, idgâm-ı misleyn, idgâm-ı mütekâribeyn, idgâm-ı mütecâniseyn, med miktarları, sıla, iskân/ihtilâs, hâü’s-sekt, işmam, ziyâde yâ’sı ve bazı kelimelerde varit olan izâfet yâ’sı’nın uygulanması hususunda sahih kıraat imamlarıyla ittifak ederek tercihte bulunduğu görülmüştür. İbn Muhaysın’ın sahih kıraatlerden farklı olarak tercihte bulunduğu konular ise hemze, te’nis tâ’sı, birtakım kelimelerde ortaya çıkan izâfet yâ’sı ve idgam konularının dışında kalan bazı harflerin birbirine uğramasıyla yapılan idgam çeşitleri gibi durumlar olduğu müşahede edilmiştir. Aynı şekilde tetkik edilen âyet örnekleri ışığında İbn Muhaysın’ın usûlî meselelerde olduğu gibi yerine göre ferşî farklılıklarda da tercihte bulunduğu okuyuşların, sahih kıraatlerle ittifak veya ihtilaf yönlerinin ortaya çıktığı ve bunların da kimi yerde manaya etki ettiği bazen de mana üzerinde ciddi bir etkisinin bulunmadığı sonucuna varılmıştır.}, number={53}, publisher={Harran Üniversitesi}