TY  - JOUR
T1  - ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN FİNANSAL OKURYAZARLIK BECERİSİNE YÖNELİK GÖRÜŞ VE DAVRANIŞLARI
TT  - OPINIONS AND BEHAVIORS OF SECONDARY SCHOOL STUDENTS TOWARDS FINANCIAL LITERACY SKILLS
AU  - Yıldırım, Ramazan
AU  - Utkugün, Ceren
AU  - Kaya, Mehmet
AU  - Eker, Ömer Faruk
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.47214/adeder.1638024
JF  - Araştırma ve Deneyim Dergisi
JO  - Research and Experience Journal (REJ)
PB  - Ayten KİRİŞ AVAROĞULLARI
WT  - DergiPark
SN  - 2548-1282
SP  - 1
EP  - 17
VL  - 10
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerisine yönelik görüş ve davranışlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden temel nitel araştırma deseninde tasarlanmıştır. Çalışma grubu Afyonkarahisar il merkezinde bulunan Millî Eğitim Bakanlığına bağlı özel ve devlet ortaokullarında okumakta olan 80 kadın, 80 erkek olmak üzere toplam 160 ortaokul öğrencisinden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen finansal okuryazarlık becerisi görüş formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analizle çözümlenmiş, tema ve kodları içeren tablolar oluşturularak frekanslarıyla birlikte sunulmuştur. Bulguların sunumunda ortaokul öğrencilerinin görüşlerinden doğrudan alıntılar yapılmış, bu görüşlerden hareketle sonuçlar yorumlanmıştır. Ortaokul öğrencileri; yaşanan ekonomik gelişmelerin hayat tarzları ve para harcama alışkanlıklarında değişiklik oluşturduğunu güncel yaşamlarından fiyat artışları ve tasarruf davranışları üzerinden açıklamışlardır. Kendilerini bilinçli tüketici olarak değerlendiren öğrenciler bilinçli tüketici davranışlarını; israf, tasarruf, alışveriş sürecinde dikkat ettikleri davranış örnekleri ile desteklemişlerdir. Öğrencilerin büyük bir kısmı israf, tasarruf konusunda duyarlı olduklarını ve geri dönüşüme önem verdiklerini yaşamdan örneklerle açıklamışlardır.
KW  - finansal okuryazarlık becerisi;
KW  - ortaokul öğrencisi
KW  - sosyal bilgiler öğretimi
KW  - ekonomi eğitimi
KW  - israf
KW  - tasarruf
KW  - geri dönüşüm
N2  - skills. The study was designed using the basic qualitative research design, one of the qualitative research methods. The study group consists of a total of 160 secondary school students, 80 female and 80 male, studying in private and state secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in the city center of Afyonkarahisar. The financial literacy skill opinion form developed by the researchers was used as the data collection tool. The obtained data was analyzed with descriptive analysis, tables containing themes and codes were created and presented with their frequencies. In the presentation of the findings, direct quotes were made from the opinions of secondary school students, and the results were interpreted based on these opinions. Secondary school students explained that the economic developments experienced caused changes in their lifestyles and spending habits through price increases and savings behaviors from their daily lives. Students who considered themselves as conscious consumers supported their conscious consumer behaviors with examples of waste, savings, and behaviors they paid attention to during the shopping process. The majority of the students explained that they were sensitive about waste and savings and that they gave importance to recycling with examples from their lives.
CR  - Altay, S., Altay, C. A., Arslan, N., & Karataş, M. (2024). Nesirlerimizle finansal okuryazarlık öğreniminin lise öğrencilerinin finansal tutumlar ve para yönetimi üzerine etkisinin incelenmesi. International Social Sciences Studies Journal, 10(8), s. 1389-1399. https://doi.org/10.5281/zenodo.13383812
CR  - Amiranashvili, N. (2023). Exploring financial literacy among senior high school students in georgia: a qualitative study on factors ınfluencing financial knowledge and skills. Journal of Education in Black Sea Region, 9(1), 1–16. https://doi.org/10.31578/jebs.v9i1.298
CR  - Arı, S., & Arı, M. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve sosyal bilgiler ders kitaplarında tüketim kültürü ve rekalmcılığın işlenişi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), s. 412-432. doi:https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2024..-1349420
CR  - Atkinson, A., & Messy, F.-A. (2012). Measuring financial literacy: Results of the OECD / International Network on Financial Education (INFE) Pilot Study. OECD Working Papers on Finance, Insurance and Private Pensions No. 15. https://dx.doi.org/10.1787/5k9csfs90fr4-en
CR  - Aydoğdu, A. K., & Tuna, A. (2024). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), s. 1-16.
CR  - Baltacı, N., & Kütük, E. (2020). Üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık seviyelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma: Doğu Karadeniz örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 11(3), s. 846-857.
CR  - Bayram, R., & Türker Biber, B. (2024). Finansal okuryazarlık ve matematik başarısı arasındaki ilişkinin incelenmesi: İlkokul düzeyinde derinlemesine bir analiz. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (62), s. 3445-3479.
CR  - Bozçelik, E. E. (2019). Aile bütçesinin yeni okuması: Finansal okuryazarlık. Yeni Fikir Uluslararası Akademik Fikir Araştırma Dergisi, 10(23), 57-70.
CR  - Bozkurt, E., Toktaş, Y., & Altıner, A. (2019). Türkiye'de tasarruf ve finansal okuryazarlık üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), s. 1580-1605. https://dx.doi.org/10.17755/esosder.518727
CR  - Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz. Anı Yayıncılık.
CR  - Çelikten, L., Doğan, M. C., & Dişli-Çelikten, M. (2023). İlkokulda finansal okuryazarlık: Demografik faktörler finansal tutum ve davranışları farklılaştırıyor mu? Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 13(1), s. 135-162. https://dx.doi.org/10.23863/kalem.2022.226
CR  - Çınar, F. (2018). Din ve Değer İlişkisi: İsrafa Karşı Farkındalık Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(33), s. 39-62. https://dx.doi.org/10.14395/hititilahiyat.443570
CR  - Çoruhlu, T. Ş., Altunsoy, Y., & Sağlam, A. (2023). İnfografiklerin öğrencilerin kavramsal gelişimleri üzerine etkisi: bilinçli tüketici örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), s. 1442-1466. https://dx.doi.org/10.17679/inuefd.1213344
CR  - Dere, İ., & Aktaşlı, İ. (2019). 4. ve 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında bilinçli tüketicilik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(42), s. 283-302.
CR  - Duran, M., & Solak, E. (2018). Hayat bilgisi dersi 1. Sınıf öğretim programındaki kazanımların değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(19), s. 1345-1360. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13873
CR  - Dündar, A., & Şekeroğlu, B. (2024). Investigation of financial literacy attitudes of university students in terms of some demographic characteristics: The example of Mus Alparslan University Social Sciences Vocational School. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(4), s. 1258-1271. https://dx.doi.org/10.33206/mjss.1368035
CR  - Egüz, Ş., & Gökalp, L. (2023). Ortaokul öğrencilerinin geri dönüşüme yönelik metaforik algıları ve farkındalıkları. Milli Eğitim(238), s. 781-812. https://dx.doi.org/10.37669/milliegitim.1110437
Eğilmez, M. (2014). Örneklerle kolay ekonomi (32. b.). Remzi Kitabevi.
CR  - Er, B., & Taylan, A. E. (2017). Lise öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), s. 297-317.
CR  - Er, B., Şahin, Y. E., & Mutlu, M. (2017). Finansal eylem ve finansal okuryazarlık: Üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 54(630), s. 75-88.
CR  - Ersoy, A., & Papatğa, E. (2015). İlkokul öğrencilerinin hikâyeler aracılığıyla bilinçli tüketici farkındalığının geliştirilmesi. Eğitimde Politika Analizi Dergisi, 4(1), s. 61-78.
CR  - Güneş, H. (2022). Finansal okuryazarlık seviyesi tespiti: Lisans eğitimi süresince. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi,, 14(26), s. 135-152. https://doi.org/10.38155/ksbd.1071073
CR  - Güvenç, H. (2017). Öğretim programlarımızda finansal okuryazarlık. İlköğretim Online, 16(3), s. 935-948. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330233
CR  - Ilgar, R. (2020). Geri dönüşüm olgusu ve 5., 6., 7. ve 8. Sınıf öğrencilerinin geri dönüşüme yönelik duyarlılıkları, Çanakkale ili örneği. Turkish Academic Research Review, 5(4), s. 493-510.
CR  - Kakilli-Acaravcı, S., & Bediroğlu, K. (2019). Finansal okuryazarlık: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi üzerine uygulama. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 7(2), s. 30-51.
CR  - Karakaş Tan, C., & Demirci Güler, M. P. (2024). Okul öncesi dönem çocuklarının çevre ve geri dönüşüm farkındalığı üzerine bir eylem araştırması. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(33), s. 57-81. https://dx.doi.org/10.52096/usbd.7.33.05
CR  - Kazu, H., & Yapıcı-Ödemiş, F. (2023). Geri dönüşüm etkinliklerinin okul öncesi eğitim kurumu öğrencilerinin farkındalık düzeylerine etkisinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(1), s. 34-53.
CR  - Kılıç, Y., Ata, H. A., & Seyrek, İ. H. (2015). Finansal okuryazarlık: Üniversite öğrencilerine yönelik bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi(66), s. 129-150. https://doi.org/10.25095/mufad.396535
CR  - Kul, B., Özoğlu, M., & Sarıca, Ö. (2023). Türkiye’de finansal okuryazarlık: ortaöğretim kademesindeki öğretim programlarının finansal okuryazarlık açısından incelenmesi. Millî Eğitim, 52(Özel Sayı), s. 137-172. https://dx.doi.org/10.37669/milliegitim.1309148
CR  - Kumaş, P., Küçük, Z., & Yıldırım, G. Y. (2024). Geri dönüşüm konusunda farkındalık oluşturma: Kompost örneği. Trakya Eğitim Dergisi, 14(2), s. 1032-1054. https://dx.doi.org/10.24315/tred.1415225
CR  - Maden, S., & Kaya, M. (2023). Meslek lisesi öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerilerinin web 2.0 araçlarıyla geliştirilmesi. Anadolu Dil ve Eğitim Dergisi, 1(2), s. 69-78. https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.10445724
CR  - Malbeleği, F., & Sağlam, H. İ. (2013). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin bilinçli tüketiciliğe ilişkin görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), s. 251-268. https://doi.org/10.7822/egt188
CR  - Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), s. 370-396. https://doi.org/10.1037/h0054346
CR  - Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Akademik Yayıncılık.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
CR  - Ntanos, S., Kyriakopoulos, G. L., Arabatzis, G., Palios, V., & Chalikias, M. (2018). Environmental behavior of secondary education students: a case study at central Greece. Sustainability, 10(5), 1663. https://doi.org/10.3390/su10051663
CR  - Öngen, H. B., & Öngen, E. (2018). Finansal okuryazarlık eğitiminin, üniversite öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyleri üzerine etkisi: Adnan Menderes Üniversitesi Aydın İktisat Fakültesi örneği. Akademik Bakış Dergisi, (66), s. 222-238.
CR  - Özkale, A., & Özdemir-Erdoğan, E. (2019). Türkiye’de PISA finansal okuryazarlık sorularının uygulanması: Ön lisans öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi örneği. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), s. 771-802. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.141
CR  - Sarı, S. S., & Saka-Ilgın, K. (2021). Finansal okuryazarlık ve finansal eğitim üzerine teorik bir inceleme. ETÜ Sentez İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (6), 43-63. https://doi.org/10.47358/sentez.2021.27
CR  - Sezer, B. B., & Dedeoğlu, H. (2024). Maarif modeli ilkokul öğretim programında okuryazarlık becerileri: Finansal, görsel ve eleştirel. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(3), s. 2007-2027. https://doi.org/10.37217/tebd.1511168
CR  - Sumer, S., & Gövdeli, T. (2020). Finansal okuryazarlık ve finansal davranış üzerine bir çalışma. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), s. 86-98.
CR  - Şayan, N., & Yakut, S. (2022). Ortaokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Çanakkale Merkez örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), s. 23-35.
CR  - Şengel, S., Altınırmak, S., Yolcu, H., Şengel, Ş., Akgül, T., & Okoth, B. (2022). 10 yaş grubu öğrencilerinin finansal okuryazarlık eğitimi almaları ile tüketim ve tasarruf davranışları arasındaki ilişkinin analizi. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), s. 489-505. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1163070
CR  - Topcubaşı, T., & Çelikten, L. (2024). Sosyal bilgiler dersinde kavram karikatürleriyle desteklenmiş örnek olarak yönteminin ilkokul öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerilerine etkisinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 14(Özel Sayı), s. 413-426. https://doi.org/10.24315/tred.1521016
CR  - Tural, A., Şahan, G., Duman, B., & Yılmaz, O. (2021). Sosyal bilgiler 6. sınıf ders kitabının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 14(85), s. 15-26. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.46289
CR  - Tümer Kabadayı, E., Dursun, İ., Gökmen Köksal, C. D., & Yüksel, M. (2023). Bireysel geri dönüşüm davranışı önündeki engeller üzerine sistematik literatür taraması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 14(52), s. 800-835. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.3262
CR  - Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6 ve 7.sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
CR  - Ural-Keleş, P., & Keleş, M. İ. (2018). İlkokul 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin geri dönüşüm kavramı ile ilgili algıları. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), s. 481-498. http://dx.doi.org/10.17556/erziefd.404816
CR  - Utkugün, C. (2022). Ortaokul öğrencilerinin israfa ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(82), s. 645-660. http://dx.doi.org/10.17755/esosder.1024431
CR  - Utkugün, C. (2023). Ortaokul öğrencilerinin tasarrufa ilişkin görüşleri. International Journal of Eurasia Social Sciences, 14(51), s. 118-135. http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.2986
CR  - Uyar, S., & Atalay, I. (2021). Finansal okuryazarlık ve üniversitede verilen derslerin finansal okuryazarlık üzerine etkisi. Muhasebe Enstitüsü Dergisi, (64), s. 1-17. http://dx.doi.org/10.26650/MED.75786
CR  - Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
CR  - Yıldırım, G. (2017). Çocuklar için yaygın eğitim kapsamında yürütülen ekonomi eğitimi çalışmalarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(Özel Sayı 2), s. 103-124.
CR  - Zehir Gülebi, N., & Çelik, Y. (2024). İlkokul 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin finansal okuryazarlık becerisi kazanma sürecine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 15(2), s. 127-144. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1583888
UR  - https://doi.org/10.47214/adeder.1638024
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4601375
ER  -