TY  - JOUR
T1  - Ebeveynlerin Çocuklarının Dijital Oyun Oynama Alışkanlıklarına İlişkin Görüşleri: Özel Yetenekliler Örneklemi
TT  - Parents' Views on Their Children's Digital Game Playing Habits: The Sample of Gifted Children
AU  - Gönültaş, Osman
AU  - Demirbaş, Işıl
AU  - Ayvadana, Emine
AU  - Aşkar, Kerem
PY  - 2025
DA  - May
Y2  - 2025
DO  - 10.33907/turkjes.1639673
JF  - Turkish Journal of Educational Studies
JO  - TURK-JES
PB  - Fırat Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2458-8210
SP  - 168
EP  - 190
VL  - 12
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu araştırmanın amacı, özel yetenekli çocukların dijital oyun oynama alışkanlıklarıyla ilgili olarak ebeveynlerinin görüşlerini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiş 20 ebeveynden oluşmaktadır. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen 6 soruluk yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Görüşmeler sonrası elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda, özel yetenekli çocukların oyun türleri arasından özellikle savaş ve yapı/inşa oyunlarına daha fazla ilgi duydukları tespit edilmiştir.  Bir diğer bulguya göre, ebeveynler çocuklarının dijital oyun oynamalarına ilişkin süre sınırlaması, içerik türü, ödevlerini bitirme ve belirli günler şeklinde düzenlemeler getirmektedir. Ayrıca, çocukların oyunu bırakmakta zorlanması durumunda ebeveynlerin genellikle sözel olarak uyarmayı ve süreyi esnetmeyi tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bir başka bulguya göre, dijital oyunlar çocuklarda en çok öfke duygusuna ve zihnin oyunlarla meşgul olmasına neden olmaktadır. Dijital oyunların aile içi ilişkiyi nasıl etkilediğine ilişkin bulgular ise dijital oyunlardan kaynaklı sınırlı iletişim, aile içi çatışma ve eşler arası çatışma yaşandığını göstermiştir. Araştırmada son olarak, ebeveynler tarafından dijital oyun bağımlılığı riskine karşı öncelikli olarak süre sınırlaması, içerik türü, model olma, yasak koymama, bilinçli kullanımı öğretme ve çocukla zaman geçirmek gibi önlemler alındığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular, ilgili alanyazın doğrultusunda tartışılmış ve araştırmacılara, özel yetenekli çocuklarda dijital oyun kullanımıyla ilgili gelecekte odaklanılabilecek konular hakkında çeşitli öneriler sunulmuştur.
KW  - Gaming
KW  - digital games
KW  - digital game use
KW  - addiction
KW  - gifted children
N2  - Bu araştırmanın amacı, özel yetenekli çocukların dijital oyun oynama alışkanlıklarıyla ilgili olarak ebeveynlerinin görüşlerini belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, amaçlı örneklem yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiş 20 ebeveynden oluşmaktadır. Araştırma verileri araştırmacılar tarafından geliştirilen 6 soruluk yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Görüşmeler sonrası elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda, özel yetenekli çocukların oyun türleri arasından özellikle savaş ve yapı/inşa oyunlarına daha fazla ilgi duydukları tespit edilmiştir.  Bir diğer bulguya göre, ebeveynler çocuklarının dijital oyun oynamalarına ilişkin süre sınırlaması, içerik türü, ödevlerini bitirme ve belirli günler şeklinde düzenlemeler getirmektedir. Ayrıca, çocukların oyunu bırakmakta zorlanması durumunda ebeveynlerin genellikle sözel olarak uyarmayı ve süreyi esnetmeyi tercih ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bir başka bulguya göre, dijital oyunlar çocuklarda en çok öfke duygusuna ve zihnin oyunlarla meşgul olmasına neden olmaktadır. Dijital oyunların aile içi ilişkiyi nasıl etkilediğine ilişkin bulgular ise, dijital oyunlardan kaynaklı sınırlı iletişim, aile içi çatışma ve eşler arası çatışma yaşandığını göstermiştir.  Araştırmada son olarak, ebeveynler tarafından dijital oyun bağımlılığı riskine karşı öncelikli olarak süre sınırlaması, içerik türü, model olma, yasak koymama, bilinçli kullanımı öğretme ve çocukla zaman geçirmek gibi önlemler alındığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular, ilgili alanyazın doğrultusunda tartışılmış ve araştırmacılara, özel yetenekli çocuklarda dijital oyun kullanımıyla ilgili gelecekte odaklanılabilecek konular hakkında çeşitli öneriler sunulmuştur
CR  - Aarsand, P. (2011). Parenting and digital games: On children’s game play in US families. Journal of Children and Media, 5(3), 318-333. https://doi.org/10.1080/17482798.2011.584382
CR  - Agaoğlu, O., & Metin, N. (2016). Bilim ve sanat merkezi’ne giden ve gitmeyen ilkokul 4. sınıf ve ortaokul öğrencilerinin şiddet içeren bilgisayar oyunlarını oynama durumlarının incelenmesi. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(2), 11-25.
CR  - Altun, M., & Atasoy, M. (2018). Investigation of digital game addiction of children between 9-11 age groups: Kırşehir sample. International Journal of Eurasia Social Sciences, 9(33), 1740-1757.
CR  - Atak, F. (2020). 10-14 yaş arasındaki çocukların dijital oyun bağımlılığı ile sosyal becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
CR  - Aydoğan, S. K., & Güney, Z. (2019). K-12 düzeyindeki çocukların dijital oyun oynama süreçlerine ilişkin ebeveyn görüşleri: nitel bir çalışma. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 252-274. https://doi.org/10.29329/mjer.2019.210.14
CR  - Balıkçı, R. (2018). Çocuklarda ve ergenlerde çevrimiçi oyun bağımlılığı ve agresif davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Baykoç-Dönmez, N. (2010). Öğretmenlik programları için özel eğitim (l.Basım). Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
CR  - Biricik, Z. (2021). Çocukların oynadığı dijital oyunlara ilişkin dijital ebeveynlerinin farkındalıkları üzerine bir inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 8(2), 575-597. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.785287
CR  - Bülbül, H., Tunç, T., & Aydil, F. (2018). Üniversite öğrencilerinde oyun bağımlılığı: Kişisel özellikler ve başarı ile ilişkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(3), 97-111. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.423745
CR  - Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
CR  - Çamdeviren, Ş. (2014). Bilim ve sanat merkezine (bilsem) devam eden üstün yetenekli çocukların anne babalarının karşılaştıkları güçlükler (Sakarya ili örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
CR  - Gezgin, D. M. (2023). Çocuklarda problemli teknoloji kullanımı, olumsuz etkileri ve çözüm önerileri. Paradigma Akademi.
CR  - Griffiths, M. (2010). Online video gaming: What should educational psychologists know? Educational Psychology in Practice, 26(1), 35-40. https://doi.org/10.1080/02667360903522769
CR  - Griffiths, M. D., & Meredith, A. (2009). Video game addiction and its treatment. Journal of Contemporary Psychotherapy, 9(39), 247-253. https://doi.org/10.1007/s10879-009-9118-4
CR  - Gökçearslan, Ş., & Durakoğlu, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 419-435.
CR  - Göldağ, B. (2018). Lise öğrencilerinin dijital oyun bağımlılık düzeylerinin demografik özelliklerine göre incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1287-1315.
CR  - Gül, I., & Özgür, H. (2023). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılıkları ile ailelerin dijital ebeveynlik farkındalıkları arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 2032-2071. https://doi.org/10.24315/tred.1325214
CR  - Güleç, V. (2018). Aile ilişkilerinin sosyal medyayla birlikte çöküşü. Yeni Medya Elektronik Dergi, 2(1), 105-120. https://doi.org/10.17932/IAU.EJNM.25480200.2018.2/2.105-120
CR  - Güvendi, B., Demir, G. T., & Keskin, B. (2019). Ortaokul öğrencilerinde dijital oyun bağımlılığı ve saldırganlık. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18). 1194-1217. https://doi.org/10.26466/opus.547092
CR  - Hastings, E. C., Karas, T. L., Winsler, A., Way, E., Madigan, A., & Tyler, S. (2009). Young children’s video/computer game use: Relations with school performance and behavior. Issues Ment Health Nurs, 30(10), 638-649. https://doi.org/10.1080/01612840903050414
CR  - Hazar, K., Özpolat, Z., & Hazar, Z. (2020). Ortaokul öğrencilerinin dijital oyun bağımlılığı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Niğde ili örneği). Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(1), 225-234. https://doi.org/10.33689/spormetre.647313
CR  - Hazar, Z., & Hazar, M. (2017). Çocuklar için dijital oyun bağımlılığı ölçeği. Journal of Human Sciences, 14(1), 203-216.
CR  - Horzum, M. B. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 36 (159), 56-68.
CR  - Johnson, J. A., & Dinger, D. (2012). Let them play: An early learning (un)curriculum. St. Paul: Redleaf Press.
CR  - Kanat, S. (2019). The relationship between digital game addiction, communication skills and loneliness perception levels of university students. International Education Studies, 12(11), 80-93.  https://doi.org/10.5539/ies.v12n11p80
CR  - Karaboğa, M. T. (2019). Dijital medya okuryazarlığında anne ve baba eğitimi. OPUS Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 2040-2073. https://doi.org/10.26466/opus.601942
CR  - Karabulut, A., & Gökler, R. (2023). Teknoloji bağımlısı çocuklarla iletişim. YOBÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 54-61.
CR  - Karakaş-Mısır, S., & Yaman, Y. (2023). Opinions of gifted and talented students about their digital game preferences and effects. Journal of Innovative Research in Teacher Education, 4(3), 377-392. https://doi.org/10.29329/jirte.2023.616.2
CR  - Kırlıoğlu, M., Kayaalp, A., & Arslan, S. (2023). Güncel bir sorun olarak çocuklarda ekran bağımlılığı ve ebeveyn tutumları. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 7(2), 118-131. https://doi.org/10.55109/tushad.1360037
CR  - Koral, F., & Alptekin, K. (2023). Dijital oyun bağımlılığı: Bir derleme çalışması. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, (11), 283-308. https://doi.org/10.54557/karataysad.1237807
CR  - Mercan-Uzun, E., Bütün-Kar, E., & Özdemir, Y. (2023). Ebeveynlerin gözünden çocuklarının dijital oyun oynama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 9-22. https://doi.org/10.17556/erziefd.1111846
CR  - Moçoşoğlu, B., & Yorulmaz, B. (2023). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin dijital oyun bağımlılık düzeyleri ile ders çalışma alışkanlıkları arasındaki ilişki: Ümraniye örneği. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 13(2), 459-492. https://doi.org/10.18039/ajesi.1270411
CR  - Mustafaoğlu, R., & Yasacı, Z. (2018). Dijital oyun oynamanın çocukların ruhsal ve fiziksel sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Bağımlılık Dergisi, 19(3), 51-58.
CR  - Mustafaoğlu, R., Zirek, E., Yasacı, Z., & Razak Özdinçler, A. (2018). Dijital teknoloji kullanımının çocukların gelişimi ve sağlığı üzerine olumsuz etkileri. Addicta: The Turkish Journal on Addiction, 5(2), 227-247. http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2018.5.2.0051
CR  - Mustola, M., Koivula, M., Turja, L., & Laakso M. L. (2016) Reconsidering passivity and activity in children’s digital play. New Media ve Society, 20(1), 237-254. https://doi.org/10.1177/1461444816661550
CR  - Ogurlu, U., Kahraman, S., & Kayaalp, A. (2021). Computer game addiction in gifted students and non-gifted children: A caution for technology-oriented STEM activities. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH), 7(2), 128-138. https://doi.org/10.21891/jeseh.841669
CR  - Polat, A., & Topal, M. (2022). Relationship between digital game addiction with body mass index, academic achievement, player types, gaming time: A cross-sectional study. Journal of Educational Technology ve Online Learning, 5(4), 901-915. https://doi.org/10.31681/jetol.1156594
CR  - Pullu, E. K., & Gömleksiz, M. N. (2023). Ortaokul öğrenci velilerinin dijital ebeveynliğe ilişkin görüşleri. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 5(12), 426-441. https://doi.org/10.47994/usbad.1331473
CR  - Sağlam, T. (2024). Çocuklarda teknoloji kullanımı ve dijital ebeveynlik. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-129. https://doi.org/10.20493/birtop.1496639
CR  - Saranlı, A. G., & Metin, N. (2012). Üstün yetenekli çocuklarda gözlenen sosyal duyusal sorunlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 45(1), 139-164. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000001239
CR  - Sarpkaya, S. (2021). Dijital oyun/video oyunu folkloru üzerine bir yöntem denemesi. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(6), 155-172.
CR  - Sayı, A. K., & Şahin, F. (2021).  Examination of gifted students’ internet/game addiction and school social behaviors.  Pegem Journal of Education and Instruction, 11(4), 33-43. https://doi.org/10.47750/pegegog.11.04.04
CR  - Sevgili-Koçak, S. (2019). Üstün yetenekli çocukların dijital oyunlara yönelik görüşlerinin incelenmesi. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 6(2), 87-102.
CR  - Şahin, F. (2018). İnternet kullanımı ve bilgisayar oyun bağımlılığının üstün zekalı ve yetenekli çocukların okul sosyal davranışlarına etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Tran, G. A., & Strutton, D. (2013). What factors affect consumer acceptance of in-game advertisements? Journal of Advertising Research, 53(4), 455-469. https://doi.org/10.2501/JAR-53-4-455-469
CR  - TÜİK. (2024, Ekim). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması. Erişim adresi:https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2024-53638. 10 Şubat 2025 tarihinde erişilmiştir.
CR  - Usta, A. (2016). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde internet bağımlılığının farklı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
CR  - Uzunoğlu, A. (2021). Dijital oyun ve bağımlılık. Yeni Medya, 11, 116-131.
CR  - Üstünel, H., & Meral M. (2015). Gifted and non-identified as gifted students’ preferred PC game types and PC game perceptions: a descriptive study. Journal for the Education of Gifted Young Scientists, 3(2), 9-21.
CR  - Vatandaş, S. (2021). Şiddet ve dijital oyunlar (şiddetin dijital oyunlar üzerinden deneyimlenmesi). Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 399-424. https://doi.org/10.19145/e-gifder.820571
CR  - Yavuz, O. (2018). Özel yetenekli öğrencilerde internet ve oyun bağımlılığı ile algılanan sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi, 2(4), 281-296. https://doi.org/10.31461/ybpd.475080
CR  - Yay, M. (2019). Dijital ebeveynlik. (2. baskı). Yeşilay Yayınları.
CR  - Yıldırım A., & Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
CR  - Yılmaz, E., Yıldırım, Y., & Arıkan, A. (2022). Exploring the effect of video games on gifted children’s spatial orientation and entrepreneurial skills. E-International Journal of Educational Research, 13(5), 238-257. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1150405
CR  - Yiğit-Açıkgöz, F., & Yalman, A. (2018). Dijital oyunların çocukların kişilik ve davranışları üzerinde etkisi: Gta 5 oyunu örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 30, 163-180. https://doi.org/10.31123/akil.454283
CR  - Yiğit, N., & Alat, K. (2022). Erken çocukluk dönemindeki çocukların dijital oyun oynama alışkanlıklarına ilişkin anne/baba görüşleri. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 1026-1052. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.1140899
CR  - Yiğit, E., & Günüç, S. (2020). Çocukların dijital oyun bağımlılığına göre aile profillerinin belirlenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 144-174. https://doi.org/10.33711/yyuefd.691498
UR  - https://doi.org/10.33907/turkjes.1639673
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4608738
ER  -