@article{article_1640307, title={Çorum Müzesi Koleksiyonundaki Osmanlı Dönemi Madenî Şamdanları}, journal={Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={27}, pages={535–569}, year={2025}, DOI={10.51553/bozifder.1640307}, author={Aytaş Mert, Hafize and Gündogdu, Oktay}, keywords={Türk-İslam Sanatları, Osmanlı Maden Sanatı, Madenî Şamdan, Çorum Müzesi, Şamdan Kültürü}, abstract={Türk İslam sanatı örneklerinden biri olan madenî şamdanlar, işlevsel kullanımlarının yanı sıra taşıdıkları sembolik anlamlar bakımından da önemli eserler olarak kabul edilmektedir. Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi’nde maden sanatında birbirlerinden farklı türlerde birçok eser üretilmiştir. Osmanlı Dönemi’nde zirve noktasına ulaşan maden sanatında şamdanlar önceki geleneklerden izler taşıdıkları gibi dönemin sanatçıları da kendilerine özgü biçimler geliştirmişlerdir. Ayrıca Osmanlı vakıf geleneğini yansıtan eserler olması da şamdanları önemli kılan bir diğer etmendir. Genellikle cami, tekke, zaviye, konak ve evlerde kullanılan şamdanlar, bulundukları yer ve işlevlerine göre isimlendirilmektedir. Bu kapsamda mihrap şamdanı, tekke şamdanı, masa şamdanı, sofra şamdanı, duvar şamdanı ve el şamdanı gibi çeşitli adlarla anılmaktadır. Ayrıca süsleme unsuru olarak şamdanların mezar taşları, çini ve kalem işi süslemeleri, dokumalar ve yazma eserler gibi Türk İslam sanatlarının birbirinden farklı alanlarında kullanıldığı görülmektedir. Mezar taşlarında şamdan tasvirinin kullanılması ölülerin ruhlarının karanlık mezarlarında aydınlanma, huzur bulma, manevi anlamda umut ve ışık olma, metfun kişinin saygınlığına bir gönderme şeklinde değerlendirilmektedir. Şamdanlar ilahî dinlerde hem aydınlatma aracı hem de manevi anlamda bir ışık kaynağı olarak görülmüştür. Yahudilik, Hristiyanlık ve İslamiyet’te dinî mekânlarda şamdan kullanımına yer verilmiştir. İslamiyet’te özellikle tekke mimarisinde küçük eser olarak şamdan örneklerinin nadir türlerine de rastlanmaktadır. Simgesel anlamıyla ışık, aydınlatma, manevi inkişafa ortam hazırlama, rehberlik etme niteliğiyle yol gösterme gibi ikonografik anlamlarının olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, Çorum Müzesi koleksiyonunda bulunan madenî şamdanlardan bir kısmı incelenmiştir. Çorum Müzesi’nden gerekli izinler alındıktan sonra şamdanlar üzerinde gerekli tüm hazırlıklar yapılmıştır. Her eserin genel özellikleri, ölçüleri, fotoğraf ve çizimleri belirli bir düzen içerisinde anlatılmıştır. Ele alınan şamdanların tamamı pirinç malzemeden, dövme ve döküm tekniğinde üretilmiş eserlerdir. Şamdanların tamamında birleştirme tekniği olarak kılavuz geçme kullanılmıştır. Sadece bir eserde kılavuz geçme tekniğinin yanında lehim tekniği de uygulanmıştır. Süslemeleri sade olup üzerlerinde yazı ve tarih bulunmamaktadır. Şamdanların tarihlendirilmeleri farklı müze ve koleksiyonlardaki örneklerle karşılaştırılarak yapılmıştır. Eserlerin 19.-20. yüzyıl madenî şamdanların özelliklerini taşımaları Geç Dönem Osmanlı eseri olduklarını göstermektedir. Eserlerden bir tanesi müzenin teşhir salonunda sergilenirken 19 tanesi müzenin deposunda muhafaza edilmektedir. Çalışmaya konu olan eserler malzeme, biçim, süsleme ve teknik özelikleri ile döneminin maden sanatının özelliklerini yansıtmaları açısından değerlidir. Şamdanlar günümüzde aydınlatma aracı olarak değil daha çok süs amaçlı kullanılmaktadır. Müzelerin özel koleksiyonlarında veya koleksiyonerlerin arşivlerinde birbirlerinden farklı eserler bulunmaktadır.}, number={27}, publisher={Yozgat Bozok Üniversitesi}