@article{article_1641690, title={17. Yüzyılda Üsküdar’da Temel Bilgi Kaynaklarının Kategorizasyonunun Tereke Kayıtları ile Tespiti ve Yorumlanması}, journal={Türk Kütüphaneciliği}, volume={39}, pages={321–354}, year={2025}, DOI={10.24146/tk.1641690}, author={Muhacır, Esra}, keywords={Kitap Kültürü, Bilgi Tarihi, Üsküdar Kadı Sicilleri, Şer’iyye Sicilleri, Tereke Kayıtları, Kitap ticareti}, abstract={Amaç: 17. yüzyıl Osmanlı Üsküdar’ında dolaşımda olan kitaplar üzerinden kitap kültürünün haritasının çıkarılması ve kitapların konuları hakkında genel bir değerlendirmenin yapılması bu çalışmanın ana gayesini oluşturmaktadır. Yöntem: Bu inceleme yapılırken 17. yüzyılda Üsküdar Mahkemesi’nde tutulmuş olan şer’iyye sicillerinin tamamı taranarak içerisinde kitap bulunan tüm terekeler tespit edilmiştir. Veri toplama aşamasında terekelerin bulunduğu sicil defterleri arasında bir seçim yapılmamış, bu yüzyıla ait bütün terekeler değerlendirilmiştir. Terekelerde tespit edilen eserlere bağlı kalarak hem bu yüzyılda Üsküdar’da tespit edilen kitaplar incelenmiş hem de bu eserlerin 16. yüzyıl Üsküdar kitap kültürü ile benzer ve farklı yönleri üzerinde karşılaştırma ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bulgular: 16. yüzyıldan farklı olarak 17. yüzyılda 187 yeni kitabın Üsküdar’da dolaşımda olduğu tespit edilmiştir. Bir önceki yüzyılda bu sayı 52 idi. 16. yüzyılda kitap sahipliği büyük ölçüde ilmiye sınıfıyla sınırlıyken, 17. yüzyılda berberler, cündîler, çavuşlar, helvacılar, kethüdalar, keresteciler, paşa hizmetkârları, saray kapıcıları, odabaşılar ve tabipler gibi hem farklı esnaf gruplarının hem de askerî sınıfa mensup çeşitli bireylerin de kitap sahibi oldukları görülmektedir. Elde edilen veriler, 16. yüzyıl sonrasında kitap sahipliği oranlarında belirgin bir artış yaşandığını ortaya koymaktadır. 16. Yüzyılda toplam tereke sayısı içerisinde kitap bulunan terekelerin oranı %1,62 iken 17. Yüzyılda bu oranın %4,50’ye ulaşarak 3 katına çıktığını görmekteyiz. Sonuç: 17. yüzyılda, daha önce 16. yüzyılda hiç rastlanmamış konu ve türde birçok kitabın terekeler aracılığıyla dolaşımda olduğunu görmekteyiz. Yine 16. yüzyılda üst sınıfa mensup kitap sahibi kimselerin tereke kaydı sicillerde yer almazken, bu dönemde hem toplumun farklı sınıflarına mensup kişiler hem de üst düzey devlet yöneticileri kitap sahibi olarak karşımıza çıkmaktadır. Üsküdar’da bireysel refah ve zenginlik 16. yüzyılda sınırlı düzeydeyken, 17. yüzyılda belirgin şekilde artmış; bu gelişmeyle birlikte şehirdeki kültürel yaşam canlanmış, kitap edinme ve kitap bulundurma oranları da gözle görülür biçimde yükselmiştir. Özgünlük: Bu çalışma Üsküdar’ın kitap kültürünü ve bilgi tarihini şer’iyye sicilleri çerçevesinde ve terekeler odağında 16. ve 17. yüzyıllar arasında benzer ve farklı yönleri bakımından mukayeseli olarak incelemesi açısından yeni bir yaklaşım getirmektedir.}, number={3}, publisher={Türk Kütüphaneciler Derneği}