@article{article_1643183, title={Mukâtil b. Süleyman Tefsirinde Kıraatlerin Kullanımı}, journal={Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi}, pages={74–91}, year={2025}, DOI={10.61216/darulhadisdergisi.1643183}, author={Yıldırım, Seyit}, keywords={Kıraat, Mukatil, Tefsir-i Kebîr, Müterâdif, Ferş}, abstract={Hicrî 150 yılında vefat eden Mukâtil b. Süleyman, İslam tefsir geleneğinin en önemli şahsiyetlerinden biridir. Zira onun kaleme aldığı et-Tefsîru’l-Kebîr isimli eser, Kur’an’ı baştan sona açıklayan ilk tefsir metni kabul edilmektedir. İslâmî ilimlerin henüz farklı disiplinlere ayrılmadığı bir dönemde yazılan bu eserde, ilk dönemlerde Kur’an’ın doğru anlaşılması noktasında başvurulan tefsir materyallerine dair önemli veriler bulunmaktadır. Ayetlerin tefsirinde başvurulan temel materyallerden biri de Kur’an kıraatleridir. Kıraatlerin henüz sistematik hale getirilmediği, diğer bir ifadeyle şâz veya mütevatir gibi kategorik ayrımların yapılmadığı bir dönemde yaşayan Mukatil, geniş bir kıraat birikiminden yararlanmıştır. Ancak Abdullah b. Mes’ud ve Übeyy b. Ka’b gibi sahabîler dışında yararlandığı kıraatleri imamlara ya da bölgelere nispet etmemiştir. Bunun yanında kıraatlerin dilsel temelleriyle ilgili teorik tartışmalara da girmemiştir. Mukâtil, Kur’an ayetlerini tefsir ederken müterâdif veya ferşî kıraat farklılıklarının sağladığı anlamsal çeşitliliğe dikkat çekmiştir. Bu çerçevede, Abdullah b. Mes’ud ve Übeyy b. Ka’b gibi sahabîlere nispet edilen anlam merkezli kıraatlere oldukça fazla atıfta bulunmuştur. Bu tür kıraat farklılıkları, Mushaf-ı Osmânî’ye uymaması nedeniyle genellikle şâz kabul edilse de tefsir faaliyetlerinde ve bazı fıkhî konularda ihticac olarak kullanılmaya devam etmiştir. Mukâtil b. Süleymân da kimi zaman manayı açıklamak kimi zaman da fıkhî bir uygulamaya dikkat çekmek için kullanmıştır. Öte yandan müfessir, sarf-nahiv kurallarına göre değişebilen ferşî farklılıklara dair değerlendirmelerde bulunmuştur. Bu konuda çoğunlukla tek kıraati esas alsa da kimi durumlarda iki farklı kıraatin mana üzerindeki etkisine dikkat çekmiştir.}, number={8}, publisher={Çankırı Karatekin Üniversitesi}