@article{article_1646304, title={XVI. Yüzyıl Dinî, Ahlâkî, Tasavvufî Mesnevîlerinde Köpek ve Köpek Metaforu}, journal={Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Dergisi}, volume={4}, pages={51–67}, year={2025}, DOI={10.32739/ustad.2025.7.76}, author={Tümer Kurnaz, Esin}, keywords={XVI. yüzyıl, Mesnevî, Hikâye, Köpek, Sembol, Nefs.}, abstract={Klasik Türk edebiyatında hayvanlar pek çok araştırmaya konu olmuş; hayvanlar arasında köpek ise halk arasındaki inanışlardan başlamak üzere mitlere, destanlara, şiirlere kadar geniş bir alanda işlenmiştir. Köpeği diğer hayvanlardan ayıran temel özelliklerin “doğasındaki duygusallık ve öğrenme kabiliyeti” olduğu kabulü ile “insanı insan yapan nitelikler ile köpek” arasında sıklıkla ilişki kurulmasının olağan olduğu söylenebilir. Bu çalışmada XVI. yüzyılda kaleme alınan dinî, ahlâkî, tasavvufî mesnevîler içinde köpek ve köpek metaforuna yer veren hikâyeler tespit ve tasnif edilerek, sembolik olarak ifade ettiği konulara dikkat çekilmeye çalışılmıştır. İncelenen eserler şöyledir: Mahzenü’l-Esrâr (Behiştî, Ahmed Sinân Çelebi); Tuhfetü’l-Uşşâk (Üsküplü Atâ); Pend-nâme ve İbret-nâme (Güvâhî); Rıdvâniyye ve Mahzenü’l-Esrâr (Ahmed-i Rıdvân); Âb-ı Hayât (Hızrî); Gülşen-i Ebrâr ve Ma’den-i Esrâr (Münîrî); Kitâb-ı Bâğ-ı Behişt (Zaîfî); Gül-i Sad-Berg (Bursalı Rahmî); Heşt Behişt (Behiştî, Vizeli Ramazan); Gencîne-i Râz, Kitâb-ı Usûl ve Gülşen-i Envâr (Taşlıcalı Yahyâ); Nakş-ı Hayâl (Âzerî İbrâhim Çelebi); Câmiu’n-Nesâyih (Hüseyin Ahmed-i Sirozî); Riyazü’l-Cinân ve Cilâü’l-Kulûb (Cinânî); İbret-nümâ, Heşt Bihişt ve Mir’âtü’l-Ahlâk (Şemseddîn-i Sivasî); Riyazü’s-Sâlikîn ve Tuhfetü’l-Uşşâk (Gelibolulu Mustafa Âlî); İsimsiz Mesnevi [Netîce-i Sülûk] (Cemâlî). Tespit edilen hikâyeler, ilgili mesnevîlerdeki beyit yerleri ile verilmiş olup hikâyelerde üzerinde durulan konular “İnsanı Helâke ve Kurtuluşa Götüren Konular” şeklinde ikili bir tasnif çerçevesinde özetlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonuç bölümü, köpek/köpek metaforuna yer veren şairler/eserler ve işaret edilen kavramları özetlemektedir.}, number={1}, publisher={Üsküdar Üniversitesi}