TY  - JOUR
T1  - Hakkari Merkez ve Yüksekova Katı Atık Vahşi Depolama Alanlarının Rehabilitasyonu ve Değerlendirilmesi
TT  - Rehabilitation and Evaluation of Hakkari Center and Yüksekova Solid Waste Wild Landfills
AU  - Özgüven, Ayşe
AU  - Demir, Mesrur
PY  - 2025
DA  - August
Y2  - 2025
DO  - 10.53433/yyufbed.1647809
JF  - Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi
JO  - YYU JINAS
PB  - Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1300-5413
SP  - 647
EP  - 662
VL  - 30
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Günümüzde çöp döküm sahalarının iyileştirilmesi ve sürdürülebilir atık yönetimi stratejileri, çevre ve halk sağlığını koruma açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, Hakkâri Merkez ve Yüksekova’da bulunan katı atık vahşi depolama alanlarının mevcut durumları, bu alanların çevresel etkileri ve rehabilitasyon süreci detaylı bir şekilde incelenmiştir. Vahşi depolama alanları, kontrolsüz atık birikimi nedeniyle su, toprak ve hava kirliliğine neden olmakta ve ekosistem üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Hakkâri ve Yüksekova’daki vahşi depolama alanlarının rehabilitasyonu kapsamında atıkların üzerinin uygun malzemelerle kapatılması, sızıntı sularının toplanması, gaz gözlem bacalarının yerleştirilmesi, çim serimi ve yeşillendirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Özellikle sızıntı suyu yönetimi ve gaz emisyonlarının kontrol altına alınması, yeraltı sularının korunması ve hava kalitesinin iyileştirilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Vahşi depolama alanlarının rehabilitasyonu, sürdürülebilir atık yönetimi politikalarının bir parçası olarak ele alınmalı ve bu tür çalışmaların sürekliliği sağlanmalıdır. Çalışma sonuçlarına göre, rehabilite edilen bölgelerin yeşil alanlar, rekreasyon alanları veya yenilenebilir enerji projeleri için kullanılabileceği görülmüştür. Bunun yanı sıra, rehabilitasyon sürecinde yaşanan teknik ve finansal zorluklar da ele alınarak, gelecekte benzer projelerin daha etkin bir şekilde yürütülebilmesi için öneriler sunulmuştur. Bu çalışma, sadece Hakkâri ve Yüksekova özelinde değil, benzer sorunların yaşandığı diğer bölgeler için de önemli bir rehber niteliği taşımaktadır.
KW  - Hakkari
KW  - Katı atık
KW  - Rehabilitasyon
KW  - Vahşi depolama
KW  - Yüksekova
N2  - Nowadays, landfill upgrading and sustainable waste management strategies are of great importance for the protection of the environment and public health.  In this study, the current status of solid waste landfills in Hakkari Centre and Yüksekova, their environmental impacts and rehabilitation process were examined in detail.  Wild landfills may cause water, soil and air pollution due to uncontrolled accumulation of wastes and lead to negative impacts on the ecosystem.  Within the scope of the rehabilitation of wild landfills in Hakkari and Yüksekova, covering of wastes with suitable materials, collection of leachate, installation of gas monitoring chimneys, grass laying and greening works were carried out.  Particularly, leachate management and control of gas emissions are critical for protecting groundwater and improving air quality.  Rehabilitation of wild landfills should be considered as a part of sustainable waste management policies and the continuity of such studies should be ensured. According to the results of the study, the rehabilitated areas could be used for green areas, recreation areas or renewable energy projects. In addition, technical and financial difficulties experienced during the rehabilitation process were also discussed and suggestions were presented for more effective implementation of similar projects in the future.  This study is an important guide not only for Hakkari and Yüksekova, but also for other regions with similar problems.
CR  - Akbıyık, A. O. (2021). Karaiğdemir baraj gölü (Tekirdağ) çevresindeki kömürlü birimlerin ana-eser element zenginleşmeleri ve bunların çevre sağlığı açısından etkileri. (Yüksek Lisans), Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya, Türkiye.
CR  - Akıncı, G., Onargan, T., Danışman, M. A., Küçük, K., Güven, D., Gök, G., & Bilgin, M. (2010). Uşak Belediyesi katı atık yönetimi fizibilite raporuna esas sondajlı atık sahası karakterizasyonu belirlenmesi ve gaz varlığının araştırılmasına yönelik Ar-Ge projesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
CR  - Allaire, S. E., Lafond, J. A., Cabral, A. R., & Lange, S. F. (2008). Measurement of gas diffusion through soils: comparison of laboratory methods. Journal of Environmental Monitoring, 10(11), 1326-1336. https://doi.org/10.1039/B809461F
CR  - Ando, M., Tadano, M., Yamamoto, S., Tamura, K., Asanuma, S., Watanabe, T., & Cao, S. (2001). The health effects of fluoride contamination caused by coal combustion. Total Environmental Science Journal, 271(1-3), 107-116. https://doi.org/10.1016/S0048-9697(00)00836-6
CR  - Anonim. (2024). Hakkari. Erişim tarihi: 04.10.2024.   https://tr.wikipedia.org/wiki/Hakkari
CR  - Bayar, S., & Talinli, İ. (2010). Zararlı atıkların solidifikasyon/stabilizasyon teknolojisi ile yönetimi. İtüdergisi/d, 5(1), 281-289.
CR  - Bolan, N. S., Thangarajan, R., Seshadri, B., Jena, U., Das, K. C., Wang, H., & Naidu, R. (2013). Landfills as a biorefinery to produce biomass and capture biogas. Bioresource Technology, 135, 578-587. https://doi.org/10.1016/j.biortech.2012.08.135
CR  - Citaristi, I. (2022). United Nations Environment Programme-UNEP. In The Europa Directory of International Organizations 2022 (pp. 193-199). Europa Publications.
CR  - Covre, W. P., Ramos, S. J., da Silveira Pereira, W. V., de Souza, E. S., Martins, G. C., Teixeira, O. M. M., ... & Fernandes, A. R. (2022). Impact of copper mining wastes in the Amazon: Properties and risks to environment and human health. Journal of Hazardous Materials, 421, 126688. https://doi.org/10.1016/j.jhazmat.2021.126688
CR  - Cui, W., Meng, Q., Feng, Q., Zhou, L., Cui, Y., & Li, W. (2019). Occurrence and release of cadmium, chromium, and lead from stone coal combustion. International Journal of Coal Science & Technology, 6(4), 586-594. https://doi.org/10.1007/s40789-019-00281-4
CR  - Çelebi, E. E. (2023). Balya Pb/Zn flotasyon atığının BCR sıralı ekstraksiyon tekniği ile metal türleşmesinin belirlenmesi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(4), 1409-1416. https://doi.org/10.28948/ngumuh.1314247
CR  - Demir Yetiş, A., İlhan, N., & Kara, H. (2024). Integrating deep learning and regression models for accurate prediction of groundwater fluoride contamination in old city in Bitlis province, Eastern Anatolia Region, Türkiye. Environmental Science and Pollution Research, 31(34), 47201-47219. https://doi.org/10.1007/s11356-024-34194-w
CR  - Dönmez, Y., & Aydınözü, D. (2012). Bitki özellikleri açısından Türkiye. Coğrafya Dergisi, 1(24), 1-17.
CR  - Erdoğan, R., & Uzun, G. (2007). Katı atık depolama alanlarının bitkisel ıslahına bir örnek: Adana-Sofulu çöp depolama alanı. Akdeniz University Journal of the Faculty of Agriculture, 20(1), 71-82.
CR  - Ertürk, M. C., & Görgün, E. (2011). An actual example for rehabilitation of open dump areas in Turkey: Rehabilitation of Mersin Çavuşlu open dump area. Journal of Engineering and Natural Sciences, 3, 200-208.
CR  - Gökçe, G. F., Aydemir, P. K., Hasanoğlu, P., & Özbay, M. (2015). Katı atık düzenli depolama sahalarının ve vahşi depolama alanlarının ıslahı ve bitkilendirilmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(1), 258-271.
CR  - Gökçe, G., & Hasanoğlu, P. (2015). Katı atık düzenli depolama sahalarının ve vahşi depolama alanlarının ıslahı ve bitkilendirilmesi. Duzce University Journal of Science and Technology, 3(1), 258-271.
CR  - Jeong, S., Kim, D., & Yoon, H. O. (2019). Stabilization of fluorine in soil using calcium hydroxide and its potential human health risk. Environmental Engineering Research, 24(4), 654-661. https://doi.org/10.4491/eer.2018.347
CR  - Kabakcı, S. B., & Çelikçi, G. G. (2019). Atıktan türetilmiş yakıtın demineralizasyonu. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(2), 604-616. https://doi.org/10.17798/bitlisfen.485179
CR  - Kadılar, G., & Dursun, Ş. (2025). Ünye ilçesi vahşi depolama alanının ıslahı ve düzenli depolama alanının araştırılması. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 7(2), 103-116.
CR  - Kocaer, F. O., & Başkaya, S. H. (2003). Metallerle kirlenmiş toprakların temizlenmesinde uygulanan teknolojiler. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi,8(1).
CR  - Li, X., Bertos, M. F., Hills, C. D., Carey, P. J., & Simon, S. (2007). Accelerated carbonation of municipal solid waste incineration fly ashes. Waste Management, 27(9), 1200-1206. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2006.06.011
CR  - Mejjad, N., Fekri, A., El Hammoumi, O., El Aouidi, S., El Kharraz, J., Kaya, S., & Moumen, A. (2021). Application of DPSIR framework to analyze the groundwater pollution threats of municipal solid waste: case study Médiouna Landfill, Morocco. In E3S Web of Conferences (Vol. 314, p. 06004). EDP Sciences. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202131406004
CR  - Nas, S. S., & Bayram, A. (2008). Municipal solid waste characteristics and management in Gümüşhane, Turkey. Waste Management, 28(12), 2435-2442. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2007.09.039
CR  - Öztürk, D., & Özgüven, A. (2022). Katı atık depo alanlarında bulunan atıklardan biyogaz enerjisi üretme potansiyelinin değerlendirilmesi; Van ili örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26(1), 160-170. https://doi.org/10.19113/sdufenbed.1007624
CR  - Palabıyık, H., & Altunbaş D. (2004). Kentsel katı atıklar ve yönetimi. C. Marin, & U. Yıldırım (Eds.), Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar: ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler  (pp. 103- 124). Beta Yayınları.
CR  - Sullivan, T. M., Adams, J., & Blake, R. (2006). Urban impacts of mercury emissions from coal-fired power plants. Journal of Urban Technology, 13(2), 53-70. https://doi.org/10.1080/10630730600872047
CR  - Şen, L., & Dursun, S. (2021). Konya Aslim Wild Storage Field Rehabilitation and gains. Advanced Engineering Days (AED), 1, 78-80.
CR  - Tarakci-Eren, E., Duzenli, T., & Akyol, D. (2018). A study on plantation of Trabzon-Sürmene Kutlular solid waste landfill site. Fresenius Environmental Bulletin, 27, 9463-9472.
CR  - Taylor, H. E., & Lichte, F. E. (1980). Chemical composition of Mount St. Helens volcanic ash. Geophysical Research Letters, 7(11), 949-952. https://doi.org/10.1029/GL007i011p00949
CR  - TÜİK. (2024). Hakkâri il-ilçe nüfus verileri. Erişim tarihi: 07.12.2024. https://data.tuik.gov.tr
CR  - U.S. EPA. (2009). Characterization of Coal Combustion Residues from Electric Utilities Leaching and Characterization Data (EPA-600/R-09/151).
CR  - U.S. EPA. (2020). Greenhouse Gas Customized Search. Erişim tarihi: 11.05.2021. https://www.epa.gov/enviro/greenhouse-gas-customized-search
CR  - World Health Organization. (2011). Lead in drinking water. World Health Organization. Erişim tarihi:  15.12.2024. https://www.who.int/water_sanitation_health/dwq/lead.pdf
CR  - World Health Organization. (2019). Health risks of uncontrolled waste sites. World Health Organization. Erişim tarihi: 18 Aralık 2024. https://www.who.int/publications
CR  - Yenial, U. (2012). Sulardan arseniğin giderilmesi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
CR  - Yiğit, B., Salihoğlu, G., Mardani-Aghabaglou, A., Salihoğlu, N. K., & Özen, S. (2020). Atıksu arıtma çamurlarının yakılmasıyla oluşan küllerin yapı malzemesi olarak geri kazanımı. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 35(3), 1647-1664. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.544678
CR  - Zairi, M., Ferchichi, M., Ismael, A., Jenayeh, M., & Hammami, H. (2004). Rehabilitation of El Yahoudia dumping site, Tunisia. Waste Management, 24(10), 1023-1034. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2004.07.002
CR  - Zhang, C., Xu, T., Feng, H., & Chen, S. (2019). Greenhouse gas emissions from landfills: A review and bibliometric analysis. Sustainability, 11(8), 2282. https://doi.org/10.3390/su11082282
UR  - https://doi.org/10.53433/yyufbed.1647809
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4645335
ER  -