@article{article_1649111, title={Mevlanâ Düşüncesinde Ebu’l-Hasan Harakânî Etkisi}, journal={Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi}, volume={27}, pages={65–86}, year={2025}, DOI={10.51553/bozifder.1649111}, author={Kızıler, Hamdi}, keywords={Tasavvuf, Mevlânâ, Harakânî, Etki, Şuttârlık, Üveysîlik, Keşf, Metafor}, abstract={İnsan hem fiziksel hem de metafizik katmanlara sahip bir varlıktır. Bu katmanlar arasında denge sağlanamazsa iç ve dış dünyasında problemler ortaya çıkar. Dengenin sağlıklı olabilmesi için insan, sürekli bir anlam arayışı içine girer ve bunun için de doğru, güzel ve benlik dönüşümünü gerçekleştirmiş yetkin rol modellere ihtiyaç duyar. Şüphesiz bu modeller, peygamberler ve onların izinden giden kâmil insanlardır. Bu noktada sosyal olan insanın diğer varlıklarla etkileşimi ortaya çıkar. Etkileşim, insanın tarihî veya çağdaş şahsiyetleri arasında olduğu gibi, herhangi bir eser, olay veya olgu arasında da olabilmektedir. Bu çalışmada konu ettiğimiz Ebu’l-Hasan Harakânî ve Mevlânâ Celaleddin-i Rumî’nin hem kâmil insan olmaları hem de etkileşimleri, tasavvuf düşüncesi açısından önemli bir yere sahiptir. Harakânî’nin birçok tarikat silsilesinde adının geçmesi, Üveysîlik tarikiyle Bâyezîd-i Bistâmî’nin Tayfuriyye ekolüne mensup olması, Nakşibendiyye tarikatının ilklerinden olan birçok sûfîyi etkilemesi, onun etki alanının oldukça geniş olduğunu göstermektedir. Mevlânâ’nın sadece Harakânî’den değil birçok sûfîden de etkilendiği tespit edilmiştir. Mevlânâ’nın Harakânî’yi manevî mürşid olarak kabul etmesi ve onu övücü sözlerle anması, Harakânî’nin Mevlânâ’nın tasavvuf düşüncesindeki etkisinin büyüklüğünü ve önemini göstermektedir. Bu çalışmada Mevlânâ’nın kendisinden asırlar önce yaşamış olan aşk ve cezbe ehli Harakânî’nin tasavvuf düşüncesindeki bazı etki alanları incelenmiştir. Hedeflenen amaç ise, her iki sûfînin Anadolu’da tasavvuf düşüncesinin kurucu teorisyenlerinden olmalarından yola çıkılarak tasavvuf geleneğindeki aşk, vecd ve cezbe ehlinin hallerinin anlaşılması ve etki alanlarının tespit edilmesidir. Çalışmada ele alınan her iki sûfînin aşk ve cezbe ehli olması ve Mevlânâ’nın büyük bir âlim, şair, mütefekkir gibi çok yönlülüğü, konunun geniş olmasını zorunlu kılmaktadır. Ancak konu Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde bizzat Harakânî hakkında söylediği kendi ifadelerinden yola çıkılarak bazı çıkarımlarla sınırlandırılmıştır. Araştırmada yöntem olarak giriş kısmında insanın ontolojik yapısı ve anlam arayışı üzerinde kısaca durulmuş, manevî rehberlerin rol modelliği özetlenmiştir. Mevlânâ’nın etkilendiği diğer sûfîler arasında Harakânî’nin özel bir yeri olduğu tespit edilerek öne çıkan etki alanları belirlenmiştir. Harakânî’nin, Mevlânâ’nın düşünce dünyasında önemli bir yere sahip olduğu, eserinde bazen açık bazen de metaforik anlatımlarla sıkça bahsedilmesinden anlaşılmaktadır. Çalışmanın ilerleyen kısımlarında, Harakânî’nin Mevlânâ üzerindeki etki alanları; meşrep, keşf ve ilham, Üveysîlik, mecaz/sembol veya metaforik anlatım, zâhir ve bâtınî bilgi şeklinde ele alınmıştır. Aslında çalışma konusu olan her iki şahsiyetin şuttârlığından hareketle, zaman ve mekân ötesi birçok alanda etkileşimden bahsetmek mümkündür. Ancak bir makalenin sınırları çerçevesinde, sadece Mesnevî’den hareketle belirli alanların tespiti ve diğer birçok hususu burada özetlemek icap etmiştir.}, number={27}, publisher={Yozgat Bozok Üniversitesi}