TY  - JOUR
T1  - Doğa Bilimleri Öğretmen Adaylarının Çevresel Tutum ve Çevresel Risk Algılarının Belirlenmesi
TT  - Determination of the Environmental Attitudes and Environmental Risk Perceptions of Natural Sciences Teacher Candidates
AU  - Dülger, İlknur
AU  - Gumus, Nevzat
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.53506/egitim.1654876
JF  - Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi
JO  - AJER
PB  - Mustafa KAHYAOĞLU
WT  - DergiPark
SN  - 2619-9351
SP  - 112
EP  - 127
VL  - 10
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, Doğa Bilimleri öğretmen adaylarının çevresel risk algıları ve çevresel tutumlarını çeşitli değişkenler açısından incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Dokuz Eylül, Marmara, Gazi ve Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Fakülteleri’nin Biyoloji Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği ve Coğrafya Öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören 216 öğrenci yer almaktadır. Bu çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan ilişkisel tarama modeline göre gerçekleştirilmiş, veri toplama araçları olarak ise ‘Çevresel Risk Algısı Ölçeği’, ‘Çevresel Tutum Ölçeği’ ve ‘Kişisel Bilgi Formu’ kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının çevresel risk algılarının cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılık gösterdiği, çevresel tutumlarının ise cinsiyet, öğrenim görülen üniversite ile sınıf düzeyi, üniversitede çevre dersi alma, üniversite dışındaki çevre topluluklarına üye olma durumlarına bağlı olarak istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca adayların çevresel risk algısı ölçeği puanları ile çevresel tutum ölçeği puanları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu da belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına dayanarak öğretim programlarına çevre eğitiminin seçmeli değil zorunlu ders olarak dahil edilmesi, öğrencilerin çevre topluluklarına üye olmalarının teşvik edilmesi ve çevre sorunları hakkında daha geniş kapsamlı araştırmalar yapılması önerilmektedir.
KW  - Çevre Eğitimi
KW  - Çevresel Risk Algısı
KW  - Çevresel Tutum
KW  - Öğretmen Adayları
N2  - This study was conducted to determine the environmental risk perceptions and environmental attitudes of Natural Sciences teacher candidates in terms of various variables. The research includes 216 students studying in the Biology Teaching, Science Teaching and Geography Teaching departments of Dokuz Eylül, Marmara, Gazi and Necmettin Erbakan University Faculty of Education in the 2020-2021 academic year. This study was carried out according to the relational survey model, which is one of the quantitative research methods and 'Environmental Risk Perception Scale', 'Environmental Attitude Scale' and 'Personal Information Form' were used as data collection tools. As a result of the research, it was determined that the environmental risk perceptions of the teacher candidates differed significantly according to gender, and their environmental attitudes showed statistically significant differences depending on gender, university and grade level, taking environmental lessons at the university, and membership in environmental communities outside the university. Additionally, it was also determined that there was a positive significant relationship between the Environmental risk perception scale scores and the Environmental attitude scale scores of the candidates. Based on the research results, it is recommended that environmental education be included in the curriculum as a compulsory subject rather than an elective one, that students be encouraged to become members of environmental communities and that more comprehensive researches be conducted on environmental problems.
CR  - Ağtaş, B., Bektaş, O., & Güneri, E. (2019). Ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik tutum düzeylerinin belirlenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 4(1), 66-85.
CR  - Alpak Tunç, G. (2015). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik etik yaklaşımları ile sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı, Aydın.
CR  - Altunoğlu, B. D., & Atav, E. (2009). Ortaöğretim öğrencilerinin çevre risk algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36: 1-11.
CR  - Arıkan, R. N. (2011). Kadın Beyni Erkek Beyni. Kaynak: http://www.milliyet.com.tr/uzm-psikolog-psikoterapist-rusen-nur-arikan/kadin-beyni-erkek-beyni-kadin-1343245/ (15.06.2025).
CR  - Arslan, S. (2011). Çevre eğitiminin eleştirel düşünme ve çevresel tutum üzerine etkisi (Sakarya ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
CR  - Artvinli, E., Aydın, R., & Terzi, İ. (2019). Environmental attitude levels of primary teachers candidates. osmangazi Journal of Educational Research, 6(2), 62-78.
CR  - Aydın, F., & Çepni, O. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Karabük İli Örneği). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 189-207.
CR  - Aydın, F., & Kaya, H. (2011). Sosyal bilimler lisesi öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının değerlendirilmesi. Marmara Coğrafya Dergisi. 24: 229-257.
CR  - Bertiz, H., & Kiras, B. (2022). Analysis of environmental risk perceptions and scores of preservice science teachers in terms of somevariables. International Education Studies, 15(6), 1–14.
CR  - Bican, S. (2014). Fen Bilgisi öğretmen adaylarının çevre risk algılarının belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
CR  - Bozkurt Y. (2012). Çevre sorunları ve politikaları. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
CR  - Bulut, M. (2015). Ortaöğretim öğrencilerinin çevresel risk algısı, tutum ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Niğde.
CR  - Carmi, N., & Alkaher, I. (2019). Risk literacy and environmental education: Does exposure to academic environmental education make a difference in how students perceive ecological risks and evaluate their risk severity? Sustainability, 11(22), 6350.
CR  - Crim, C., Moseley, C., & Desjean-Perrotta, B. (2017). Strategies toward the inclusion of environmental education in educator preparation programs: Results from a national survey. School Science and Mathematics, 117(3-4).
CR  - Çabuk, B., & Karacaoğlu, C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36:189-198.
CR  - Çepni, S. (2012). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. 6. Baskı. Trabzon, Pegem A.
CR  - Dalkılıç, E., Erbaşı, A., & Erbaşı, N. (2024). Lise öğrencilerinin çevresel farkındalık, çevresel kaygı ve çevresel tutum düzeylerinin ve kavramlar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi. Boğaziçi University Journal of Education, 41(2), 93-111.
CR  - Davidson, D. J., & Freudenburg, W. R. (1996) Gender and environmental concerns: A review and analysis of available research, Environment and Behavior, 28, 302-339.
CR  - Değerli, M. A., & Sunal, N. (2023). Investigation of environmental risk perception and environmental attitudes of university students. BAUN Health Sci J, 12(3): 628-638.
CR  - Demir, A. S., (2020). Fen Bilimleri ve sınıf eğitimi öğretmen adaylarının çevresel risk algılarıyla çevre tutumlarının belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
CR  - Demir, Z. (2019). Çevre eğitiminde argümantasyon uygulamaları ile zenginleştirilmiş 5E öğrenme metodunun 7.sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına, eleştirel düşünme ve tartışma becerilerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Sivas.
CR  - Dereli, F., & Yıldırım, B. (2024). Hemşirelik öğrencilerinin çevresel risk algıları ile çevresel tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(3), 387-391.
CR  - Dülger, İ. (2018). Toxic effects of neonicotinoid insecticides on non-target organisms. MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi Çevre ve Edebiyat Özel Sayısı, 16, Sayı:1/2, 187-196.
CR  - Ek, H., Kılıç, N., Öğdüm, P., Düzgün, G., & Şeker, S. (2009). Adnan Menderes Üniversitesi’nin farklı akademik alanlarında öğrenim gören ilk ve son sınıf öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları ve duyarlılıkları, Kastamonu Eğitim Dergisi,  17(1), 125-136.
CR  - Erol, G. H., & Gezer, K. (2006). Prospective of elemantary school teachers attitudes toward environmental and environmental problems. International Journal and Envinormental & Science Education, 1(1), 65-77.
CR  - Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
CR  - Ertürk, R. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre sorunları ve çevre eğitimine yönelik algıları. İnönü University Journal of the Faculty of Education, 18(3), 12-24.
CR  - Farmer, J., Knapp, D., & Benton, G. M. (2007). An elementary school environmental education field trip: long-term effects on ecological and environmental knowledge and attitude development. The Journal of Environmental Education, 38(3), 33-42.
CR  - Fytopoulou, E., Karasmanaki, E., Tampakis, S., & Tsantopoulos, G. (2023). Effects of curriculum on environmental attitudes: a comparative analysis of environmental and non-environmental disciplines. Education Sciences, 13(6), 554.
CR  - Gönen, M., & Güler, T. (2011). The environment and its place in children’s picture story books. Procedia - Social and Behavioral Sciences,15, 3633–3639.
CR  - Gülay, H., & Önder, A. (2011). Sürdürülebilir gelişim için okulöncesi dönemde çevre eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım.
CR  - Güler, E. (2013). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığı düzeylerinin belirlenmesi ve öğrencilerin okuryazarlığı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
CR  - Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D., & Duyal, D. (2020). Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44074
CR  - Hsu, S. J. (2004). The effects of an environmental education program on responsible environmental behavior and associated environmental literacy variables in Taiwanese college students. The Journal of Environmental Education, 35(2), 37-48.
https://debis.deu.edu.tr/ders-katalog/2022-2023/tr/tr_1084_1084_4258.html (20 Mayıs 2023).
CR  - Kahyaoğlu, M. (2012). Öğretmen adaylarının çevresel risk algıları ve problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Journal Of Educatıon And Future, 2, 93-104.
CR  - Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. 22. Basım. Ankara: Nobel Yayıncılık.
CR  - Kızıl, M. (2012). Çevre bilimi dersinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre bilgisi ve çevreye karşı tutumlarına olan etkisinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
CR  - Küçük, N. (2017). Ortaokullarda uygulamalı çevre eğitiminin çevre bilinci üzerine etkisi (Balıkesir örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
CR  - Manzanal, R.F., Barreiro, L.R. & Carrasquer, J. (2007). Evaluation of environmental attitudes: analysis and results of a scale applied to university students. Science Education, 91(6), 989-1009.
CR  - Örs, F. (2018). Çevre farkındalığının oluşturulmasında toplumsal iletişimin rolü, Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı 1,188-196.
CR  - Öznur Muz, F. N., Aydoğan Gedik, S., Yücel, E., Arslantaş, D., Ünsal, A. (2024). Tıp fakültesi öğrencilerinin çevre tutumlarının belirlenmesi ve çevre davranışlarının değerlendirilmesi, Osmangazi Journal of Medicine, 46(6): 861-868
CR  - Rahardjanto, A., Husamah, H., & Sabilah, F. (2024). Environmental risk perception of prospective biology teachers in Indonesia in the pandemic era. Journal of Education and Learning (EduLearn), 18(3), 930–937.
CR  - Renn, O. (2003). Wahrnehmung technischer risiken. gastvortrag am graduiertenkolleg naturkatastrophen. Universität Karlsruhe.
CR  - Ruigrok, A. N., Salimi-Khorshidi, G., Lai, M. C., Baron-Cohen, S., Lombardo, M.V., Tait, R. J., & Suckling, J. (2014). A meta-analysis of sex differences in human brain structure. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 39:34-50.
CR  - Saari, U. A., Damberg, S., Frömbling, L., & Ringle, C. M. (2021). Sustainable consumption behavior of Europeans: The influence of environmental knowledge and risk perception on environmental concern and behavioral intention. Ecological Economics, 189, 1-14.
CR  - Sadik, F., & Sadik, S. (2014). A study on environmental knowledge and attitudes of teacher candidates. Procedia—Social and Behavioral Sciences, 116, 2379–2385.
CR  - Sakçı, G. & Uyanık, G. (2023). Sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına ilişkin tutumlarının ve çevresel duyarlılıklarının incelenmesi, International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 14(53), 1170-1193.
CR  - Sam, N., Gürsakal, S., & Sam, R. (2010). Üniversite öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi. Akademik Bakış Dergisi, 20.
CR  - Sayan, B. (2013) Hemşirelik öğrencilerinin çevresel risk algısı ve çevresel tutumlarının belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
CR  - Slimak, W. M., & Dietz T. (2006). Personal values, beliefs, and ecological risk perception. Risk Analysis, 26(6), 1689-1705.
CR  - Szostek, K., Czech, K., & Cienkosz-Stepańczak, B. (2015). Strontium isotopes as an indicator of human migration: Easy questions, difficult answers. Anthropological Review. 78(2).
CR  - Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 23. Sayı 2: 99-110.
CR  - Şenyurt, A., Temel, A. B., & Özkahraman, Ş. (2011). Üniversite öğrencilerinin çevresel konulara duyarlılıklarının incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2(1): 8-15.
CR  - Timur, S., Yılmaz, Ş., & Timur, B. (2013). İlköğretim öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi ve farklı değişkenlere göre incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 191-203.
CR  - Top Yılmaz, S. (2022). Çevre okuryazarlığı – coğrafya. R. Sever (Ed.), Eğitimde coğrafya okuryazarlığı içinde (s.336-362), Ankara: Pegem Akademi.
CR  - Tuncer, A. (2021). Öğretmen adaylarının yaşam alanı değişkenliğinin çevre eğitimine yönelik tutumları üzerine bir çalışma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi.
CR  - Türksever, Ö. (2021). Öğretmen adaylarının çevresel tutumlarının incelenmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 2020–2030.
CR  - Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan Dergisi, 165-181.
CR  - Uzun, N., Gilbertson, K. L., Keleş, O., & Ratinen, I. (2019). Environmental attitude scale for secondary school, high school and undergraduate students: Validity and reliability study. Journal of Education in Science, Environment and Health (JESEH.), 5(1), 79-90. doi:10.21891/jeseh.491259.
CR  - Warner, K., Van Der Geest, K., Huq, S., Harmeling, S., Kusters, K., De Sherbinin, A., et al. (2012). Evidence from the frontlines of climate change: Loss and damage to communities despite coping and adaptation. . Loss and Damage in Vulnerable Countries Initiative. Policy Report No. 9. Bonn: United Nations University Institute for Environment and Human Security.
CR  - Wong, K. K. (2003). The environmental awerness of university students in Beijing, China. Journal of Contemporary China, 12(36), 519-536.
CR  - Yaman, Ö. (2024). Aile katılımlı çevre eğitimi deneyimi üzerine bir olgubilim çalışması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Manisa
CR  - Yeşilkaya, E. (2011). Çevresel risk faktörleri algısının ilköğretim öğrencilerinin umutsuzluğuna etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
CR  - Yeşilyurt, F. (2018). Öğretmen adaylarının çevre risk algısının belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Amasya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
CR  - Yoloğlu, A. C., & Halisdemir, B. (2020). Üniversite öğrencilerinin çevre bilinci ve çevresel tutumları üzerine ampirik bir çalışma: Mersin Üniversitesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (103), 91-107.
UR  - https://doi.org/10.53506/egitim.1654876
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4677376
ER  -