TY  - JOUR
T1  - Sosyal Ağ Analizinin İsnad Verilerine Uygulanması: İbn Mes‘ûd Rivayet Ağı Örneği
TT  - تطبيق تحليل الشبكات الاجتماعية على بيانات الإسناد: نموذج شبكة رواية ابن مسعود
AU  - Haksever, Elif
AU  - Kızılkaya Yılmaz, Rahile
PY  - 2025
DA  - July
Y2  - 2025
DO  - 10.61218/hadith.1655438
JF  - HADITH
PB  - Veysel ÖZDEMİR
WT  - DergiPark
SN  - 2667-5455
SP  - 56
EP  - 98
IS  - 14
LA  - tr
AB  - Sosyal Ağ Analizi (SNA), karmaşık etkileşim yapılarını görselleştirme, anlama ve analiz etme imkânı sunan bir yöntemdir. Uygulama alanı geniş olan bu yöntem, sağlık, atıf ağları ve tarihî sosyal ağlar gibi çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. SNA, bilgi ağlarına uygulanarak bilginin kaynağını ve aktarım yollarını belirleme olanağı sunar. İslam medeniyetinin temel bilgi kaynaklarından olan hadislerin isnadları, sosyal ağ analizine uygun büyük veri içeren bir sistemdir. Bu çalışmada, SNA’nın hadis rivayet ağlarını incelemedeki rolü, sağladığı avantajlar ve karşılaşılan zorluklar ele alınmaktadır. SNA, rivayet ilişkilerini görselleştirerek anahtar râvileri tespit etmeye ve bunların ağ içindeki etkisini nicel verilerle değerlendirmeye imkân tanır. Derece, yakınlık ve arasındalık gibi merkeziyet ölçümleri kullanılarak râvilerin ilmi otoriteleri ve aracılık rolleri belirlenebilir. Ancak bu yöntemin hadis çalışmalarına uygulanmasında veri toplama, modelleme ve matematiksel kavramları hadis ilmi terminolojisine uyarlama gibi zorluklar bulunmaktadır. Bu çalışma, sosyal ağ analizinin temel aşamalarını tanıtmakta, Gephi gibi görselleştirme araçlarının kullanımını açıklamakta ve söz konusu yöntemi uygularken hadis sahasında kullanılabilecek alternatif kavramlar önermektedir. Makalede, SNA İbn Mes‘ûd rivayetlerine uygulanmış ve rivayet ağında önemli rol icra eden isimlerin ağda hangi açılardan etkili oldukları tespit edilmiştir. Analiz sonucunda Esved b. Yezîd, Mesrûk ve Şakîk b. Seleme gibi râvilerin bilgiyi yaymada merkezi ve köprü roller üstlendikleri, Alkame’nin ise naklettiği rivayet sayısı yüksek olmakla birlikte ağlar arası etkileşimde daha sınırlı kaldığı görülmüştür. Bu araştırma, hesaplamalı yöntemleri geleneksel hadis ilmiyle birleştirerek rivayet aktarım dinamiklerini daha derinlemesine anlama çabasının bir sonucudur.
KW  - Hadis
KW  - Dijital Beşerî Bilimler
KW  - Sosyal Ağ Analizi
KW  - Rivayet Ağı
KW  - Merkeziyet ölçümleri
N2  - تتفاعل تفسير النصوص الدينيّة بشكل مستمر مع ظاهرة التغيير. تُعبر فكرة أنّ التغيير يؤثّر على الأحكام الدينيّة في مبدأ "مجلّۂ أحكام عدليّه": " لا ينكر تغيّر الأحكام بتغير الأزمان". السمة العالميّة للنصوص الدينيّة أدّت إلى الحاجة للفهم وإعادة التفسير. شكّل شرح الحديث مجالًا مهمًّا في الأدب الحديث وزاد تفسير الأحاديث توازيًا مع التغييرات الاجتماعيّة. خلال الفترة الانتقاليّة من العصر العثماني إلى الجمهوريّة، تمّ تنفيذ "مشروع ترجمة القرآن والحديث" لإعادة تنظيم الحياة الدينيّة.  "ترجمة و شرح مختصر صحيح البخاري" الذي كتبه أحمد نعيم وكامل ميراث هو جزء مهمّ من هذا المشروع ويعكس التغييرات الاجتماعيّة.
CR  - Abacı, Zeynep Dörtok. “‘Bilgi Çağında Tarihçi Olmak’: Sosyal Ağ Analizi Yaklaşımı ve Osmanlı Tarihi Çalışmaları”. Turkish History Education Journal 2/2 (25 Ekim 2013), 32-57.
CR  - Ağcasulu, Hülya. “Sosyal Bilimlerde İlişkileri İnceleyen Bir Yöntem: Sosyal Ağ Analizi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22/Özel Sayı 2 (22 Ekim 2018), 1915-1933.
CR  - Ahmad, Muhammad Aurangzeb. Towards the Analysis of Narrative Networks. Minneapolis, USA: University of Minnesota, 2013.
CR  - Al, Umut vd. “Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Yayınlarının Sosyal Ağ Analizi Yöntemiyle Değerlendirilmesi”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 29/1 (15 Haziran 2012), 0-0.
CR  - Alias, Nursyahidah vd. “Searching algorithm of authentic chain of narrators’ in Shahih Bukhari book”, 2016.
CR  - Bastian, Mathieu vd. “Gephi: An Open Source Software for Exploring and Manipulating Networks”. Proceedings of the International AAAI Conference on Web and Social Media 3/1 (2009), 361-362.
CR  - Bender, Skye - Mcfarland, Daniel. “The Art and Science of Dynamic Network Visualization”. Journal of Social Structure 7 (2006).
CR  - Bürhan, Yücel vd. “Sosyal Ağ Analizi ve Veri Görselleştirme Araçlarının İncelenmesi ve Uygulamalı Karşılaştırılması”. 1-5, 2017.
CR  - Caldarelli, Guido - Catanzaro, Michele. Networks: A Very Short Introduction. Oxford, New York: Oxford University Press, 2012.
CR  - Camacho, David vd. “The Four Dimensions of Social Network Analysis: An Overview of Research Methods, Applications, and Software Tools”. Information Fusion 63 (2020), 88-120.
CR  - Chan, Kelvin - Liebowitz, Jay. “The Synergy of Social Network Analysis and Knowledge Mapping: A Case Study”. Int. J. Management and Decision Making 7 (01 Ocak 2006), 19-35.
CR  - Chu, Kar-Hai vd. “Using Visualizations to Explore Network Dynamics”. Journal of Social Structure 14/1 (2013), 1-24.
CR  - Correa, Carlos D. - Ma, Kwan-Liu. “Visualizing Social Networks”. Social Network Data Analytics. ed. Charu C. Aggarwal. 307-326. Boston: Springer US, 2011.
CR  - Dini, Sekti Kartika vd. “Social Network Analysis of Hadith Narrator (Case Study: Shahih Hadith of Imam Bukhari from Software Ensiklopedi Hadits Kitab 9 Imam)”. International Journal of Scientific & Enggineering Research 8 (2017), 176-181.
CR  - Freeman, Linton C. “Centrality in Social Networks Conceptual Clarification”. Social Networks 1/3 (1978), 215-239.
CR  - Freeman, Linton C. The Development of Social Network Analysis A Study in The Sociology of Science. Kanada: Empirical Press, 2004.
CR  - Freeman, Linton C. “Visualizing Social Networks”. Journal of Social Structure 1/1 (ts.), 1-15.
CR  - Gençer, Mehmet. “Sosyal Ağ Analizi Yöntemlerine Bir Bakış”. Yıldız Social Science Review 3/2 (2017), 19-34.
CR  - Gürsakal, Necmi - Aksan, Adem. Sosyal Ağ Analizi R, Nodexl, Gephi, Ucinet Uygulamalı. Bursa: Dora Yayınları, 2023.
CR  - Kervankıran, İsmail vd. “Türkiye’de İç Turizm Hareketlerinin Sosyal Ağ Analizi İle İncelenmesi”. Turizm Akademik Dergisi 5/1 (28 Haziran 2018), 28-49.
CR  - Krebs, Valdis. “Mapping Networks of Terrorist Cells” 24 (10 Nisan 2002).
CR  - Musiał, Katarzyna - Juszczyszyn, Krzysztof. “Properties of Bridge Nodes in Social Networks”. Computational Collective Intelligence. Semantic Web, Social Networks and Multiagent Systems. 357-364. Berlin, Heidelberg: Springer, 2009.
CR  - Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. es-Sünenü’l kübrâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
CR  - Özkaya, Ali. “Bibliometric Analysis of the Publications Made in STEM Education Area”. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 8 (30 Haziran 2019), 590-628.
CR  - Sabah, Levent. Sosyal Ağ Analizi ve Salgın Modelleme. Düzce: Düzce Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
CR  - Saeed, Sumaira vd. “Social network analysis of Hadith narrators”. Journal of King Saud University - Computer and Information Sciences 34/6 (2022), 3766-3774.
CR  - Saraçoğlu, Tuba Nur. “Dijital Beşerî Bilimler Bağlamında İlahiyat/İslâmî İlimler”. İslam Tetkikleri Dergisi 12/2 (2022), 845-891.
CR  - Saraçoğlu, Tuba Nur. Siyerde İsnâd (İbn Sa’d’ın Rivayet Ağları). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
CR  - Şentürk, Recep. Toplumsal Hafıza Hadis Rivayet Ağı 610-1505. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2004.
CR  - Tekdal, Mehmet vd. “Sosyal Ağ Analizi Yazılımları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. 249-255. Malatya, 2017.
CR  - Tombul, Sema. “Veri Madenciliği Tekniklerinin ve Algoritmik Araştırmaların Hadis İlmine Uygulanabilirliği”. Eskiyeni 44 (20 Eylül 2021), 461-474.
CR  - Tunalı, Volkan. Sosyal Ağ Analizine Giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2016.
CR  - Unutulmaz, Sevim - Dulupçu, Murat Ali. “Kovid-19 Pandemi Sürecinin Değerlendirilmesinde Sosyal Ağ Analizinin Kullanımı”. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi 4 (30 Kasım 2020), 1-13.
CR  - Wasserman, Stanley - Faust, Katherine. Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
CR  - Yakar, Mustafa - Sert Eteman, Fatma. “Türkiye’de İller Arası Göçlerin Nodexl İle Sosyal Ağ Analizi”. Göç Dergisi 4 (06 Nisan 2017), 82-109.
UR  - https://doi.org/10.61218/hadith.1655438
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4680052
ER  -