TY  - JOUR
T1  - Dijital İletişim Teknolojileri Gölgesinde  Tek Tipleşen Birey
TT  - Uniform Individual In The Shadow Of  Digital Communication Technologies
AU  - Keskin, Bahar
AU  - Vural, Nazmi Ekin
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.46442/intjcss.1657322
JF  - International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS)
JO  - IntJCSS
PB  - Mutlu TÜRKMEN
WT  - DergiPark
SN  - 2458-9381
SP  - 154
EP  - 166
VL  - 11
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Dijital iletişim teknolojilerinin, bireylerin ihtiyaçlarını daha kolay ve ulaşılabilir yollardan karşılıyor görünse de bireylerin tek tipleşmesine neden olduğu düşünülmektedir. Teknolojiyle birlikte hayatımızda yer edinen rasyonalite kavramı, teknolojik araçların hayatımıza yansıması olarak ifade edilebilir. Teknolojik araçlarla, birey ve toplum üzerinde egemenlik kurularak teknolojik rasyonalite gerçekleştirilmektedir. Dijital iletişim araçlarıyla geçirilen zamanın artması, sanal dünyada yaşama geçiş homo videns toplulukları oluşturmuştur. Düşünen insan toplulukları yerini gören insan topluluklarına bırakmıştır. Bu dönüşüm sonucunda birey, teknolojik araçların olmadığı bir alanda yaşamanın imkansızlığı fikrine kapılmakta, belli bir ideolojiyi yansıtan araçları sürekli kullanan, yönlendirilmesi ve denetlenmesi kolay objelere dönüşmektedir. Bu çerçevede, Herbert Marcuse'un "Tek Boyutlu İnsan" kavramı, durumu anlamamıza yardımcı olacaktır. Araştırmada, bireylerin teknoloji ve teknolojik araçlarla olan ilişkileri sonrasında meydana gelen teknolojik rasyonalitenin evrensel sonuçları ortaya konmaktadır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği ile X, Y ve Z kuşaklarından 12 kişi ile mülakat görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Görüşmede, bireylerin teknolojiye olan ilgileri, teknoloji bağımlılığı ve teknolojik rasyonaliteye karşı olan tutumları incelenmiştir. Görüşme sonrası bulgular incelendiğinde, X, Y ve Z kuşaklarının dijital iletişim teknolojileri, reklamların ve diğer etki unsurlarının bireyin karar alma sürecini dolaylı olarak etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmanın sonuç kısmında ise teknolojik araçlar, dijital iletişim teknolojileri ve reklam gibi faktörlerin etkisi sonrası bireylerde teknolojik rasyonalite bulgusu gözlenmiştir.
KW  - Herbert Marcuse
KW  - Dijital Dönüşüm
KW  - Tek Boyutlu İnsan
KW  - Rasyonalite
KW  - Teknoloji Bağımlılığı
N2  - Although digital communication technologies seem to meet the needs of individuals in easier and more accessible ways, it is thought to cause uniformization of individuals. The concept of rationality, which has gained a place in our lives with technology, can be expressed as the reflection of technological tools on our lives. Technological rationality is realized by dominating individual and society with technological tools. The increase in the time spent with digital communication tools and the transition to life in the virtual world have created homo videns communities. Thinking human communities have been replaced by seeing human communities. As a result of this transformation, the individual gets the idea that it is impossible to live in an area without technological tools, and his/her constant use of tools reflecting a certain ideology turns into objects that are easy to direct and control. In the study, an interview was conducted with 12 people from generations X, Y and Z using semi-structured interview technique, one of the qualitative research methods. In the interview, individuals' interest in technology, technology addiction and their attitudes towards technological rationality were analyzed. When the findings after the interview were analyzed, it was concluded that digital communication technologies, advertisements and other influential factors indirectly affect the decision-making process of the X, Y and Z generations. In the conclusion part of the study, technological rationality was observed in individuals after the effect of factors such as technological tools, digital communication technologies and advertisements.
CR  - Adel, A. (2022). Future of industry 5.0 in society: Human-centric solutions, challenges and prospective     research areas. Journal of Cloud Computing, 11(1). https://doi.org/10.1186/s13677-022-00314-5
CR  - Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve Simülasyon (O. Adanır, Çev.). Doğu-Batı Yayınları.
CR  - Bauman, Z. (2017). Akışkan Modernite (S. Çavuş, Çev.; 2. Baskı). Can Sanat Yayınları.
CR  - Bauman, Z. (2021). Küreselleşme—Toplumsal Sonuçları (A. Pilgir, Çev.; 10. Baskı). Ayrıntı Yayınları.
CR  - Brennen, S., & Kreiss, D. (2014). Digitalization and Digitization. Culture Digitally. http://culturedigitally.org/2014/09/digitalization-and-digitization
CR  - Breque, M., Nul De, L., & Petridis, A. (2021). Industry 5.0: Towards a sustainable, human-centric and resilient European industry (s. 43). European Commission Directorate-General for Research and Innovation. (https://msu.euramet.org/current_calls/documents/EC_Industry5.0.pdf).
CR  - Brin, D. (1998). The Transparent Society. Perseus Press.
CR  - Butler, J., Laclau, E., & Zizek vd. (2005). Olumsallık, Hegemonya, Evrensellik (Hil Yayınları).
CR  - Elim, H., Izaac, & Zhai, G. (2020). Control system of multitasking interactions between Society 5.0 and industry 5.0: A conceptual introduction & its applications. Journal of Physics: Conference Series, 1463. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1463/1/012035
CR  - Euronews. (2024, Mart 21). Neuralink: Beyin çipi takılan felçli hasta düşünce gücüyle satranç oynadı [Haber]. https://tr.euronews.com/2024/03/21/neuralink-beyin-cipi-takilan-felcli-hasta-dusunce-gucuyle-satranc-oynadi
CR  - Felice, D., Sara, Vigliocco, G., & Hamilton, A. (2021). Social Interaction is A Catalyst for Adult Human Learning In Online Contexts. Current Biolog, 31(21), 4853-4859.
CR  - Gürbüz, Ö. (2018, Ekim 1). Bir Savaş Uçağı 10 Milyon İnsanı Doyurabilir [Haber Sitesi]. Birgün Gazetesi. https://www.birgun.net/makale/bir-savas-ucagi-10-milyon-insani-doyurabilir-232120
CR  - Han, B., Chul. (2021). Şeffaflık Toplumu (H. Barışcan, Çev.; 7. Baskı). Metis Yayınları.
CR  - Harvey, D. (2012). Sermayenin mekânları—Eleştirel bir coğrafyaya doğru (B. Doğan, Ed.; B. Kıcır & D. Koç, Çev.). Sel Yayıncılık.
CR  - Horkheimer, M., & Adorno, T. (2014). Aydınlanmanın diyalektiği (N. Ülner & E. Karadoğan, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
CR  - Karakulak, C. (2020). İletişim Çalışmalarında Tek Boyutlu İnsan Eseri ve Herbert Marcuse. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi.
CR  - Leng, J., Sha, W., Wang, B., Zheng, P., Zhuang, C., Liu, Q., Wuest, T., Mourtzis, D., & Wang, L. (2022). Industry 5.0: Prospect and retrospect. Journal of Manufacturing Systems. The Hong Kong Polytechnic University Department of Industrial and Systems Engineering, 65, 279-295.
CR  - Marcuse, H. (1968). Tek boyutlu insan (S. Çağan, Çev.). May Yayınları.
CR  - Marcuse, H. (1997). Tek boyutlu insan ileri işleyim toplumunun ideolojisi üzerine incelemeler (A. Yıldırımlı, Çev.). İdea Yayınevi.
CR  - Marcuse, H. (2015). Tek boyutlu insan. İdea Yayınevi.
CR  - Oskay, Ü. (2014). Kitle iletişiminin kültürel işlevleri, XIX. yüzyıldan günümüze kuramsal bir yaklaşım. İnkılap Yayınları.
CR  - Osmanoğlu, Ö. (2016). Marcuse: “İncelmiş Köleler” ve Tek Boyutlu Toplum. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 65-92. https://doi.org/10.32739
CR  - Ölçekçi, H. (2020). Dijital iletişim ve küresel kültürel etkileşimin homojenleşme, kutuplaşma ve melezleşme süreçleri. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 50, 146-163.
CR  - Schmidt, E., & Cohen, J. (2014). Yeni Dijital Çağ. Optimist Yayınları.
CR  - Schumacher, A., Sihn, W., & Erol, S. (2016). Automation, digitization and digitalization and their implications for manufacturing processes. Innovation and Sustainability International Scientific Conference, Bucharest, Romania.
CR  - Tutar, H., & Erdem, A. (2020). Örnekleriyle bilimsel araştırma yöntemleri ve – spss uygulamaları –. Seçkin Yayıncılık.
CR  - Uzmen, R., & Arar, A. (2001). 21. Yüzyılda Enerji Kullanımı ve İklim Değişikliği. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 2. https://www.mfa.gov.tr/21_-yuzyilda-enerji-kullanimi-ve-iklim-decisiklici.tr.mfa
CR  - Vogelsang, M. (2010). Digitalization in open economies. Physica-Verlag.
CR  - Yankın, F., Bilal. (2019). Dijital dönüşüm sürecinde çalışma yaşamı. Trakya Üniversitesi  İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi  E-Dergi, 7(2), 1-38.
CR  - Yengin, D. (2012). Mekanikleşen Birey: Arçelik Örneğinin R.Barthes’a Göre Çözümlemesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 2(1).
CR  - Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
UR  - https://doi.org/10.46442/intjcss.1657322
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4688419
ER  -