TY - JOUR T1 - دراسة مخطوط "مُحَصِّلُ المسائلِ الكلاميةِ" لنَوعي أفندي TT - Nevî Efendi’nin “Muhassılü’l-Mesâ’ili’l-Kelâmiyye” İsimli Eserinin İncelenmesi AU - Soylu, Abdulrhaman PY - 2025 DA - June Y2 - 2025 JF - İtkan Akademik Araştırmalar Dergisi PB - Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi WT - DergiPark SN - 3062-0988 SP - 51 EP - 82 VL - 2 IS - 2 LA - ar AB - تلقى العديد من العلماء تعليمهم في عهد الدولة العثمانية، وكان لهم نفوذ وتأثير لمكانتهم العلمية وأعمالهم القيمة، ومن هؤلاء العلماء الأجِلَّاء الذين ألَّفوا في كثير من المجالات هو نوعي أفندي، والذي عاصر السلطان سليمان القانوني (1522-1566)، والسلطان سليم الثاني (1566-1574)، والسلطان مراد الثالث (1574-1595)، والسلطان محمد الثالث (1595-1603). وموضوع هذه المقالة هو مخطوط مُحَصِّلُ المسائلِ الكلاميةِ ليحيى بن علي بن نصوح المعروف بـــ (نوعي أفندي) (ت 940هـ/1533م - ت1007هـ/ 1599م)، مخطوط في علم الكلام، وقد احتوى على مسائل كلامية مختلفة، بدءاً من تعريف علم الكلام وموضوعه وفائدته، ثم الفرق بين مذهب الأشاعرة والماتُريدية، وموضوعات الموجود والمعدوم والماهية والقدم والحدوث والعلة والمعلول، وتقسيم الموجودات في كتاب الممكنات، وإثبات الذات والصفات في الإلهيات، والكتاب الأخير في النبوات وما يتعلق بها. ووجدنا لمحصل المسائل الكلامية أربع نسخ، النسخة الأولى في مكتبة لالالي في إسطنبول، والثانية في مكتبة الشهيد علي باشا، والثالثة في مكتبة آيا صوفيا، أمَّا الرابعة فهي في مكتبة حسين جلبي، والنسخ الأربعة موجودة في مكتبة السليمانية في إسطنبول. بدأنا بتعريف مؤلف المخطوط وعصره، ثم دراسة المخطوط والتعريف به وصحة عنوانه وصحة نسبته إلى مؤلفهِ. وتوصلنا في هذا التحقيق إلى عدة نتائج أهمها: أوَّلاً: صحة نسبة المخطوط لنَوعي أفندي، ثانياً: إنَّ المؤلِّف تناول جُلَّ أبواب علم الكلام في مخطوطه، ومُظهراً فيها عقيدة أهل السنَّة والجماعة ويقارنها مع الفِرَق العقائدية الأُخرى وآراء الفلاسفة، وتوصلنا إلى أنَّ غاية المؤلف من هذا المخطوط هو الرد على الفلاسفة في المقام الأول.. KW - علم الكلام، KW - نوعي أفندي، KW - محصل المسائل الكلامية، KW - أشعري، KW - ماتريدي N2 - Osmanlı Devleti’nde ilmî birikimi, icraatları ve nüfuzuyla etki etmiş birçok âlim yetişmiştir. Bahse konu ulemadan birisi de Kanunî Sultan Süleyman (1522-1566), II. Selim (1566-1574), III. Murat (1574-1595) ve III. Mehmet (1595-1603) döneminde birçok alanda eserler kaleme almış Nevʿî Efendi’dir. Çalışmamızın konusu, Nevʿî Efendi (D.940/1533-Ö.1007/1599) olarak bilinen Yahyâ b. Ali b. Nasûh’un “Muḥaṣṣılü’l-Mesâili’l-Kelâmiyye” adlı eserinin incelenmesidir. Kelam ilmiyle ilgili olan bu eserde Nevʿî Efendi, kelâmın tanımı, konusu, faydası ve bölümlerinden bahsetmekle birlikte Eşʿarîler ile Mâtürîdîler arasındaki farkları da belirtmiştir. Nevʿî Efendi, eserini üç bölüme ayırmıştır. Birinci bölüm mümkün varlıkla ilgilidir. Varlık, yokluk, mahiyet, zorunluluk, imkân, kıdem, hudûs, illet ve malul gibi konulardan ve bunun yanı sıra kelamcılara ve filozoflara göre varlıkların taksimi konularını işlemiştir. İkinci bölümde yaratıcının varlığının ispatı, zâtın hükümleri, tenzih, sıfat ve tevhit gibi ilahiyatla ilgili konulardan, üçüncü bölümde ise nübüvvet, imamet ve kıyamet konularından bahsetmiştir. Çalışmamızda, yazma eserin tahkikinde dört nüshadan istifade edilmiştir. İlk nüsha İstanbul Lâleli Kütüphanesi, ikincisi Şehit Ali Paşa Kütüphanesi, üçüncüsü Ayasofya Kütüphanesi ve dördüncüsü de Hüseyin Çelebi Kütüphanesi'ndeki nüshalardır. Bu dört nüsha da İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. İlk olarak eserin yazarını ve eserin yazıldığı dönem tespit edilerek detaylı açıklamalarda bulunulmuştur. Ardından eseri tanıtılıp eserin yazara atfedilmesinin doğruluğu ispatlanmıştır. Çalışmamızda ulaşılan temel sonuçlar şunlardır: Öncelikle “Muḥaṣṣılü’l-Mesâili’l-Kelâmiyye” adlı eserin Nevʿî Efendi olarak bilinen Yahyâ b. Ali b. Nasûh'a ait olduğudur. İkincisi müellif, bu eserinde kelamî konuların çoğunu ele almış, Ehl-i Sünnet akidesini açıklamış, bu görüşleri diğer fırkaların ve filozofların görüşleriyle mukayese etmiştir. Müellif, eserini öncelikle filozoflara cevap vermek için yazmıştır. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/itkan/issue//1660302 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4701512 ER -