TY  - JOUR
T1  - Sınıf Öğretmenlerinin Çevre Bilincine Sahip Olma Nitelikleri ile Sürdürülebilir Çevre Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi
TT  - Investigation of the Relationship between Primary School Teachers' Environmental Awareness and Sustainable Environmental Attitudes
AU  - Karakaş, Hamdi
AU  - Dönmez, Zühal
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
JF  - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi
JO  - CEBED
PB  - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2822-3675
SP  - 93
EP  - 107
VL  - 4
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu çalışmada, sınıf öğretmenlerinin çevre bilincine sahip olma nitelikleri ile sürdürülebilir çevre tutumları arasındaki ilişkiyi belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli esas alınmıştır. Örneklem grubu amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi ile belirlenmiş ve 2023-2024 eğitim-öğretim yılında görev yapan 350 sınıf öğretmeni çalışmaya dahil edilmiştir. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Çevre Bilincine Sahip Öğretmen Nitelikleri Ölçeği ve Sürdürülebilir Çevre Tutum Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde SPSS 25.0 programı kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin yüksek seviyede çevre bilinci niteliklerine ve sürdürülebilir çevre tutumuna sahip oldukları tespit edilmiştir. Sınıf öğretmenlerinin çevre bilincine ve sürdürülebilir çevre tutumuna sahip olma durumlarının cinsiyet ve görev yerleri değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği bulgusuna ulaşılmıştır. Ancak sınıf öğretmenlerinin sürdürülebilir çevre tutum ortalama puanları arasında mesleki kıdem değişkenine göre anlamlı fark olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra sınıf öğretmenlerinin çevre bilincine sahip olma nitelik ortalama puanları ile sürdürülebilir çevre tutum ortalama puanları arasında pozitif yönde orta kuvvette anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Aynı şekilde çevre bilincine sahip olma nitelik alt faktörler puan ortalamaları ile sürdürülebilir çevre tutum alt faktörler ortalama puanları arasında da pozitif yönde orta kuvvette anlamlı ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulardan hareketle çevre bilincinin artırılması adına öğretmenler arası iş birliği ve sosyal etkinliklerin teşvik edilmesi ve farklı kuruluş ve STK’lar ile çevre eğitimi bağlamında yapılacak işbirlikleri ve bu etkinliklerin okul ve sınıf ortamında uygulanmasının sınıf öğretmenlerinin çevre bilinci ve tutumu bağlamında gelişimlerine katkı sağlayacağı önerilmiştir.
KW  - Çevre bilinci
KW  - sürdürülebilir çevre
KW  - sınıf öğretmeni
KW  - tutum
N2  - In this study, it was aimed to determine the relationship between primary school teachers' environmental awareness and their attitudes towards sustainable environment. The study was based on the relational survey model, one of the quantitative research methods. The study group was determined by maximum diversity sampling method from purposeful sampling methods and 350 primary school teachers working in the 2023-2024 academic year were included in the study. The data were collected with the Personal Information Form, Environmental Awareness Teacher Qualities Scale and Sustainable Environment Attitude Scale. SPSS 25.0 program was used to analyse the research data. As a result of the research, it was concluded that primary school teachers have a high level of environmental awareness and sustainable environmental attitudes, and that there is no significant difference between primary school teachers' environmental awareness and sustainable environmental attitudes according to gender and professional seniority variables. It was concluded that primary school teachers have a high level of environmental awareness and sustainable environmental attitudes. However, it was concluded that there was a significant difference between the average sustainable environmental attitude scores of primary school teachers according to the professional seniority variable. In addition, it was concluded that there was a significant positive relationship between the average scores of having environmental awareness and the average scores of sustainable environmental attitudes of primary school teachers. Likewise, it was concluded that there was a significant positive relationship between the mean scores of the sub-factors of having environmental awareness and the mean scores of the sub-factors of sustainable environmental attitude. Based on the findings of the study, it is recommended that cooperation among teachers and social activities be encouraged to raise environmental awareness, and that cooperation with various organizations and civil society organizations in the context of environmental education be promoted. It is also recommended that these activities be implemented in schools and classrooms to contribute to the development of primary school teachers' environmental awareness and attitudes.
CR  - Ağar-Öztürk, H. (2016). İlkokul öğrencilerinde sürdürülebilir çevre bilinci oluşturma. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Aminrad, Z., Zakariya, S. Z. B. S., Hadi, A. S., & Sakari, M. (2013). Relationship between awareness, knowledge and attitudes towards environmental education among secondary school students in Malaysia. World Applied Sciences Journal, 22(9), 1326-1333.
CR  - Amran, A., Perkasa, M., Satriawan, M., Jasin, I., & Irwansyah, M. (2019, February). Assessing students 21st century attitude and environmental awareness: Promoting education for sustainable development through science education. In Journal of Physics: Conference Series, 1157, (2), 1-6. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1157/2/022025
CR  - Ar, H., & Çelik-Uğuz, S. (2017). Küresel sürdürülebilir kalkınma hedeflerinde turizmin rolü: Türkiye örneği. Journal of International Social Research, 10(49), 521-530. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1604
CR  - Aydın, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin ve fen bilimleri öğretmenlerinin sürdürülebilir çevre tutumları ile öğrencilerin çevre konularına ilişkin öğrenme düzeylerinin belirlenmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
CR  - Bal, H. S., & Karakaş, G. (2018). Environmental education at faculty of agriculture and changing awareness, attitude and behavior towards environment in Turkey. Journal of Agricultural Science and Technology, 20(5), 869-882.
CR  - Başaran-Uğur, A. R., Bektaş, O., & Güneri, E. (2019). Sınıf ve fen bilgisi öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevre tutum düzeyleri. Journal of International Social Research, 12(63), 775-788. https://doi.org/10.17719/jisr.2019.3275
CR  - Baykal, H., & Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünya'da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
CR  - Bolat, N. (2023). Sınıf öğretmenlerinin çevre eğitimi öz-yeterlilikleri ile sürdürülebilir çevreye yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Amasya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi, Amasya.
CR  - Chawla, L., & Cushing, D. F. (2007). Education for strategic environmental behavior. Environmental Education Research, 13(4), 437-452.  https://doi.org/10.1080/13504620701581539
CR  - Clayton, S. & Myers, G. (2015). Conservation psychology: Understanding and promoting human care for nature. John Wiley & Sons.
CR  - Dunlap, R. E. & Van Liere, K. D. (2008). The "new environmental paradigm". The Journal of Environmental Education, 40(1), 19-28. https://doi.org/10.3200/JOEE.40.1.19-28
CR  - Caner, Ö. (2019). Öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamlarında sürdürülebilir çevre eğitimine yönelik tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
CR  - Çimen, H. (2019). Fen bilgisi ve sınıf öğretmeni adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi, Ankara.
CR  - Diken, E. H., & Çıbık, A. S. (2009). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının çevre bilincinin cinsiyete göre değişiminin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 14-25.
CR  - Erten, S. (2012). Türk ve Azeri öğretmen adaylarında çevre bilinci. Eğitim ve Bilim, 37(166), 88-100.
CR  - Geiger, S. M., Dombois, C., & Funke, J. (2021). The role of environmental knowledge and attitude: Predicting pro-environmental behavior in individuals. Environmental Education Research, 27(3), 405-423. https://doi.org/10.1080/13504622.2021.1872629
CR  - Genç, M., & Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi. Asya Öğrenim Dergisi, 1(1), 9-19
CR  - George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10. ed.). Boston: Pearson.
CR  - Gholami, R., Ghasempour, A., & Alizadeh, R. (2021). The impact of personal values and environmental concern on green purchasing behavior: The mediating role of pro-environmental attitudes. Sustainable Development, 29(1), 151-161. https://doi.org/10.1002/sd.2137
CR  - Gifford, R. (2018). Environmental psychology: Principles and practice (5th ed.). Optimal Books.
CR  - Gunansyah, G., Zuhdi, U., & Rohadatul'Aisy, M. (2021). Sustainable development education practices in elementary schools. Journal of Education and Learning (EduLearn), 15(2), 178-187. https://doi.org/10.11591/edulearn.v15i2.17091
CR  - Gürer, B., & Mermer, K. K. (2023). Çevre bilinci, çevresel duyarlılık ve doğaya bağlılık: öğretmenler üzerine bir inceleme. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 14(3), 349-366. https://doi.org/10.17155/omuspd.1272131
CR  - Hines, J. M., Hungerford, H. R., & Tomera, A. N. (2019). Analysis and synthesis of research on responsible environmental behavior: A meta-analysis. Journal of Environmental Education, 23(2), 1-8. https://doi.org/10.1080/00958964.1987.9943482
CR  - Karademir, E. (2016). Eğitim fakültelerinin yapılandırılması sürecinde öğretmen adaylarının çevre bilinci ve özyeterliliklerinin belirlenmesi. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 7(13), 3-18.
CR  - Karakaya, A., & Fidan, N. K. (2023). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde sürdürülebilir çevre bilinci kazandırmaya yönelik görüşleri. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 6(2), 38-62. https://doi.org/10.47477/ubed.1301808
CR  - Kaya, D. (2016). İlköğretim okullarında görev yapan sınıf öğretmenlerinin çevre bilinci ve bu okullardaki çevre eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi, Amasya.
CR  - Khan, M. A., & Ghouri, A. M. (2011). Environmental pollution: its effects on life and its remedies. Researcher World: Journal of Arts, Science & Commerce, 2(2), 276-285.
CR  - Küçükyörük, G., & Kurtuldu, G. (2022). Sürdürülebilir pazarlamanın sürdürülebilir tüketim üzerindeki etkisinde çevre bilincinin aracılık rolü. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 11(2), 141-162. https://doi.org/10.47934/tife.11.02.04
CR  - Lualhati, G. P., Natividad, K. A. H., & Sarmiento, D. M. C. (2024). Environmental laws awareness and green household practices among pre-service teachers of batangas state university-JPLPC Malvar, Philippines. Community and Social Development Journal, 25(2), 20-31. https://doi.org/10.57260/csdj.2024.266579
CR  - Münzel, T., Hahad, O., Daiber, A., & Landrigan, P. J. (2023). Soil and water pollution and human health: what should cardiologists worry about? Cardiovascular Research, 119(2), 440-449. https://doi.org/10.1093/cvr/cvac082
CR  - Oğuz, D., Çakcı, I., & Kavas, S. (2011). Yükseköğretimde öğrencilerin çevre bilinci. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12(1), 34-39.
CR  - Okur-Berberoğlu, E. (2015). The effect of ecopedagogy-based environmental education on environmental attitude of in-service teachers. International Electronic Journal of Environmental Education, 5(2), 85-110. https://doi.org/10.18497/iejee-green.09988
CR  - Olsson, D., Gericke, N., & Chang Rundgren, S. N. (2019). The effect of implementation of education for sustainable development in Swedish compulsory schools: Assessing students’ sustainability consciousness. Environmental Education Research, 25(4), 502-517. https://doi.org/10.1080/13504622.2018.1455074
CR  - Ören, F. Ş., Kıyıcı, G., Erdoğmuş, E., & Sevinç, Ö. S. (2010). Çevre bilincine sahip öğretmen nitelikleri ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 133-152.
CR  - Panth, M. K., Verma, P., & Gupta, M. (2015). The role of attitude in environmental awareness of under graduate students. International Journal of Research in Humanities and Social Studies, 2(7), 55-62.
CR  - Patnaik, R. (2018, March). Impact of industrialization on environment and sustainable solutions–reflections from a south Indian region. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science. https://doi.org/10.1088/1755-1315/120/1/012016
CR  - Sarıçam, H., & Şahin, S. H. (2015). The relationship between the environmental awareness, environmental attitude, curiosity and exploration in highly gifted students: Structural equation modelling. Educational Process: International Journal, 4(1), 7-17. https://doi.org/10.12973/edupij.2015.412.1
CR  - Schultz, P. W. (2014). Strategies for promoting proenvironmental behavior. European Psychologist. https://doi.org/10.1027/1016-9040/a000163
CR  - Steg, L., & Vlek, C. (2009). Encouraging pro-environmental behavior: An integrative review and research agenda. Journal of Environmental Psychology, 29(3), 309-317. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2008.10.004
CR  - Stern, P. C. (2000). Toward a coherent theory of environmentally significant behavior. Journal of Social Issues, 56(3), 407-424. https://doi.org/10.1111/0022-4537.00175
CR  - Stockemer, D. (2019). Quantitative methods for the social sciences: A practical ıntroduction with examples in spss and stata. Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-99118-4
CR  - Sümmen, A. (2022). Sınıf öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünme eğilimleri ile tüketici çevre bilinci düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
CR  - Şaşkın, F., & İzgi-Onbaşı, Ü. (2023). Sınıf öğretmenlerinin doğayla ilişki ve çevre bilinç düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 4(3), 99-117. https://doi.org/10.59062/ijpes.1368172
CR  - Şener, A. N. (2019). Sınıf öğretmenlerinin yansıtıcı düşünme eğilimleri ve çevre bilinci arasındaki ilişki: Bursa ili nilüfer ilçesi örneği. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
CR  - Şener, A., & Yoldaş, C. (2020). Sınıf öğretmenlerinin yansıtıcı düşünme eğilimleri ve çevre bilinci arasındaki ilişki. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5(10), 125-139.
CR  - Toprak, K. (2016). İlköğretim öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevre eğitimine yönelik tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun
CR  - UNESCO (2021). Reimagining our futures together: A new social contract for education. UNESCO Publishing.
CR  - Uyanık, G. (2016). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve tutumlarının incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 1(1), 30-41.
CR  - Ünal, A. B., Steg, L., & Gorsira, M. (2019). Values versus environmental knowledge as predictors of acceptability of environmental policy. Frontiers in Psychology, 10, 1892. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01892
CR  - Yastibas, A. E. (2021). Preservice english language teacher education in the anthropocene. Indonesian Journal of English Language Teaching and Applied Linguistics, 5(2), 347-359. https://doi.org/10.21093/ijeltal.v5i2.746
CR  - Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Qualitative research methods in social sciences (9. baskı). Seçkin Yayınevi.
CR  - Yıldız, Ş. (2011). Öğretmenlerin, öğretmen adaylarının ve öğrencilerin sürdürülebilir çevre ile ilgili kavramsal anlamaları ve tutumları. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
CR  - Zareie, B., & Navimipour, N. J. (2022). The role of environmental awareness and concern on pro-environmental behavior: A meta-analysis. Journal of Environmental Psychology, 81, 101796.  https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2022.101796
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/cebed/issue//1662134
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4709817
ER  -