@article{article_1664028, title={Manevi Zekâ Kavramına Nefs Psikolojisi Bağlamında Bir Değerlendirme}, journal={UMDE Dini Tetkikler Dergisi}, volume={8}, pages={162–180}, year={2025}, DOI={10.54122/umde.1664028}, author={Karlık, Zeynep}, keywords={Din Psikolojisi, Nefs Psikolojisi, Transpersonel Psikoloji, Manevi Zekâ, Nefs Mertebeleri}, abstract={Modern psikolojinin maneviyat konularını kapsamına almaya başlamasıyla yeni kavramlar ortaya çıkmıştır. Bu kavramlardan biri olan manevi zekâ bireyin gelişimi için önemli kabul edilmektedir. Manevi zekâ farklı perspektiflerden bakabilme; algı, inanç ve davranış arasındaki ilişkileri fark edebilme ve bütünle bağlantılı olma duygusuyla sorunları çözebilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Manevi zekânın boyutları vicdan, kendini anlama ve yaşam amacını idrak etme, merhamet, insani değerler ve insanlığa bağlılıktan oluşmaktadır. Bireyin gelişimini konu alan bir diğer alan Nefs Psikolojisi alanıdır. Nefs Psikolojisi insanı ruh, kalp, akıl ve nefs kavramlarıyla inceleyen psikolojidir. Nefs, insanda olumsuz duygu ve düşüncelere neden olabileceği gibi doğru yönlendirildiği takdirde insan-ı kâmile götürebilecek bir araç da olabilmektedir. Nefs Psikolojisi’nin temel kavramı olan nefs ile manevi zekânın benzer veya farklı yönleri bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada manevi zekânın nefs psikolojisi ile ortak noktaları tanıtma türünde derleme niteliğinde literatür tarama yöntemiyle araştırılmıştır. Bireyin hangi duygu ve davranışlara sahip olması durumunda gelişim göstereceği bu makale kapsamında incelenmiştir. Ayrıca manevi zekânın gelişiminin nefs mertebelerinin gelişimiyle ilişkisi incelenerek benzer yönlerinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Bireyin karar verme mekanizmaları olan rasyonel akıl, ilahî referans sistemi ve manevi zekânın entegrasyonuyla nefsin karanlık yönleri olan alt kişiliklerin veya kompleks ve gölge yanların devreye girmesi engellenmektedir. Nefs-i emmâre aşamasında karar vermede sadece rasyonel akıl hâkimdir. Manevi zekânın en alt boyutu vicdanın devreye girmesiyle nefs-i emmâre bir üst aşama olan nefs-i levvâme aşamasına atlamaktadır. Ancak burada rasyonel akıl hâkimiyetini sürdürmektedir. Manevi zekânın kendini ve yaşam amacını anlama boyutunun gelişmesi nefs-i levvâme aşamasında gerçekleşmektedir. Manevi zekânın merhamet boyutunun gelişmesiyle nefs-i mülhime aşamasına geçilmektedir. Manevi zekânın insani değerler alt boyutunun gelişmesiyle nefs-i mutmainne aşamasına geçilmektedir. Manevi zekânın insanlığa bağlılık boyutunun gelişmesiyle nefs-i râziye ve nefs-i marziye aşamasına geçilmektedir. Yüksek benlik ile ego mücadelesinin kalktığı son aşamada nefs-i sâfiye düzeyine gelinmektedir. Sonuç olarak manevi zekânın bileşenleri olan farkındalık ve bütünle bağlantılı olmanın nefs kavramıyla benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Farkındalığı artan ve yaşamda bütünü düşünen ve bütünü davranışlarında hedef alan kişilerin manevi zekâ düzeylerinin arttığı ve nefs mertebelerinde yükseldiği görülmektedir. Batı psikolojinin insanı bütünden kopararak anlama çalışması manevi zekâ kavramıyla Nefs Psikolojisinin bütüncül anlayışına yaklaşmaktadır. Çalışmanın manevi zekâ ile nefs psikolojisi arasındaki ilişkinin incelendiği çalışmaların az olması nedeniyle din psikolojisi alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.}, number={1}, publisher={Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi}