@article{article_1664964, title={Gazzâlî’nin Kendini Gerçekleştirme Sürecinde Yaşadığı Bilinç Farklılıkları (el-Münkız Mine’d-Dalâl Merkezli Bir İnceleme)}, journal={İdrak Dini Araştırmalar Dergisi}, volume={5}, pages={79–93}, year={2025}, DOI={10.62297/idrak.1664964}, author={Akkaya Türkol, Yeliz}, keywords={Din Psikolojisi, Transpersonel Psikoloji, Kendini Gerçekleştirmek, Gazzali, El Münkız Mine’d- Dalal}, abstract={Maslow’a göre insanın kendisini gerçekleştirebilmesi için “ihtiyaçlar piramidi”nin doyuma ulaşması gerekir. Hümanist psikolojinin bu piramidinde fizyolojik ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, sevgi ve ait olma ile saygı ihtiyaçları karşılandığında kişi kendini gerçekleştirebilmektedir. Maslow, kendini gerçekleştirme güdüsü tatmin olduğunda “aşkın bilinç deneyimleri” yaşanabileceğini belirtmiştir. Ona göre aşkın bilinç deneyimlerinde; bireyin tüm evrenle bir olma hissi bulunmakta, bilinç durumu değişerek kişi iç dünyasında gerçek hayattan farklı deneyimler yaşamaktadır. İslam dininin mistik yönü olan tasavvufta yer alan bilinç hâlleri ile aşkın bilinç deneyimleri arasında benzerlikler ve farklar göze çarpmaktadır. İslam tasavvufunda Maslow’un aksine; fiziksel ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, sevgi, ait olma, saygı ve diğer dünyevi ihtiyaçlar aç bırakıldığında ham görülen bilinç hâlinin olgunlaşması söz konusu olmaktadır. Böylece birey insan-ı kâmil olabilmekte ve metafizik deneyimler yaşayabilmektedir. El-Münkız Mine’d-Dalâl adlı otobiyografik nitelikteki eserinde Ebû Hâmid Muhammed el-Gazzâlî’nin (öl. 505/1111), kendini keşfetme süreci bağlamında çeşitli bilinç hâli farklılıkları deneyimlediği; bu deneyimlerin öncesine ve sonrasına ilişkin yaşantılarını ayrıntılı biçimde aktardığı görülmektedir. Bu çalışmada doküman incelemesi yöntemi ile modern psikolojide yer alan bilinç çeşitleri ile İslam tasavvufu açısından insanın kendisini keşfetmesi sürecinde yaşadığı krizleri nasıl atlattığı ve nasıl aşkın bilinç deneyimler yaşaması tek bir örnek üzerinden incelenecektir.}, number={2}, publisher={Giresun Üniversitesi}