@article{article_1666839, title={Nüzhetü’l-ḳulūb’da Faziletli Şehirler: İranlı Şâir Hamdullah Müstevfî’nin Gözünden Mekke, Medine ve Kudüs}, journal={İran Çalışmaları Dergisi}, volume={9}, pages={283–310}, year={2025}, DOI={10.33201/iranian.1666839}, author={Özcan Kocabey, Aslınur and Kocabey, Sedat}, keywords={Mekke, Medine, Kudüs, Hamdullah Müstevfî, Nüzhetü’l-Kulûb}, abstract={Hamdullah Müstevfî XIV. yüzyılda yaşamış İranlı tarihçi, coğrafyacı ve şâirdir. Aslen Kazvinli olan Müstevfî’nin meşhur tarih eseri Tārīḫ-i Güzīde’nin yanı sıra coğrafya ve kozmografyaya dair Nüzhetü’l-ḳulūb adlı bir eseri de bulunmaktadır. Nüzhetü’l-ḳulūb eseri giriş, üç bölüm ve bir hâtimeden meydana gelmektedir. Birinci bölümde mineraller, botanik ve zooloji, ikinci bölümde insan vücûdunun yapısı, ahlâkî vasıfları ve melekeleri, üçüncü bölümde ise coğrafya konu edinmektedir. Coğrafyaya ayrılan bu bölüm ise kendi içinde dört kısımdan oluşmaktadır. Orijinal bilgiler ihtiva eden birinci kısımda Mekke, Medine, Kudüs ve Mescid-i Aksâ; ikinci kısımda İran’ın maliyesi, coğrafyası, eyalet, vilâyet, kaza, nahiye ve köyleri, yol ve menzilleriyle dağları, nehirleri, deniz ve gölleri, maden ve mineralleri; üçüncü bölümde komşu ülkeler, son bölümde de diğer bazı ülkelerin coğrafî durumu incelenmektedir. Hâtime bölümünde ise acâibü’l-mahlûkât konularına yer vererek eser nihâyete erdirilmiştir. Çalışmamızın konusu, Nüzhetü’l-ḳulūb eserinin coğrafya bölümünün ilk kısmı olan Mekke, Medine ve Kudüs’tür. Eserin yazılış amacı İran coğrafyasını yazmak olsa da yazar, Belh ekolüne mensup coğrafyacıları takip eden yazar onların yaptığı gibi esere kutsal şehirlerden cihânın en faziletli şehirleri diye tasvir ettiği Mekke, Medine ve Kudüs’ü konu edinerek başlamış ve daha sonra önem sırasına göre diğer şehirleri incelemiştir. Bu üç şehrin âyet ve hadislerde zikredilmesi, onun bu şehirleri faziletli görmesinde önemli bir sebeptir. XIV. yüzyıl Şam ve Hicaz coğrafyasının tasvir edildiği bu kısım orijinal bilgiler içermektedir. Aynı zamanda eserde bahsi geçen şehirlerin İran coğrafyasına uzaklıkları, coğrafî olarak enlem ve boylam gibi bilgilerinin verilmesi ve şehirlerin kapladığı yüz ölçümlerinin ayrıntılı şekilde belirtilmesi bu eseri değerli kılan özelliklerdendir. Peygamberlerin zikri geçtiği yerlerde kıssa ve menkıbelere de yer verilmesi, şehir tarihi açısından önemli isimlerin zikredilmesi de diğer unsurlardır. Bu çalışma ile bahsi geçen eserde İranlı ve Şii bir tarihçi tarafından XIV. yüzyıl coğrafyasında Mekke, Medine ve Kudüs’ün nasıl konu edindiği, bu şehirlere bakış açısı ve ne gibi bilgiler sunduğu ortaya konulacaktır.}, number={1}, publisher={Ahmet YEŞİL}