TY - JOUR T1 - Yorum ve Sufi Yorum Perspektifinden Hz. Peygamber'in Ömrüne Yemin Edilmesi TT - Swearing on the Prophet's Life from the Perspective of Exegesis and Sufi Interpretation AU - Demir, Hamit PY - 2025 DA - September Y2 - 2025 DO - 10.37697/eskiyeni.1674669 JF - Eskiyeni JO - Eskiyeni PB - Anadolu İlahiyat Akademisi WT - DergiPark SN - 1306-6218 SP - 1249 EP - 1266 IS - 58 LA - tr AB - Kur’ân-ı Kerîm’de bir şeye yemin edilmesi, yemin edilen şeyin önemini gösteren vahiy kaynaklı mühim bir üslup özelliğidir. Önemine istinaden zamanın kendisine yemin edildiği gibi ayrıca günün belli zaman dilimlerine yemin edildiği bilinmektedir. Söz gelimi geceye ve gündüze, tan yerine ve kuşluk vaktine, sabaha ve akşama yemin eden âyetler vardır. Mikro düzeyde günün belirli dönemlerine yemin eden âyetlerin yanı sıra makro düzeyde ezelden ebede bütün zamanların içinde yemin edilen hususi bir aralık vardır ki bu Hicr sûresi 72. âyette geçtiği üzere Hz. Peygamber’in (s.a.v.) ömrüdür. Kanaatimizce konunun önemli taraflarından biri, Hz. Peygamber’in 23 yıllık risalet dönemine değil de risalet öncesi dönemi de kapsayacak şekilde ömrünün tamamına yemin edilmesidir. Zira Hz. Peygamber’in kıymetini yalnızca risaleti ve sonrası ile sınırlayan bir düşüncenin varlığı malumdur. Konuyu önemli kılan bir diğer taraf ise bir insanın ömrüne yemin edilmesidir. Şu hâlde bir insanın, üstelik diğer peygamberlerin değil de sadece Hz. Peygamber’in ömrüne yemin edilmesinin anlamı ne olabilir? Kurân-ı Kerîm’deki bu yemin lafzının anlam çerçevesi; Arap dili ve edebiyatındaki manası nedir? Bahsi geçen yemin sahabe, müfessirler ve sûfîler tarafından nasıl anlaşılmıştır? İlgili yemin, hukuki zeminde mütalaa edilmiş midir? Bütün bu soruların cevabını arayan makale, Hz. Peygamber’in ömrüne yemin edilmesinin muhtemel anlam çerçevesini konu edinmektedir. Makalede ilgili yeminin tefsir geleneğinde üç ana akımı teşkil eden rivayet, dirayet ve işaret geleneklerinde nasıl yorumlandığını tespit etmek; tasavvuf düşüncesini nasıl beslediğini belirlemek amaçlanmaktadır. Ayrıca müfessirlerle sûfîlerin ilgili yemine yaklaşımlarını kıyaslamak da bu çalışmanın hedefleri arasındadır. Metin tahlili yöntemiyle yapılacak olan çalışma, bu hususu müstakilen konu edinecek olması bakımından önemlidir. Neticede müfessir ve sûfîlerin, Hz. Peygamber’in Hak nezdindeki kıymeti noktasında benzer düşüncelere sahip oldukları, bununla birlikte sûfîlerin ilgili yemini metafizik bir zeminde yorumlayarak hakikat-i Muhammediyye ve insân-ı kâmil düşüncesini desteklemek için kullandıkları görülmektedir. KW - Tasavvuf KW - Tefsir KW - İşari Tefsir KW - Yemin KW - Hz. Peygamber’in Ömrü KW - Hicr Sûresi 72. Âyet N2 - In the Qur’ān, the practice of swearing on oath by an object is a significant stylistic feature derived from revelation, which serves to emphasise the importance of the object being sworn upon. It is acknowledged that oaths are customarily administered during specific periods of the day, as well as at designated time, due to their inherent significance. For instance, there are verses that utilise the concepts of night and day, by dawn and dusk, and by morning and evening in their imaginary. In addition to these micro-level references to particular times of day, at the macro level, there exists a unique temporal interval that is sworn upon —namely, the lifetime of the Prophet (PBUH), as mentioned in verse 72 of Sūrah al-Ḥijr. In this study, it is argued that one of the crucial aspects of this topic is that the oath encompasses the Prophet’s entire lifespan, including the pre-prophetic period, rather than being limited to the 23 years of his prophethood. It is widely acknowledged that there exists a perspective which confines the value Prophet’s exclusively to his prophetic mission and its subsequent aftermath. A further salient factor that renders this subject significant is that the life of a human being is being sworn upon. In this particular instance, it is imperative to delve into the intricacies of the act of swearing specifically by the lifespan of the Prophet, as opposed to the lifespan of any other individual or even other prophets. The significance of this oath in the context of the Qur’ān, and its meaning within the framework of Arabic language and literatüre, are questions that this study to answer. This paper sets out to explore how the Companions, exegetes, and Sufis understood the oath. The question of whether this oath has been evaluated from a legal-theological perspective is one that has yet to be answered. The present article seeks to explore the. aforementioned questions, focusing particularly on the possible meanings of the oath sworn by the Prophet’s lifetime. The objective of this study is to examine how the oath has been interpreted in the three major streams of the tafsīr tradition, namely, the transmitted (riwāyah), rational (dirāyah), and symbolic (ishārah) approaches. In addition, the study will investigate how the oath contributes to Sufi thought. Furthermore, the article seeks to draw parallels between the exegetical and Sufi approaches to this oath. The present study, which will adopt a textual analysis as its methodological approach, a decision that is of seminal significance insofar as it treats the issue under investigation an independent object of analysis. In conclusion, it is observed that both commentators and Sufis express similar views on the value of the Prophet (PBUH) in the eyes of God; however, Sufis interpret the oath on a metaphysical level and employ it to support the concept of the Muḥammadan Reality (ḥaqīqat al-Muḥammadiyya) and the elevated status of the human being. CR - Alkış, Abdurrahim. “Aynü’l-kudât-ı Hemedânî’nin Düşüncesinde Hakîkat-i Muhammediyye”. Şarkiyat 7/1 (Nisan 2015), 139-161. CR - Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd. Rûhu’l-meʿânî. thk. Ali Abdulbârî Atiyye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415. CR - Ateş, Süleyman. Cüneyd-i Bağdâdî Hayatı Eserleri ve Mektupları. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts. CR - Benî ’Atâ, Mâlik Muhammed Cemâl. Eymânü’l-Arab fi’ş-Şi’ri’l-Câhilî. Ürdün: Mutah Unıversity, Doktora Tezi, 2005. CR - Beyzâvî, Nâsırüddîn. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1418. CR - Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. 8 Cilt. Şam: Dâru İbn Kesîr, 1993. CR - Bursevî, İsmail Hakkı. Ferâhu’r-Rûh. 8 Cilt. Bursa: Uludağ Yayınları, 2009. CR - Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kurʾân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts. CR - Cevziyye, İbn Kayyim. et-Tibyân fî aksâmi’l-Kurʾân. thk. Muhammed Hâmid Fakî. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts. CR - Çakır, Mustafa Sefa. Yahyâ Nazîm Divanı. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2020. CR - Çalışkan, Mehmet. Kur’ân Dilinde Yemin Üslûbu. ed. Ayşe Uzun. Ankara: Oku Okut Yayınları, 2021. CR - Demirci, Mehmet. “Hakîkat-i Muhammediyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04 Nisan 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/hakikat-i-muhammediyye CR - Demirci, Muhsin. “Esbâb-ı Nüzûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04 Şubat 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/esbab-i-nuzul Döner, Nuran. Sûfîlere Göre Hz. Peygamber. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014. CR - Ebû Hayyân, Endülüsî. el-Bahru’l-Muhît. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000. CR - Ekinci, Kutbettin. “Kur’an’da Allah’ın Zatı Dışında Kullanılan Yeminleri Sözün Maksadı Açısından Anlamak” 57/1 (Nisan 2016). https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000001446 CR - Gazzâlî. İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. 4 Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975. CR - Geylânî, Abdülkâdir. Âdab Kitabı. çev. Osman Güman. İstanbul: Ehil Yayıncılık, 2017. CR - Hâlid-i Bağdâdî. Câliyetü’l-Ekdâr ve’s-Seyfü’l-Bettâr. çev. Bilal Aksoy. İstanbul: Semerkand Yayınları, 6. Basım, 2020. CR - Hâzin, Alî b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415. CR - Hemedânî, Aynulkudât. Temhîdât Aşk ve Hakikat Üzerine Konuşmalar. ed. Halil Baltacı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2. Basım, 2017. CR - Irâkî, Fahreddin-i. Lemaât Aşk Metafiziği. çev. Ercan Alkan. İstanbul: hayykitap, 2012. CR - İbn Acîbe. el-Bahru’l-Medîd fî tefîri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Ömer Ahmed er-Râvî. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999. CR - İbn Âdil. el-Lübâb fî ʿulûmi’l-Kitâb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998. CR - İbn Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. 18 Cilt. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2007. CR - İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muğnî. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1997. CR - İbn Müflih, Burhânüddîn. el-Mübdiʿ fî şerhi’l-Mukniʿ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997. CR - İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1422. CR - İmam Rabbânî. Mektûbât-ı Rabbânî. çev. Orhan Ençakar. 2 Cilt. İstanbul: Yasin Yayınevi, 2015. CR - İsen, Mustafa - Cemal Kurnaz (ed.). Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990. CR - Kırca, Celal. “Aksâmü’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 08 Ekim 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/aksamul-kuran Konevî, Sadreddin. Fusûsu’l-Hikem’in Sırları. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kapı, 2014. CR - Kurtûbî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’u li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Berdûnî - İbrahim Atfîş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1973. CR - Kuşeyrî, Abdulkerim. Uyûnu’l-Ecvibe Fî Funûni’l-Esile Tasavvuf Nedir. çev. Yüksel Göztepe. İstanbul: İnsan Yayınları, 2023. CR - Kuşeyrî, Abdülkerîm. Tefsîru’l-Kuşeyrî el-müsemmâ Letâifü’l-işârât. thk. Abdullatîf Hasan Abdurrahman. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2007. CR - Lings, Martin. Tasavvuf Nedir. çev. Semih Ceyhan. İstanbul: Nefes Yayınları, 2. Basım, 2018. CR - Mâtürîdî. Teʾvîlâtü Ehli’s-sünne. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005. CR - Mâverdî. Tefsîrü’l-Kurʾân (en-Nüket ve’l-ʿuyûn). 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. CR - Mevlânâ, Celâleddîn-i Rûmî. Mecâlis-i Seb’a. çev. Hicabi Kırlangıç. İstanbul: Kurtuba, 2. Basım, 2011. CR - Mevlânâ, Celâleddîn-i Rûmî. Mesnevî-i Şerîf. çev. Süleyman Nahîfî. İstanbul: Timaş, 2014. CR - Mevlânâ, Celâleddîn-i Rûmî. Mesnevî-i Şerîf Şerhi. çev. Ahmed Avni Konuk. 13 Cilt. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2006. CR - Nahcuvânî, Ni‘metullah b. Mahmûd. el-Fevâtihu’l-ilâhiyye ve’l-mefâtihu’l-gaybiyye el-mûdıhatü li’l-kelimi’l-Kurʾâniyye ve’l-hikemi’l-furkâniyye. 2 Cilt. Mısır: Dâru Rukâbî li’n-neşr, 1999. CR - Nesefî, Necmeddîn. et-Teysîr fî’t-tefsîr. 10 Cilt. İstanbul: Dâru’l-lübâb li’d-dirâsât ve tahkîki’t-türâs, 2019. CR - Nîsâbûrî, Nizâmüddîn. Garâi̇bü’l-Kur’ân ve Regāi̇bü’l-Furkân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412. CR - Okçu, Naci. Şeyh Gâlip Divânı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ts. CR - Râzî, Fahreddin. Mefâtihu’l-Gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420. CR - Rûzbihân el-Baklî. ʿArâisü’l-beyân fî hakâikı’l-Kurʾân. thk. Ahmed Ferîd Mezîdî. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008. CR - Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. çev. Sadreddin Gümüş - Nedim Yılmaz. 7 Cilt. İstanbul: Ensar, 5. Basım, 2014. CR - Sancaklı, Saffet. Hadis İnkarcılığı Hadis Karşıtlarının İddiaları ve Cevaplar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017. CR - Süer, Fatih Ramazan. Şemseddîn-i Sivâsî Dîvânı. İstanbul: H Yayınları, 2017. CR - Süyûtî, Celâlüddîn. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Mısır: Hey’etü’l-Mısriyye, 1974. CR - Şevkânî. Fethu’l-Kadîr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelimü’t-Tayyib, 1414. CR - Şirvânî, Seyyid Yahya. Şifaü’l-esrar. haz. Mehmet Rıhtım. İstanbul: Sufi Kitap, 5. Basım, 2020. CR - Uraler, Aynur. “Mevlid Geleneği: Ömrüne Yemin Olsun ki!” Hadis Tetkikleri Dergisi 18/1 (Haziran 2020), 27-67. CR - Vâhidî. el-Basîṭ fî tefsîri’l-Kurʾân. 25 Cilt. Cidde: İmâdetü’l-bahsi’l-ilmî, 1430. CR - Yesevî, Hoca Ahmed. Dîvân-ı Hikmet. Ankara: TDV Yayınları, 8. Basım, 2018. CR - Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım. Hurûfü’l-meʿânî. thk. Ali Tevfik el-Hamd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984. CR - Zemahşerî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Kahire: Dâru’r-Reyyân, 3. Basım, 1987. UR - https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1674669 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4766893 ER -