TY  - JOUR
T1  - Kiril Alfabesinin Yunan Mirası ve Slav Dillerindeki Çeşitlenmesi
TT  - The Greek Legacy of the Cyrillic Alphabet and Its Diversification in Slavic Languages
AU  - Yerköy, Samet
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.30767/diledeara.1676176
JF  - Dil ve Edebiyat Araştırmaları
JO  - DEA
PB  - Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği
WT  - DergiPark
SN  - 1308-5069
SP  - 447
EP  - 464
IS  - 32
LA  - tr
AB  - Kiril alfabesi, 9. yüzyılda Aziz Kiril ve Metodi’nin misyonerlik faaliyetleri sonucunda, Orta Çağ Yunancası (Bizans Yunancası) ve Glagolitik alfabenin birleşimiyle oluşturulmuştur. Başlangıçta Eski Kilise Slavcası için geliştirilmiş olup, zamanla Slav halkları arasında yazılı iletişimin temel aracı hâline gelmiştir. Kiril alfabesi, özellikle Doğu Ortodoks geleneğini benimseyen Slav toplulukları tarafından benimsenmiş ve tarihsel süreç içinde bölgesel farklılıklara uğrayarak çeşitli dillerin ses yapısına uyum sağlamıştır. Bu çalışmada, Orta Çağ Yunancasının Kiril alfabesi üzerindeki etkisi ele alınarak, alfabenin Rusça, Bulgarca, Sırpça, Makedonca, Ukraynaca ve Belarusça gibi Kiril tabanlı Slav dillerinde nasıl farklılaştığı incelenmektedir. Karşılaştırmalı tarihsel dilbilim yöntemi kullanılarak, Orta Çağ Yunancası kökenli harflerin Kiril alfabesindeki ses bilgisel ve yapı bilimsel dönüşümleri analiz edilmekte ve her dilde görülen varyasyonlar ortaya konmaktadır. Çalışmada, Yunancadan alınan harflerin ve ses sistemlerinin Kiril yazı sisteminde nasıl yeniden şekillendiği ve bu sürecin Slav dillerinin ortografisine nasıl yansıdığı incelenmektedir. Elde edilen bulgular, Yunanca kökenli harflerin Kiril tabanlı Slav dillerinde zamanla farklı ses bilgisel ve yapı bilimsel süreçler sonucunda değişim geçirdiğini ve her dilin kendi ses sistemine özgü varyasyonlar geliştirdiğini göstermektedir. Ayrıca, bu süreç sadece harflerin biçimsel evrimini değil, aynı zamanda Slav dillerinin Yunancadan ödünçlediği bazı ses bilgisel ve ortografik unsurların tarihsel gelişimini de içermektedir. Bu araştırma, Kiril alfabesinin Orta Çağ Yunancası ile olan tarihsel bağlarını ve Slav dilleri üzerindeki etkisini daha derinlemesine anlamaya katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
KW  - Kiril alfabesi
KW  - Orta Çağ Yunancası
KW  - Slav dilleri
KW  - karşılaştırmalı tarihsel dil bilim
KW  - ortografik ve ses bilgisel değişim
N2  - The Cyrillic alphabet was created in the 9th century due to the missionary activities of Saints Cyril and Methodius, combining elements of Medieval Greek (Byzantine Greek) and the Glagolitic script. Initially developed for Old Church Slavonic, it gradually became the primary means of written communication among the Slavic peoples. Slavic communities mainly adopted the Cyrillic alphabet following the Eastern Orthodox tradition, and over time, it underwent regional variations, adapting to the phonetic structures of different languages. This study examines the influence of Medieval Greek on the Cyrillic alphabet. It explores how the script evolved across Cyrillic-based Slavic languages such as Russian, Bulgarian, Serbian, Macedonian, Ukrainian, and Belarusian. The phonetic and morphological transformations of Greek-derived letters within the Cyrillic alphabet are analyzed through comparative historical linguistics, highlighting variations in each language. The study investigates how Greek letters and phonetic systems were reshaped within the Cyrillic script and how this process influenced the orthographic systems of Slavic languages. The findings demonstrate that Greek-derived letters underwent distinct phonetic and morphological changes over time in Cyrillic-based Slavic languages, with each language developing unique variations aligned with its phonological system. Furthermore, this transformation encompasses the structural evolution of letters and the historical development of phonetic and orthographic elements borrowed from Greek. This research aims to contribute to a deeper understanding of the historical ties between the Cyrillic alphabet and Medieval Greek and its impact on Slavic languages.
CR  - Ambrosiani, P. (1991). On Church Slavonic Accentuation: the Accentuation of a Russian Church Slavonic Gospel Manuscript from the Fifteenth Century, Stockholm: Stockholm Üniversitesi: (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
CR  - Buk, S., Maçutek, J. Vd. (2008). “Some Properties of the Ukrainian Writing System”. Glottometrics, S. 16, 63-79.
CR  - Corbett, G. & Browne, W. (2018). “Serbo-Croat: Bosnian, Croatian, Montenegrin, Serbian”, The World’s Major Languages ed. B. Comrie içinde (s. 339-356). New York: Routledge.
CR  - Franklin, S. (2004). Writing, Society and Culture in Early Rus, c. 950-1300. Cambridge: Cambridge University Press.
CR  - Haburgayev, G. A. (1974). Staroslavyanskiy Yazık. Moskova: İzdatelstvo "Prosveşçenie".
CR  - Hardegree, G. (01.03.2001). “Numeration System”, https://people.umass.edu/gmhwww/382/pdf/05-numeration.pdf (Erişim Tarihi: 11.03.2025).
CR  - Harris, A. & Drumm, R. (11.10.2015). “A Short History of the Cyrillic Alphabet”, https://www.alexanderroberts.com/blogs/blog/november-2015/a-short-history-of-the-cyrillic-alphabet.aspx (Erişim tarihi: 09.03.2025).
CR  - Hizantsyan, A. (2018). “Russkiy Literaturnıy Yazık v Petrovskuyu Epohu (Na Materiale Pisem İ.T. Posoşkova Stefanu Yavorskomu)”. Foreign Languages in Higher Education, C. 22, S. 2, 167-174.
CR  - İliev, İ. G. (2013). Short History of the Cyrillic Alphabet”. International Journal of Russian Studies, C. 2, S. 2, 1-65.
CR  - İvanov, A. O. (2024). “Eşçe Raz k Voprosu o Hronologii Vozniknoveniya i Paspada Slavyanskih Nazalnıh Glasnıh”. Mir Nauki: Sotsiologiya, Filologiya, Kulturologiya, C. 15, S. 1, 1-18.
CR  - Ivanova, M. (2024). Inventing Slavonic: Cultures of Writing between Rome and Constantinople. Oxford: Oxford University Press.
CR  - Jakobson, R. (1955). Slavic Languages: A Condensed Survey. New York: Columbia University Press.
CR  - Karpenko, L. B. (2009). “Glagolitsa sv. Kirilla: K İstokam Slavyanskoy Duhovnosti”. Gosudarstvo, Religiya, Tserkov v Rossii i Za Rubejom, S. 2, 16-40.
CR  - Khayrullina-Valieva, A. G. (2020). Turkic Lexical Elements in the Bulgarian Language. Litteraria Copernicana, C. 33, S. 1, 205-211.
CR  - Kolotilova, A. E. (2011). “Bukvennıe İzmeneniya v Russkom Alfavite”. Voprosı Jurnalistiki, Pedagogiki, Yazıkoznaniya, C. 10.12, S. 107, 29-36.
CR  - Kulik, A. (2012). “Vliyanie Greçeskoy Azbuki na Formirovanie Kirillitsı”. Studia Wschodniosłowiańskie, S. 12, 259-272.
CR  - Lukaşanets, A. A. (2009). “Sovromennoe Sostoyanie i Tendentsii Razvitiya Slavyanskih Yazıkov (Belorusskiy Yazık)”. Vestnik Moskovskogo Universiteta. Seriya 9. Filologiya, S. 5, 65-75.
CR  - Lunt, H. G. (2001). Old Church Slavonic Grammar. Berlin: Mouton de Gruyter.
CR  - Marti, R. (2024). “‘Alphabet Wars’ in the Balkans”. Scripta & e-Scripta, S. 24, 65-85.
CR  - Moszyński, L. (1984). Wstęp do Filologii Słowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
CR  - Matejka, L. (1963). “The Beginnings of Slavic Literacy”. Études Slaves et Est-Européennes/Slavic and East-European Studies, C. 8, S. 3/4, 153-164.
CR  - Rabus, A., & Petrov, I. N. (2023). “Linguistic Analysis of Church Slavonic Documents: A Mixed-Methods Approach”. Scando-Slavica, C. 69, S. 1, 25-38.
CR  - Richter, J. (t.y.). “The 2-dimensional Cyrillic Alphabet”, https://www.academia.edu/106747426/The_2_dimensional_Cyrillic_Alphabet (Erişim Tarihi: 11.03.2025).
CR  - Sawicka, I., Trawinska, A. Vd. (2022). Fonetika i Fonologiya na Makedonskiot Standarden Yazik: Suprasegmentalna Fonetika i Fonologiya. Skopje: Makedonska Akademiya na Naukite i Umetnostite.
CR  - Selimski, L. (2012). “Turski Elementi v Bulgarskoto Slovoobrazuvane”. Filoloşki Fakultet Univerziteta u Beogradu. 319-329.
CR  - Vasmer, M. (1987). Etimologiçeskiy Slovar Russkogo Yazıka (3. Cilt). Moskva: Progress.
CR  - Yerköy, S. (2025). “Güney Slav Dil Grubu ve Rus Dili Arasındaki Dilsel Paralellikler ve Farklılıklar”. Balkanistik Dil ve Edebiyat Dergisi. C. 7, S. 1, 1-24.
CR  - Zaliznyak, A. A. (1986). “Novgorodskie berestyanıe gramotı s lingvistiçeskoy toçki zreniya”, Novgorodskie Gramotı na Bereste iz Raskopok 1977-1983 Godov ed. V. L. Yanin & A. A. Zaliznyak içinde (s. 89-220). Moskva: Nauka.
CR  - Zueva, A. (2018). Reformy Ruské Ortografie z Historického Hlediska, Plzeň: Západočeská univerzita v Plzni: (Yayımlanmamış Lisans Tezi).
UR  - https://doi.org/10.30767/diledeara.1676176
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4773650
ER  -