TY  - JOUR
T1  - Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programları ve ders kitaplarında çevre eğitiminin yeri
TT  - The place of environmental education in social studies curriculum and textbooks in Türkiye
AU  - Alabaş, Ramazan
AU  - Kocakır, Elif
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.32003/igge.1676855
JF  - International Journal of Geography and Geography Education
JO  - IGGE
PB  - Marmara Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2630-6336
SP  - 119
EP  - 150
IS  - 56
LA  - tr
AB  - Çocukların çevreye karşı olumlu tutum ve davranış geliştirmelerinde eğitimin rolü önemlidir. Çalışmanın amacı Türk eğitim sisteminde ilköğretimde 1968’den itibaren ayrı bir ders olarak yer alan sosyal bilgiler dersine ait öğretim programları ve bu programlara göre hazırlanan 4. sınıf ders kitaplarının çevre eğitimi açısından incelenmesidir. Nitel araştırma yaklaşımı kapsamında doküman analizi yöntemi ile desenlenen çalışmanın verileri, 1968, 1990, 1998, 2005 ve 2018 sosyal bilgiler dersi öğretim programları ve bu programlara göre hazırlanmış amaçlı örneklem yaklaşımıyla seçilen ders kitaplarından doküman incelenmesi yoluyla elde edilmiştir. Veriler, betimsel analiz ve içerik analizi yaklaşımıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının amaçlarında çevre eğitimine çevresel bilgi, çevreye verilen önem, çevrenin korunması ve çevrede yaşam hakkı kategorilerinde yer verildiği belirlenmiştir. Sosyal bilgiler ders kitaplarında çevre eğitimiyle ilişkili içerikler, çevresel bilgi, çevreyi koruma, çevreden faydalanma, çevre problemleri, yararlı çevre davranışı kazandırma ve canlı-çevre etkileşimi kategorilerinde toplanmıştır. Tarihsel süreçte sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında ve ders kitaplarında çevresel bilgi kategorisi diğer kategorilere göre daha çok vurgulanmıştır. Bu bağlamda sosyal bilgiler dersi öğretim programı hazırlayıcıları ile ders kitabı yazarlarının programları ve ders kitaplarını çevre eğitiminin duyuşsal ve psikomotor boyutlarını daha fazla dikkate alarak düzenlemesi önerilmektedir.
KW  - Çevre Eğitimi
KW  - Sosyal Bilgiler
KW  - Sosyal Bilgiler Ders Kitapları
KW  - Sosyal Bilgiler Öğretim Programları
N2  - Education is important in developing children's positive attitudes and behaviors towards the environment. This study aims to examine the teaching programs of social studies, which have been a separate subject in primary education in the Turkish education system since 1968, and the 4th-grade textbooks prepared according to these programs regarding environmental education. The data for this study, which was designed using the document analysis method within the scope of a qualitative research approach, were obtained through document analysis of the social studies teaching programs from 1968, 1990, 1998, 2005, and 2018, as well as textbooks selected using a purposive sampling approach based on these programs. The data were analyzed through descriptive analysis and content analysis. As a result of the research, it was determined that environmental education was included in the general objectives of social studies curricula in the categories of environmental knowledge, importance given to the environment, protection of the environment, and the right to live in the environment. The contents related to environmental education in social studies textbooks were grouped under environmental knowledge, environmental protection, benefiting from the environment, ecological problems, gaining proper environmental behaviors, and living environment interaction. Throughout history, environmental knowledge has been emphasized more than other categories in social studies teaching programs and textbooks. In this context, it is recommended that social studies teaching program developers and textbook authors organize their programs and textbooks with greater consideration for the affective and psychomotor dimensions of environmental education.
CR  - Adıyaman, M. (2021). İlkokul ve ortaokulda güncel öğretim programlarının çevre eğitimi açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırşehir).
CR  - Adler, I., Zion, M., & Mevarech, Z. R. (2016). The effect of explicit environmentally oriented metacognitive 
guidance and peer collaboration on students’ expressions of environmental literacy. Journal of Research in 
Science Teaching, 53(4), 620-663. https://doi.org/10.1002/tea.21272
CR  - Ahi, B., Kaya, G., & Kahriman-Pamuk, D. (2024). Children’s views on why environmental protection is important: 
Are nature-based schools enough? Journal of Educational Research, 117(6), 365-377. 
https://doi.org/10.1080/00220671.2024.2413117
CR  - Ajitoni, S. O., & Gbadamosi, T. V. (2012). Effects of service learning and educational trips in social studies on 
primary school pupils’ environmental knowledge for sustainable development. Academic Research 
International, 2(2), 342-348.
CR  - Akagündüz, Ü. (2023). Canaries and their role in late ottoman cultural life. Folklor/Edebiyat, 29(3), 767-790. 
https://doi.org/10.22559/folklor.2414
CR  - Akagündüz, Ü., & Nizamoğlu, A. (2024). II. Meşrutiyet dönemi aydınlarının düşünce dünyasında orman ve 
ormancılığa yönelik fikirler (1908-1918). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 24(48), 5-36. 
https://doi.org/10.18244/cttad.1461593
CR  - Akınoğlu, O., & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim 
Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
CR  - Akkoy, S., & Poyraz, M. (2023). Sürdürülebilir çevre eğitimi kapsamında ilkokul öğretim programında geri 
dönüşüm kavramının yeri. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 10(2), 15-24.
CR  - Akpınar, M., & Kaymakcı, S. (2012). Ülkemizde sosyal bilgiler öğretiminin genel amaçlarına karşılaştırmalı bir 
bakış. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 605-626.
CR  - Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim 
değişikliği boyutunda incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 
Ankara).
CR  - Alabaş, R. (2018). Cumhuriyet’in ilk yıllarında ilk mekteplerde insani ve toplumsal değerler eğitimi: Resimli, yeni 
musâhabât-ı ahlâkiye ve medeniye ders kitabı örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(36), 55-
87.
CR  - Alabaş, R. (2019). Environmental topics and environmental ethics in primary school humanities and social 
sciences education during the late Ottoman period (1913-1918). International Electronic Journal of 
Environmental Education, 9(2), 120-141.
CR  - Alabaş, R. (2020). Değerler açısından ilkokul ve ortaokul (2018) öğretim programları. Içinde H. Yolcu & S. Oğuz 
Haçat (Ed.), Bilim insanı Dr. Mustafa Eski’ye armağan (ss. 453-474). Pegem Akademi. 
https://doi.org/10.14527/9786257228510.28
CR  - Alabaş, R., & Kamer, S. T. (2007). Sosyal bilgiler öğretim programının değerlendirilmesi: Uygulayıcı görüşlerinin 
nitel analizi. İlköğretimde Eğitim ve Öğretim, 1-11. https://www.researchgate.net/publication/313529869
CR  - Alabaş, R., & Yinilmez Akagündüz, S. (2021). The ethical value of human and environmental relations: The 
place of environmental ethics in geography curriculum and textbooks in Turkey. International Journal of 
Education Technology and Scientific Researches, 6(16), 1851-1906. https://doi.org/10.35826/ijetsar.388
CR  - Aladağ, E., & Bilen, M. (2024). Meteorological disasters in social studies and science curricula. Amasya 
Education Journal, 13(2), 41-56.
CR  - Aslan, E. (2016). Geçmişten günümüze sosyal bilgiler eğitimi. Içinde D. Dilek (Ed.), Sosyal bilgiler eğitimi (ss. 3-
55). Pegem Akademi.
CR  - Atmono, D., Rahmattullah, M., & Setiti, S. (2017). The strengthening of social studies learning through 
ecopedagogy approach in Banjarmasin’s secondary schools. Proceeding 14th ADRI, 26-29.
CR  - Aydın, F., & Türe, H. (2025). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sürdürülebilir kalkınmanın yeri. Journal of 
Innovative Research in Social Studies, 8(1), 56-98. https://doi.org/10.47503/jirss.1658393
CR  - Baierl, T.-M., Kaiser, F. G., & Bogner, F. X. (2024). The role of attitude toward nature in learning about 
environmental issues. Frontiers in Psychology, 15, 1-10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1471026
CR  - Barraza, L. (2001). Environmental education in Mexican schools: The primary level. The Journal of 
Environmental Education, 32(3), 31-36. https://doi.org/10.1080/00958960109599143
CR  - Berchin, I. I., de Aguiar Dutra, A. R., & Guerra, J. B. S. O. de A. (2021). How do higher education institutions 
promote sustainable development? A literature review. Sustainable Development, 29(6), 1204-1222. 
https://doi.org/10.1002/sd.2219
CR  - Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 
27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
CR  - Boyraz, E. Z. (2023). Osmanlı Devleti’nde ziraat eğitimi ve Kastamonu Ziraat Mektebi. Korkut Ata Türkiyat 
Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 1, 1097-1112. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1359050
CR  - Bramwell-Lalor, S., Ferguson, T., & Ison, M. (2024). The Jamaican national standards curriculum: A content 
analysis of its readiness to support climate change education. International Research in Geographical and 
Environmental Education. https://doi.org/10.1080/10382046.2024.2336710
CR  - Budak, B. (2008). İlköğretim kurumlarında çevre eğitiminin yeri ve uygulama çalışmaları. (Yüksek lisans tezi, 
Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir).
CR  - Burgos-Espinoza, I. I., García-Alcaraz, J. L., Gil-López, A. J., & Díaz-Reza, J. R. (2024). Effect of environmental 
knowledge on pro-environmental attitudes and behaviors: A comparative analysis between engineering 
students and professionals in Ciudad Juárez (Mexico). Journal of Environmental Studies and Sciences. 
https://doi.org/10.1007/s13412-024-00991-5
CR  - Candan Helvacı, S. (2022). Çevre eğitimine giriş: Temel kavramlar ve çevre terminolojisi. Içinde E. Öztürk & Ş. 
Uçuş Güldalı (Ed.), Temel Eğitim Döneminde Çevre Eğitimi (ss. 1-14). Nobel.
CR  - Carleton-Hug, A., & Hug, J. W. (2010). Challenges and opportunities for evaluating environmental education 
programs. Evaluation and Program Planning, 33(2), 159-164. https://doi.org/10.1016/j.evalprogplan.2009.07.005
CR  - Cohen, L., & Manion, L. (1994). Research Methods in Education (4th ed.). Routledge.
CR  - Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge.
CR  - Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design choosing among five approaches (2nd ed). Sage.
CR  - Çatak, M. (2015). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitim programlarının incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 19(62), 1-15.
CR  - Çiydem, E., & Kaymakcı, S. (2021). Türkiye’de sosyal bilgiler dersinin yönelimi üzerine bir değerlendirme. İnsan ve İnsan Dergisi, 27, 179-207. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.818742
CR  - Çoban, A., & Temir, M. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler ders kitaplarında çevre eğitiminin yeri. Sosyal Bilimler 
Dergisi, 5(19), 21-34. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.4009
CR  - Damopolii, I., Nunaki, J. H., Jeni, J., Rampheri, M. B., & Ambusaidi, A. K. (2024). An Integration of local wisdom into a problem-based student book to Empower Students’ Conservation Attitudes. Participatory Educational Research, 11(1), 158-177. https://doi.org/10.17275/per.24.10.11.1
CR  - Danirmala, M., Asrowi, A., & Musadad, A. (2019, Kasım). Integration of environmental issues in electronic 
module of social studies learning in junior high school. Proceedings of the 1st Conference of Visual Art, Design, 
and Social Humanities. https://doi.org/10.4108/eai.2-11-2019.2294862
CR  - Daniš, P. (2013). A new definition of environmental literacy and a proposal for its international assessment in 
PISA 2015. Envigogika, 8(4), 1-15. https://doi.org/10.14712/18023061.419
CR  - Del Rey, R., Ojeda, M., Mora-Merchán, J. A., Nieves Sánchez-Díaz, M., Morgado, B., & Lasaga, M. J. (2022). 
Environmental education: Effects on knowledge, attitudes and perceptions, and gender differences. 
International Research in Geographical and Environmental Education, 31(4), 282-303. 
https://doi.org/10.1080/10382046.2021.1977004
CR  - Demir, H. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programında ve ders kitaplarında iklim değişikliği. (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
CR  - Demir, Y. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının çevre okuryazarlığı açısından incelenmesi. Türk Eğitim 
Bilimleri Dergisi, 20(3), 1094-1122. https://doi.org/10.37217/tebd.1126078
CR  - Demirezen, S., & Kaya, E. (2022). Sosyal bilgiler ve fen Bilimleri öğretim programı ve ders kitaplarında çevre 
konuları. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(2), 240-265. https://doi.org/10.52974/jena.1200514
CR  - Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine 
yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 207-222.
CR  - Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023). 2015 çevre eğitimi ve 2022 çevre eğitimi ve iklim değişikliği programlarının çeşitli 
boyutlar açısından karşılaştırılması. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 49, 80-96. 
https://doi.org/10.32003/igge.1255007
CR  - Deveci Bozkuş, Y., & Ayantaş, T. (2024). Tarih öğretiminde tartışmalı konular: Tarih ders kitaplarında 1915 olaylarının konu ve kapsam açısından değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
CR  - Dergisi, 64(2), 1044-1074. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.2.4
CR  - Duman, B., & Tural, A. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi bağlamında incelenmesi. Uluslararası Eğitim ve Değerler Sempozyumu-5 Bildiri Tam Metinleri, 452-461.
CR  - Eames, C., Cowie, B., & Bolstad, R. (2008). An evaluation of characteristics of environmental education 
practice in New Zealand schools. Environmental Education Research, 14(1), 35-51. 
https://doi.org/10.1080/13504620701843343
CR  - Evci, N. (2023). Sosyal bilgiler ders kitaplarında ekofobi: İçeriksel bir bakış. Journal of Interdisciplinary 
Education: Theory and Practice, 5(1), 11-32. https://doi.org/10.47157/jietp.1266847
CR  - Ferguson, T. (2008). ‘Nature’ and the ‘environment’ in Jamaica’s primary school curriculum guides. 
Environmental Education Research, 14(5), 559-577. https://doi.org/10.1080/13504620802345966
CR  - Frick, J., Kaiser, F. G., & Wilson, M. (2004). Environmental knowledge and conservation behavior: Exploring 
prevalence and structure in a representative sample. Personality and Individual Differences, 37(8), 1597-1613. 
https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.02.015
CR  - Fryxell, G., & Lo, C. W. (2003). The influence of environmental knowledge and values on managerial 
behaviours on behalf of the environment: An empirical examination of managers in China. Journal of 
Business Ethics, 46, 45-49.
CR  - Gough, A. (2013). The emergence of environmental education research: A “history” of the field. Içinde R. B. 
Stevenson, M. Brody, J. Dillon, & A. E. J. Wals (Ed.), International handbook of research on environmental 
education (ss. 13-22). Routledge.
CR  - Grillia, N., & Daskolia, M. (2024). ‘Why am I involved in environmental education?’ Using narrative inquiry to 
explore the identity and practice of teachers committed to environmental education. Environmental 
Education Research, 31(1), 29-45. https://doi.org/10.1080/13504622.2024.2309582
CR  - Gugssa, M. A. (2023). Characterizing environmental education practices in Ethiopian primary schools. 
International Journal of Educational Development, 102, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2023.102848
CR  - Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem-analiz. Seçkin Yayıncılık.
CR  - Gürler, A., & Gürgen, G. (2025). Sosyal bilgiler dersinde coğrafya eğitimi: 2018 ve 2024 öğretim programlarının 
karşılaştırılması. Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 58(1), 189-247. 
https://doi.org/10.30964/auebfd.1519989
CR  - Güzel, D., & Şimşek, A. (2012). Milli eğitim şûralarında ders kitapları. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi 
Dergisi, 23(23), 172-216.
CR  - Harring, N., & Jagers, S. C. (2018). Why do people accept environmental policies? The prospects of higher 
education and changes in norms, beliefs and policy preferences. Environmental Education Research, 24(6), 
791-806. https://doi.org/10.1080/13504622.2017.1343281
CR  - Hastuti, K. P., Arisanty, D., Muhaimin, M., Angriani, P., Alviawati, E., Aristin, N. F., & Rahman, A. M. (2024). Factors 
affecting pro-environmental behaviour of Indonesian university students. Journal of Turkish Science 
Education, 21(1), 102-117. https://doi.org/10.36681/tused.2024.006
CR  - Hiramatsu, A., Kurisu, K., Nakamura, H., Teraki, S., & Hanaki, K. (2014). Spillover Effect on Families Derived from 
Environmental Education for Children. Low Carbon Economy, 05(02), 40-50. 
https://doi.org/10.4236/lce.2014.52005
CR  - Hollstein, M. S., & Smith, G. A. (2020). Civic environmentalism: Integrating social studies and environmental 
education through curricular models. Journal of Social Studies Education Research, 11(2), 223-250.
CR  - Işık Öner, A. (2024). İlkokul öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik algıları: Ben çevreci bir insanım! Içinde A. 
Günday (Ed.), UMTEB – XV International Scientific Research Congress The Proceedings Book (ss. 303-314). 
IKSAD Yayınevi.
CR  - İbret, B. Ü., & Yılmaz, O. (2019). Sosyal bilgilerde çevre eğitimi: Lisansüstü çalışmalara ait bir inceleme. Anadolu 
Journal of Educational Sciences International, 9(2), 431-449. https://doi.org/10.18039/ajesi.577249
CR  - Istiana, R., Herawati, D., Herniningtyas, F., Ichsan, I. Z., & Ali, A. (2023). STEM Learning to Improve Problem Solving 
Ability on the Topic of Environmental Education. Jurnal Penelitian Pendidikan IPA, 9(3), 1202-1208. 
https://doi.org/10.29303/jppipa.v9i3.2979
CR  - Kanene, K. M. (2016). The impact of environmental education on the environmental perceptions/attitudes of 
students in selected secondary schools of Botswana. European Journal of Alternative Education Studies, 1(2), 
36-54. https://doi.org/10.5281/zenodo.58777
CR  - Karakuş, S., & Şeyihoğlu, A. (2021). 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki “çevre sorunları” konulu etkinliklerin 
disiplinler arası öğretim yaklaşımı yönünden incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 25(88), 451-466.
CR  - Karasu Avcı, E., & Faiz, M. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında 
yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
CR  - Karataş, A. (2018). Çevre eğitiminin tarihsel kökenleri. Içinde R. Sever & E. Yalçınkaya (Ed.), Çevre eğitimi (ss. 
19-36). Pegem Akademi.
CR  - Karatekin, K. (2012). Environmental literacy in Turkey primary schools social studies textbooks. Procedia - 
Social and Behavioral Sciences, 46, 3519-3523. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.096
CR  - Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-
189.
CR  - Kocalar, A. O., & Comert, G. (2020). Environmental education in the textbooks and curriculum: The example of 
Turkey and Iran. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 107-117.
CR  - Kopnina, H. (2014). Education for sustainable development (ESD): Exploring anthropocentric-ecocentric 
values in children through vignettes. Studies in Educational Evaluation, 41, 124-132. 
https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2013.12.004
CR  - Kumler, L. M., & Vosburg-Bluem, B. (2014). Climate change in the social studies classroom: A “why” and “how 
to” guide using the c3 framework. Social Education, 78(5), 225-229.
CR  - Lappa, C., Kyparissos, N., & Paraskevopoulos, S. (2017). Environmental education at the special school: 
Opinions of special education teachers. Natural Sciences Education, 46, 1-10. 
https://doi.org/10.4195/nse2017.02.0004
CR  - Li, Y., Zhao, Y., Huang, Q., Deng, J., Deng, X., & Li, J. (2024). Empathy with nature promotes pro-environmental 
attitudes in preschool children. PsyCh Journal, 13(4), 598-607. https://doi.org/10.1002/pchj.735
CR  - Madden, L., & Liang, J. (2017). Young children’s ideas about environment: Perspectives from three early 
childhood educational settings. Environmental Education Research, 23(8), 1055-1071. 
https://doi.org/10.1080/13504622.2016.1236185
CR  - Malberg Dyg, P., & Wistoft, K. (2018). Wellbeing in school gardens – the case of the Gardens for Bellies food 
and environmental education program. Environmental Education Research, 24(8), 1177-1191. 
https://doi.org/https://doi.org/10.1080/13504622.2018.1434869
CR  - McBride, B. B., Brewer, C. A., Berkowitz, A. R., & Borrie, W. T. (2013). Environmental literacy, ecological literacy, 
ecoliteracy: What do we mean and how did we get here? Ecosphere, 4(5), 1-20. https://doi.org/10.1890/ES13-
00075.1
CR  - MEB. (1968). İlkokul programı. Millî Eğitim Basımevi.
CR  - MEB. (1990a). İlkokullar için sosyal bilgiler 4. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
CR  - MEB. (1990b, Haziran 25). İlkokul 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Tebliğler Dergisi, 2315. 
https://dhgm.meb.gov.tr/tebligler-dergisi/1990/2315-haziran-1990.pdf
CR  - MEB. (1998). İlköğretim okulu sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye 
Kurulu Başkanlığı.
CR  - MEB. (2005). Sosyal bilgiler 4.-5. sınıf programı. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
CR  - MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). 
https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354.
CR  - MEB. (2024). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (4, 5, 6, 7. sınıflar) Türkiye yüzyılı maarif modeli. 
https://tymm.meb.gov.tr/upload/program/2024programsos4567Onayli.pdf.
CR  - Mercy Fasiku, A. (2021). Social studies specialists’ teachers’ knowledge acquisition on environmental 
education in junior secondary schools in ekiti state, Nigeria. European Journal of Science, Innovation and 
Technology, 1(6), 107-113.
CR  - Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey Bass.
CR  - Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Sage.
CR  - Morgan, H. (2022). Conducting a qualitative document analysis. The Qualitative Report, 27(1), 64-77. 
https://doi.org/10.46743/2160-3715/2022.5044
CR  - Moseley, C., Desjean-Perrotta, B., & Utley, J. (2010). The draw-an-environment test rubric (DAET-R): Exploring 
pre-service teachers’ mental models of the environment. Environmental Education Research, 16(2), 189-208. 
https://doi.org/10.1080/13504620903548674
CR  - Mróz, A., Ocetkiewicz, I., & Walotek-Ściańska, K. (2018). Environmental protection in school curricula: Polish 
context. Sustainability (Switzerland), 10(12), 2-21. https://doi.org/10.3390/su10124558
CR  - Noverita, A., Darliana, E., & Siregar, Z. (2021). The development of environmental education based on 
ecoliteracy module to ımprove global perspective ability on students of social studies education. Budapest 
International Research and Critics Institute-Journal (BIRCI-Journal), 4(4), 11461-11468. 
https://doi.org/10.33258/birci.v4i4.3209
CR  - Oral, B. (2021). Ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğu. Içinde Ö. Demirel & K. Kıroğlu (Ed.), Ders 
kitabı incelemesi (ss. 71-95). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786050370058
CR  - Özdemir, M., & Gökçe, N. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi açısından incelenmesi. 
Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 61-75.
CR  - Özdemir, O. (2022). Sürdürülebilir okuryazarlık ve çevre eğitimi (4. baskı). Pegem Akademi.
CR  - Öztürk, T., & Zayimoğlu Öztürk, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. 
Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
CR  - Palmer, J. A. (1998). Environmental education in the 21st century: Theory, practice, progress and promise. 
Routledge.
CR  - Palmer, J., & Neal, P. (1994). The handbook of environmental education. Routledge.
CR  - Pamuk, İ., & Pamuk, A. (2016). Almanya’da sachunterricht ve Türkiye’de hayat bilgisi ders kitaplarında okulda 
demokrasi uygulamalarına örnek olarak sınıf başkanı seçimi. Cumhuriyet International Journal of Education-
CIJE, 5(2), 67-83.
CR  - Phillipson-Mower, T., & Adams, A. D. (2010). Environmental education service-learning in science teacher 
education. Içinde A. M. Bodzin, B. Shiner Klein, & S. Weaver (Ed.), The Inclusion of Environmental Education in 
Science Teacher Education (ss. 65-79). Springer.
CR  - Pirchio, S., Passiatore, Y., Panno, A., Cipparone, M., & Carrus, G. (2021). The Effects of Contact With Nature 
During Outdoor Environmental Education on Students’ Wellbeing, Connectedness to Nature and Pro-sociality. 
Frontiers in Psychology, 12, 1-9. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.648458
CR  - Prakash, S. (2021). Impact of climate change on aquatic ecosystem and its biodiversity: An overview. 
International Journal Biological Innovations, 3(2), 312-317. https://doi.org/10.46505/ijbi.2021.3210
CR  - Restović, I., & Bulic, M. (2024). Research-based learning about nature conservation influences students’ 
attitudes and knowledge. Education Sciences, 14, 1-16. https://doi.org/10.3390/educsci14121410
CR  - Rousell, D., & Cutter-Mackenzie-Knowles, A. (2020). A systematic review of climate change education: Giving 
children and young people a ‘voice’ and a ‘hand’ in redressing climate change. Children’s Geographies, 
18(2), 191-208. https://doi.org/10.1080/14733285.2019.1614532
CR  - Rushton, E. A. C., Dunlop, L., & Atkinson, L. (2024). Fostering teacher agency in school-based climate change 
education in England, UK. Curriculum Journal, 36(1), 36-51. https://doi.org/10.1002/curj.253
CR  - Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli 
Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
CR  - Salazar, C., Leiva, M., Jaime, M., & González, N. (2022). Environmental educational programs in Chile: Do the 
characteristics of local governments affect school participation? Environmental Education Research, 28(12), 
1755-1776. https://doi.org/10.1080/13504622.2022.2064974
CR  - Sanır, F., Asal, T., & Akşit, N. (1974). Sosyal bilgiler IV. sınıf. Başbakanlık Basımevi.
CR  - Seçgin, F. (2024). Sürdürülebilir kalkınma amaçları için değerlere dayalı eğitim: Sosyal bilgiler dersi sürecin 
neresinde? . Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 9(2), 212-228.
CR  - Seddighi, H., Yousefzadeh, S., López López, M., Sajjadi, H., Vameghi, M., Rafiey, H., & Khankeh, H. (2022). Disaster 
Risk Reduction in Iranian Primary and Secondary School Textbooks: A Content Analysis. Disaster Medicine and 
Public Health Preparedness, 16(4), 1503-1511. https://doi.org/10.1017/dmp.2021.161
CR  - Sert Çıbık, A. (2019). Öğretim programlarında çevre eğitimi. Içinde H. G. Hastürk (Ed.), Çevre Eğitimi (ss. 277-
344). Anı Yayıncılık.
CR  - Soga, M., Gaston, K. J., Yamaura, Y., Kurisu, K., & Hanaki, K. (2016). Both direct and vicarious experiences of 
nature affect children’s willingness to conserve biodiversity. International Journal of Environmental Research 
and Public Health, 13(6), 1-12. https://doi.org/10.3390/ijerph13060529
CR  - Soykan, A., & Atasoy, E. (2012). Historical development of non-formal environmental education in Turkey. 
Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46, 736-743.
CR  - Stanišić, J., & Maksić, S. (2014). Environmental education in Serbian primary schools: Challenges and changes 
in curriculum, pedagogy, and teacher training. Journal of Environmental Education, 45(2), 118-131. https://doi.org/10.1080/00958964.2013.829019
CR  - Stevenson, R. B. (2007). Schooling and environmental education: Contradictions in purpose and practice. 
Environmental Education Research, 13(2), 139-153. https://doi.org/10.1080/13504620701295726
CR  - Stošić, A. S. (2017). Teaching contents of science and social studies for the purpose of environmental 
education. Facta Universitatis, Series: Teaching, Learning and Teacher Education, 1(1), 65-72. 
https://doi.org/10.22190/futlte170328007s
CR  - Sukma, E., Ramadhan, S., & Indriyani, V. (2020). Integration of environmental education in elementary schools. 
Journal of Physics: Conference Series, 1481(1), 1-6. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1481/1/012136
CR  - Şahin, K. (2021). Çevre eğitimi ve Türkiye’deki ilköğretim okullarının çevre eğitimine ilişkin müfredatlarının 
incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Kırıkkale  Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale).
CR  - Şeker, M. (2024). A study on how environmental issues are discussed in social studies textbooks. Environment, 
Development and Sustainability, 26, 21325-21352. https://doi.org/10.1007/s10668-023-03532-2
CR  - Şenünver, G., Karabulut, E., Kesim H. S, Turgut, R., Ercan, B., Uslu, H., & Akay, A. (1999). İlköğretim sosyal bilgiler 4. 
Milli Eğitim Basımevi.
CR  - Tanrıverdi, B. (2009). Sürdürülebilir çevre eğitimi açısından ilköğretim programlarının değerlendirilmesi. Eğitim 
ve Bilim, 34(151), 89-103.
CR  - Tao, Z. (2012). Education Programs on Environment. Procedia Environmental Sciences, 12, 349-353. 
https://doi.org/10.1016/j.proenv.2012.01.288
CR  - Tekerek, M., Kaya, N., Alıç, M. D., Yılbat, B., Yıldırım, T., Koyuncu, M., & Ulusoy, K. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler 4 
ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
CR  - Teksöz, G. (2020). Çevre eğitiminden sürdürülebilir kalkınma için eğitime: Tarihçe ve gündem. Içinde R. Olgan 
(Ed.), Erken çocukluk döneminde çevre eğitimi (ss. 2-21). Pegem Akademi.
CR  - Tilbury, D. (1997). Environmental education and development education: Teaching geography for a 
sustainable world. Içinde D. Tilbury & M. Williams (Ed.), Teaching and learning geography (ss. 105-116). 
Routledge.
CR  - Tran, H. U. (2024). Environmental education in preschool teacher training program: A systematic review. 
Natural Sciences Education, 53(2), 1-14. https://doi.org/10.1002/nse2.20154
CR  - Trott, C. D. (2020). Children’s constructive climate change engagement: Empowering awareness, agency, 
and action. Environmental Education Research, 26(4), 532-554. https://doi.org/10.1080/13504622.2019.1675594
CR  - Turan, S., & Koç, A. (2021). Fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının çevre eğitimi açısından 
değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 178-195.
CR  - Türk, İ. C. (2009). II. Meşrutiyet eğitimcisi Satı Bey ve coğrafya öğretimi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat 
Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16(40), 423-438.
CR  - Tüysüz, S. (2018). İlkokul sosyal bilgiler 4 ders kitabı. Tuna Matbaacılık.
CR  - Uche, O.-A. E., Dania, O. P., & Ogheneakoke, E. C. (2023). Importance of environmental education in social 
studies now and the future. International Journal of Humanities, Arts and Social Sciences, 9(2), 1-8. 
https://doi.org/10.20469/ijhss.9.20001-2
CR  - Ünal, S., & Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP Himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(17), 142-154.
CR  - Ünlü, M., & Çavak, Y. (2019). Okul öncesi eğitim döneninde öğrencilere kazandırılabilecek coğrafi kazanımlar ve değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 49, 186-201. https://doi.org/10.15285/maruaebd.393561
CR  - Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Institute of Development Studies. 
https://opendocs.ids.ac.uk/articles/report/Learning_about_Qualitative_Document_Analysis/26442637?file=48090622.
CR  - Wells, N. M., & Lekies, K. S. (2006). Nature and the life course: pathways from childhood nature experiences to 
adult environmentalism. Children, Youth and Environments, 16(1), 1-25.
CR  - Williams, C. C., & Chawla, L. (2016). Environmental identity formation in nonformal environmental education 
programs. Environmental Education Research, 22(7), 978-1001. https://doi.org/10.1080/13504622.2015.1055553
CR  - Winter, D. D. N., & Koger, S. M. (2004). The psychology of environmental problems (2nd ed.). Lawrence Erlbaum 
Associates, Inc.
CR  - Yavaş, M., Karadağ, Y., & Kaymakcı, S. (2024). Sosyal bilgiler dersinde politik konuların öğretimi: Öğretmen 
görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 14(1), 114-146. 
https://doi.org/10.18039/ajesi.1337186
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin Yayınları.
CR  - Yıldırım, S. G. (2023). 2018 Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve güncel sosyal bilgiler ders kitaplarında 
çevre eğitimi konularının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri 
Enstitüsü, Sivas).
CR  - Yılmaz, İ. (2016). Türkiye’de ilkokul programlarında çevre eğitimi ve ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin Tiflis konferansı 
çevre eğitimi amaçlarına ulaşma düzeyi. (Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 
Edirne).
CR  - Yinilmez Akagündüz, S. (2017). Cumhuriyet’in ilk yıllarından günümüze ders kitaplarında ahlak eğitimi. 
Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 26, 149-180.
CR  - Zaizay, A. G., Aslanova, F., & Kiraz, A. (2024). Effect of environmental education on the knowledge and attitude 
of some West African students in Northern Cyprus towards environmental health. International Journal of 
Environmental Health Research, 35(2), 477-494. https://doi.org/10.1080/09603123.2024.2361433
CR  - Zareie, B., & Jafari Navimipour, N. (2016). The impact of electronic environmental knowledge on the 
environmental behaviors of people. Computers in Human Behavior, 59, 1-8. 
https://doi.org/10.1016/j.chb.2016.01.025
CR  - Zayimoğlu Öztürk, F., Öztürk, T., & Şahin, A. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre eğitimi özyeterlik algılarının 
incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 293-311. https://doi.org/10.17539/aej.49702
UR  - https://doi.org/10.32003/igge.1676855
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4776656
ER  -