TY  - JOUR
T1  - Urartu Kef Kalesi’nde Depremin İzleri
TT  - Traces of Earthquake in Urartian Kef Fortress
AU  - Tanyürek, Ömer
AU  - Coşkun, İsmail
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
DO  - 10.35341/afet.1676864
JF  - Afet ve Risk Dergisi
PB  - Ankara Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2636-8390
SP  - 857
EP  - 870
VL  - 8
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, Urartu Krallığı'nın II. Rusa döneminde (MÖ 685-645) inşa edilen Kef Kalesi'ndeki deprem izlerini, Ayanis, Karmir Blur ve Bastam kalelerindeki bulgularla karşılaştırarak, Urartu mimarisinin sismik tehditlere karşı geliştirdiği stratejileri ve depremlerin krallığın çöküşündeki rolünü incelemektedir. Kef Kalesi'nde 2021'de başlayan kazılarda ortaya çıkan yıkım katmanları, surlardaki devrilmeler ve yangın izleri, kalenin MÖ 7. yüzyıl ortalarında şiddetli bir depremle tahrip olduğunu göstermektedir. Benzer bulgular, Ayanis'teki tapınak çökmeleri, Karmir Blur'daki duvar kırılmaları ve Bastam'daki sur deformasyonlarıyla desteklenmektedir. Karşılaştırmalı analiz, Urartu'nun kalın taş duvarlar ve sağlam temeller gibi depreme dayanıklı teknikler kullandığını, ancak büyük ölçekli sismik hareketler karşısında bu önlemlerin yetersiz kaldığını ortaya koymaktadır. Özellikle II. Rusa döneminde yaşanan depremlerin, su sistemlerinin bozulması ve savunma yapılarının zayıflaması yoluyla krallığın çöküş sürecini hızlandırdığı öne sürülmektedir. Çalışma, gelecekte yapılacak jeoarkeolojik ve radyokarbon tarihleme çalışmalarının bu hipotezi destekleyecek veriler sunabileceğini vurgulamaktadır.
KW  - Deprem Arkeolojisi
KW  - Kef Kalesi
KW  - Paleosismoloji
KW  - Urartu
KW  - II. Rusa
N2  - This study examines the seismic traces at Kef Fortress, built during the reign of Rusa II of Urartu (685–645 BCE), in comparison with findings from the fortresses of Ayanis, Karmir Blur, and Bastam, in order to investigate the strategies developed by Urartian architecture against seismic threats and the role of earthquakes in the kingdom’s collapse. Excavations initiated in 2021 at Kef Fortress have revealed destruction layers, collapsed fortification walls, and evidence of fire, indicating that the fortress was heavily damaged by a powerful earthquake in the mid-7th century BCE. Similar evidence has been documented in the temple collapses at Ayanis, wall fractures at Karmir Blur, and deformations of fortification walls at Bastam.The comparative analysis demonstrates that while Urartu employed earthquake-resistant techniques such as thick stone walls and solid foundations, these measures ultimately proved inadequate against large-scale seismic events. It is further suggested that the earthquakes during the reign of Rusa II accelerated the process of the kingdom’s decline by disrupting water management systems and weakening defensive structures. The study emphasizes that future geoarchaeological and radiocarbon dating research may provide supporting evidence for this hypothesis.
CR  - Aras, O. (2021). Ayanis: Deprem, yıkım ve soygun. In M. A. Yılmaz, B. Can, & M. Işıklı (Eds.), Anadolu arkeolojisiyle harmanlanmış bir ömür: Mehmet Karaosmanoğlu’na armağan (pp. 49–66). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
CR  - Badalyan, M. (2020). From Erebuni to Karmir blur: Some Remarks on the Establishment of the City of Teishebaini. The Countries and Peoples of the Near and Middle East, 33, 1.
CR  - Batmaz, A. (2018). Archaeoseismic observations at Ayanis Fortress. In A. Çilingiroğlu, K. Köroğlu, & Z. Çulha (Eds.), Urartians: A civilization in Eastern Anatolia. Proceedings of the 1st International Symposium, Rezan Has Museum (13–15 October 2014) (pp. 235–253). Istanbul: Rezan Has Museum Publications.
CR  - Ceylan, N. (2015). Urartuların İran’daki Krali Kenti: BASTAM. Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler Ve Edebiyat Fakültesi Belgü Dergisi (2), 137-158.
CR  - Coşkun, İ. (2022). Yeni Asur Kralı Esarhaddon’un Kaygı Bozuklukları. Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, (4), 58-73.
CR  - Çilingiroğlu, A., Işıklı, M. (2014). 25. yılında Ayanis Kalesi kazıları: Dün, bugün ve gelecek. In H. Kasapoğlu & M. A. Yılmaz (Eds.), Anadolu’nun zirvesinde Türk arkeolojisinin 40 yılı (ss. 309–323). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
CR  - Çilingiroğlu-Batmaz, (2021). “Depremler Urartu Mimarlara Neler Öğretti?”, Arkeo Duvar Say: 3, 16-25.
CR  - Işık, E., Aydın, M. C., Bakış, A., Özlük, M. H. (2012). Bitlis ve civarındaki faylar ve bölgenin depremselliği. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(2), 153-169.
CR  - Kleiss, W. (1979). Bastam: Die Ausgrabungen in den Jahren 1972 bis 1975. Archäologisches Mitteilungen aus Iran, Ergänzungsband 6.
CR  - Kleiss, W. (1988). Bastam II: Die Architektur. Berlin: Dietrich Reimer Verlag.
Marco, S., Hartal, M., Hazan, N., Lev, L., & Stein, M. (2003). Archaeology, history, and geology of the A.D. 749 earthquake, Dead Sea transform. Geology, 31(8), 665-668. DOI: 10.1130/G19516.1
CR  - Ökse, T. (2022a). “Bitlis Bindirme Kuşağında Oluşan Tarihi Depremlerin Arkeolojik Bulgulara Yansıması: 10 Yukarı Dicle Havzası Örneği”. TMMO Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara, 595-602
CR  - Ökse, T. (2022b). “Raman Bindirme Fayının Ürettiği Tarihi Depremlerden Etkilenen Yerleşimler: Salat Tepe Ve Zeviya Tivilki” Geçmiş Bugün Gelecek Batman, .Demir, İ., Korkmaz, F., Manap, A.(eds), Batman Üniversitesi Yayınları, Batman, 62-71.
CR  - Piotrovsky, B. B. (1969). The ancient civilization of Urartu (J. Hogarth, Trans.). New York: Cowles Book Company; London: Barrie & Jenkins.
CR  - Salvini, M. (1995). Geschichte und Kultur der Urartäer. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
CR  - URL 1, https://deprem.afad.gov.tr/last-earthquakes.html (Son Erişim: 23.09.2025)
UR  - https://doi.org/10.35341/afet.1676864
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4776702
ER  -