TY  - JOUR
T1  - AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDEN TÜRKİYE TÜRKÇESİNE METİN AKTARMA YÖNTEMLERİ
AU  - Musalı, Vüsale
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.20322/littera.1680555
JF  - Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature
PB  - Bahir SELÇUK
WT  - DergiPark
SN  - 2149-892X
SP  - 779
EP  - 802
VL  - 11
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Türk yazı dilleri arasında özellikle Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesi gibi yakın lehçeler arasında gerçekleştirilen metin aktarımları, günümüzde hem akademik hem de kültürel bağlamda önem kazanan bir konu hâline gelmiştir. Bu makale, Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine metin aktarımında kullanılabilecek yöntemleri sistematik biçimde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Konu, son yıllarda Azerbaycanlı araştırmacı ve yazarların Türkiye’deki akademik ve kültürel yayınlara olan ilgisinin artmasıyla daha da önem kazanmıştır. Ayrıca, Türkiye’deki üniversitelerin Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümlerinde öğrenim gören öğrenciler açısından da bu tür aktarımlar hem akademik bir gereklilik hem de mesleki bir fırsat alanı oluşturmaktadır. Bu bağlamda, aktarma yöntemlerinin doğru biçimde belirlenmesi ve uygulanması, iki lehçe arasında sağlıklı bir anlam geçişi sağlanması açısından hayati önem taşımaktadır.Makalenin temel amacı, Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine yapılan aktarımlarda uygulanabilecek yöntemleri açıklamak ve bu yöntemlerin hangi metin türlerinde, hangi koşullarda tercih edilmesi gerektiğine dair yol gösterici bir çerçeve sunmaktır. Bu doğrultuda çalışma, doğrudan ve biçimsel aktarma ile yorumlayıcı ve uyarlayıcı aktarma yöntemleri üzerinde durmakta; şiir ve düzyazı metinler için farklı stratejiler önermektedir. Ayrıca, aktarım sürecinde disiplinlerarası bilgi birikiminin ve çok katmanlı okuma tekniklerinin önemi vurgulanmaktadır.Makalede ulaşılan bulgular, mevcut literatürde aktarma yöntemlerine dair kuramsal çerçevenin yetersiz olduğunu ve uygulamalı örneklerin eksikliğini ortaya koymaktadır. Bu durum hem akademisyenler hem de öğrenciler için ciddi bir boşluk teşkil etmektedir. Sonuç olarak, lehçeler arası metin aktarımı yalnızca dilsel bir işlem değil, aynı zamanda kültürel bir anlam taşıma sürecidir. Bu sürecin başarısı, uygun yöntemlerin bilinçli bir şekilde uygulanmasına bağlıdır.
KW  - metin aktarımı
KW  - Azerbaycan Türkçesi
KW  - Türkiye Türkçesi
KW  - Aktarma Yöntemleri
KW  - Lehçelerarası İletişim
N2  - Text transfers between closely related Turkic written languages, particularly between Turkey Turkish and Azerbaijani Turkish, have recently become a significant subject of academic and cultural interest. This article aims to systematically present the applicable methods for transferring texts from Azerbaijani Turkish to Turkey Turkish. The relevance of the topic has increased, especially due to the growing interest of Azerbaijani scholars and authors in publishing academic and cultural works in Turkey. Moreover, such transfers represent both an academic necessity and a professional opportunity for students enrolled in the departments of Contemporary Turkic Dialects and Literatures at Turkish universities. In this context, accurately identifying and applying appropriate transfer methods is of critical importance for ensuring effective semantic transitions between the two dialects.The main objective of the article is to describe the methods that can be used during the transfer process and to provide a guiding framework regarding which methods should be preferred for different types of texts under various conditions. Accordingly, the study focuses on two primary strategies: direct and formal transfer, and interpretive and adaptive transfer. It also emphasizes the importance of interdisciplinary knowledge and multi-layered reading techniques throughout the transfer process.The findings of the article reveal a significant lack of theoretical framework and practical examples in the current literature concerning transfer methods. This deficiency constitutes a notable gap for both scholars and students. In conclusion, inter-dialectal text transfer is not merely a linguistic operation, but also a process of cultural meaning transmission. The success of this process depends on the conscious and competent application of appropriate methods.
CR  - Adıgüzel, S. (2012). Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasında aktarma üzerine bazı problemler. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 47, ss. 51-56.
CR  - Akpınar, Y. (1994). Azeri edebiyatı araştırmaları. Dergâh Yayıncılık.
CR  - Albiz, Ü. (2022). Şiir çevirilerinin makine çevirisi üzerinden değerlendirilmesi: Paul Celan şiirlerini makine çevirisi ile okumak. Kesit Akademi Dergisi, 8(31), ss. 154-179.
CR  - Alkayış, F. (2009). Çağdaş Türk şiveleri arasında aktarma meseleleri (Türkiye Türkçesi–Yeni Uygur Türkçesi örneği). Turkish Studies, 4(3), ss. 60–70.
CR  - Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. (2006). (4 cilddə). IV cild. Şərq-Qərb.
CR  - Eker, Ü. (2015). Lehçe içi aktarma yöntemleri. Kesit Yayınları.
CR  - Ercilasun, A. B. (1992). Türk lehçelerinin anlaşılmasında dikkat edilecek noktalar. Dil Dergisi, 5, ss. 28-42.
CR  - Ercilasun, A. B. (2011). Lehçeler arası aktarma. Türk Dünyası üzerine incelemeler. Akçağ Yayınları.
CR  - Məmmədquluzadə, C. (2004). Əsərləri (1-ci cild). Öndər Nəşriyyatı.
CR  - Məmmədxanlı, Ə. (2005). Seçilmiş əsərləri. Avrasiya press.
CR  - Musalı, V. (2021). Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatının Dijital Kaynakları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (52), ss. 267-290.
CR  - Musaoğlu, M. (2003). Türkçede çeviri ve aktarma. Bilig, 24, ss. 1-22.
CR  - Musaoğlu, M. (2009). Türk dünyasında aktarma çalışmaları ve Kemal Abdulla’nın eserleri Türkiye Türkçesinde. Gazi Türkiyat, 1(5), ss. 217-244.
CR  - Odacıoğlu, C., Barut, E. (2018). Çeviri usul, strateji ve yöntemleri üzerine bir derleme. Tarih Okulu Dergisi, 11(34), ss. 1363-1392.
CR  - Ramizoğlu, R. (2024a). Azerbaycan Türkçesindeki “düşmək” fiilinin Türkçeye çevirisi. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (58), ss. 65-80.
CR  - Ramizoğlu, R. (2024b). Modern makine çevirisi teknolojilerine yönelik bir karşılaştırma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(1), ss. 126-137.
CR  - Rəsulov, Ə. A. (2007). Tərcümə nəzəriyyəsi müstəvisində Türkiyə türkcəsi və Azərbaycan dili. Nurlan.
CR  - Uğurlu, M. (2004). Türk lehçeleri arasında kelime eş değerliliği. Bilig, 29, ss. 19-30.
CR  - Usta, Ç. (2008). Lehçeden lehçeye aktarma sorunlarına ek: İmla ve noktalama hataları. Turkish Studies, 3(6), ss. 668-691.
CR  - Zal, Ü. (2009). Türk lehçeleri arasında aktarma meseleleri ve “İki Ağaç” şiir kitabı üzerine. Gazi Türkiyat, 1(5), ss. 431–455.
UR  - https://doi.org/10.20322/littera.1680555
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4792080
ER  -