@article{article_1683016, title={Ahîlik ve Tasavvuf: Anadolu’daki Ahlakî ve Sosyal Yapıların Karşılaştırmalı Analizi}, journal={Sufiyye}, pages={27–56}, year={2025}, DOI={10.46231/sufiyye.1683016}, author={Demirdaş, Öncel}, keywords={Tasavvuf, Ahîlik, ahlak, eğitim, nefs, riyazet, kanaat.}, abstract={Anadolu, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan ve bu medeniyetlerin dinî, kültürel, iktisadi, siyasî ve toplumsal yapılarıyla zenginlik kazanan bir coğrafyadır. İslâm medeniyetinin geliştirdiği ahlakî ve içtimaî yapılar, bireyin iç dünyasını ve toplumsal ilişkilerini düzenleyen temel müesseselerdir. Bu bağlamda Anadolu’da gelişen Tasavvuf ve Ahîlik gelenekleri, hem bireyin arınmasını hem de toplumun düzenini esas alan yapılar olarak öne çıkar. Farklı köklerden beslenen bu iki gelenek ortak ahlaki ilkeleri benimsemiş ve Anadolu insanının karakterinde derin izler bırakmıştır. Tasavvuf ve Ahîlik dinî ve sosyal yapının şekillenmesinde etkili olmuş, toplum ve bireylerin ahlaki ve sosyal dokusunun inşasında önemli rol oynamıştır. Tasavvuf bireyin nefsiyle mücadele ederek Allah’a yakınlaşmasını hedefleyen manevî bir eğitim yoludur. Ahîlik, meslekî ve toplumsal dayanışmaya dayalı, pratik hayatta ahlâkı esas alan bir sistemdir. Dinî-içtimaî, iktisadî ve ahlakî boyutları olan Ahîlik, Anadolu’da 13. yüzyıldan itibaren yaklaşık 500 yıl süreyle faaliyet göstermiş bir teşkilattır. Özellikle Anadolu’nun sosyal hayatının şekillenmesinde önemli tesiri olmuştur. Esnaf kurumları ve zaviyeleriyle kültür ve medeniyetimizin gelişiminde önemli katkısı olan Ahîlik, Anadolu’nun en ücra yerlerine ve dağ başlarına kadar yayılan zaviyelerinde, manevi terbiye ile iş ahlakını bütünleştirerek nice esnaf kuruluşlarına örnek olmuştur. Ahî zaviyelerinde her türlü konuğa, sıkıntılı günlerinde kucak açılır, yolların emniyetsiz ve taşıma araçlarının iptidai olduğu bir dönemde seyahat edenlere konaklama hizmeti sunulurdu. Ahîler, günlük hayatta teşkilat kurallarına, sofra adabından iş yerindeki çalışma kurallarına kadar insanın hayatına yön veren birçok hususta Kur’an ve sünnet’i kendilerine rehber edinmişlerdir. Ahlakî, askerî ve siyasal yapılanmalar dışında, sosyal ve ekonomik alanlarda da etkili olan bu teşkilatın teorik ve pratik yapısı, tasavvufî düşüncedeki pek çok kavram ve uygulamayla örtüşmektedir. Ahîlik, meslekî bir teşkilat olarak görünmekle beraber, kurduğu zaviyeler ve tesis ettiği ahlakî esaslar itibariyle büyük oranda tasavvufi bir mahiyet taşımaktadır. Tasavvuf, bilindiği gibi insan nefsini terbiye etmeyi hedefleyen ilmi bir disiplindir. Tasavvufun teorik düşüncesi tarikatlar vasıtasıyla pratik hayata yansımıştır. Ahîlik ve tasavvuf bu manada pek çok müşterek ahlakî terbiye metodunu benimsemiştir. Özellikle nefis terbiyesi, cömertlik, âdâb, riyazet, kanaat, rıza gibi tasavvufî mahiyet arzeden kavramlar, müşterek unsurlar olarak dikkat çeker. Çalışmamızda Ahîlik geleneğinin oluşumundaki arka planı, bu teşkilatın ahlakî ve sosyal esaslarının Tasavvufla bağlantısını mukayeseli bir şekilde analiz edeceğiz.}, number={18}, publisher={Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği}