TY  - JOUR
T1  - Siyaset ve Mizahın Kesişimi: Nuhun Gemisi Dergisi Örneği
AU  - Çolak, Fatma Nesibe
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.55774/mikad.1686362
JF  - Milli Kültür Araştırmaları Dergisi
JO  - MİKAD
PB  - Bülent KARA
WT  - DergiPark
SN  - 2587-1331
SP  - 15
EP  - 45
VL  - 9
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, 1949-1950 yılları arasında yayımlanan Nuhun Gemisi dergisinde yer alan iç politikaya dair olayların, siyasi mizah unsurları çerçevesinde analiz edilmesini amaçlamaktadır. Nuhun Gemisi, dönemin Türkiye Komünist Partisi (TKP) tarafından desteklenen bir mizah dergisi olarak, içeriklerinde genellikle iç ve dış politikayı hedef almış ve Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) başta olmak üzere dönemin siyasi aktörlerini eleştiren çizimler ve yazılarla öne çıkmıştır. Nuhun Gemisi’nde mizah, sadece eğlence amacıyla değil, aynı zamanda siyasi iktidarları eleştiren, toplumsal normları sorgulayan bir araç olarak kullanılmıştır. Bu bağlamda, dergi içindeki mizahi unsurların analiz edilmesi, dönemin siyasal atmosferi ve toplumsal yapısına dair önemli çıkarımlar yapmamıza olanak tanımaktadır.Bu çalışma Nuhun Gemisi dergisinin yayımlandığı 31 sayı boyunca içeriklerin nitel bir yöntemle incelenmesini içermektedir. Çalışmada, doküman analizi ve betimsel analiz yöntemleri kullanılarak, dergideki karikatürlerin ve yazıların iç politika, din politikaları, grev hakkı, sendikal haklar, toprak reformu ve 1950 seçimleri gibi kritik siyasal konulara nasıl yaklaşım sunduğu incelenmiştir. Bu çalışma, siyasi mizahın yalnızca güldürme amacını değil, aynı zamanda iktidarın meşruiyetine karşı güçlü bir eleştirel tutum geliştirme işlevini de vurgulamaktadır.
KW  - Siyaset
KW  - Siyasi Mizah
KW  - Nuhun Gemisi
CR  - Ahmad, F. (1996). Demokrasi sürecinde Türkiye (1945-1980). A. Fethi (Çev.). İstanbul: Hil Yayın.
CR  - Akşam (1949, 6 Kasım). Valinin polis ve jandarma tamimi. Akşam, s. 3.
CR  - Akşam (1950, 28 Şubat). İzmirde işçi partisi. Akşam, s. 2.
CR  - Arık, B. (2003). ‘Apolitik’ mizah tartışmalarına tarihsel bir bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Hakemli Dergisi, 17, 89-104.
CR  - Arendt, H. (1997). Şiddet üzerine. B. Peker (Çev.). İstanbul: İletişim.
CR  - Atılgan, G. (2009). Sosyalist soldan Kemalizme olumlu bakışlar (1920-1971): Nedenler, imkanlar, dönemler ve bazı sonuçlar. Praksis, 21, 47-76.
CR  - Aydın, M. K. (2018). CHP’de parti içi muhalefetin ilk örneği: çiftçiyi topraklandırma kanunu ve TBMM’de yaşanan tartışmalar. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 359-384.
CR  - Azak, U. (2019).Türkiye’de laiklik ve İslam. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Bila, H. (1999). CHP 1919-1999. İstanbul: Doğan Kitap.
CR  - Cantek, L. (2018). Şehre göçen eşek. İstanbul: İletişim.
CR  - Cantek, L. & Gönenç, L. (2017). Muhalefet defteri Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
CR  - Cumhuriyet (1949, 22 Kasım). Sarhoşlar müşahadehaneye sevk ediliyorlar. Cumhuriyet, s.2.
CR  - Cumhuriyet ansiklopedisi 1941-1960 Cilt 2. İstanbul: YKY Yayınları.
CR  - Çetinkaya, D. & Doğan, G. (2018). TKP’nin sosyalizmi (1920-1990). M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce cilt 8: sol kitabı içinde (275-338). İstanbul: İletişim.
CR  - Çeviker, T. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türk karikatürü. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi 4. Cilt (1101-1108). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Çufalı, M. (2004). Türkiye’de demokrasiye geçiş dönemi (1945-1950). Ankara: Babil.
CR  - Demir, O. Ö. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. K. Böke (Ed.). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 286-318). İstanbul: Alfa Yayınları.
CR  - Demirci, E. (2007). Çok partili sisteme geçiş sürecinde CHP’de ideolojik arayışlar (1945-1950). (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
CR  - Deren van het Hof, S. (2015). Political potential of sarcasm: cynicism in civil resentment. A. Yalcintas (Ed.), Creativity and humour in occupy movements: ıntellectual disobedience in Turkey and beyond (pp. 30-47). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
CR  - Erdem, D. F. (2001). Türkiye’de 1945-1950 dönemi çok partili siyasal hayata geçiş ve din. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
CR  - Feldman, O. (2024). Humor and politics: a conceptual ıntroduction. O. Feldman (Ed.), Political humor worldwide (pp. 1-28). Singapore: Springer.
CR  - Georgalidou, M. (2024). Humorous genres and modes in greek political discourse. O. Feldman (Ed.), Political humor worldwide (pp. 49-66). Singapore: Springer.
CR  - Goloğlu, M. (2013). Türkiye Cumhuriyeti tarihi IV (1946-1950) demokrasiye geçiş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Güngör, S. (2010). 14 mayıs 1950 seçimleri ve CHP’de bunalım. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 193-208.
CR  - Güzel, M. Ş. (2008). Abidin Dino ikinci kitap 1942-1952. İstanbul: Kitap Yayınevi.
CR  - Ham (1949, 16 Kasım). Hangisine inanalım yarabbi. Nuhun Gemisi, Sayı: 3, s. 1,3.
CR  - Hürbilek (1949, 11 Kasım). Sosyal hayatımızdan bir merhale ilk işveren sendikası kuruluyor. Hürbilek, 74, s. 1. 
İbrahimoğlu, R. (1974), İşveren sendikalarının doğuşu ve gelişmesi. Sosyal Siyaset
Konferansları 25. Kitap, 115-130.
CR  - İnan, S. (2005).1949’da İnönü ve Bayar’a suikast iddiası: Reşat Aydınlı olayı. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4(11), 201-230.
CR  - Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
CR  - Kırmıt, Ö. F. (2025). 1947 yılında hac ibadeti ve Türk basınında yansımaları. Eskiyeni, 56 (Mart 2025), 125-154.
Kili, S. (1976). Cumhuriyet Halk Partisi’nde gelişmeler. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınlar.
CR  - Koçak, C. (2010). İkinci parti- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Koçak, C. (2012). İktidar ve demokratlar- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Koçak, C. (2013a). Rejim krizi- Türkiye'de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Koçak, C. (2013b). Tarihin buğulu aynası. İstanbul: Timaş.
CR  - Koçak, C. (2017). CHP iktidarının sonu- Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) cilt 6. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Konyar, H. (1999). Ulus gazetesi, CHP ve Kemalist ilkeler. İstanbul: Bağlam Yayınları. 
Kurt, S. (2025, 3 Ocak). Ömer Rıza Doğrul. Atatürk ansiklopedisi içinde Erişim adresi: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/omer-riza-dogrul-1983-1952/
CR  - Makal, A. (2002). Türkiye’de çok partili dönemde çalışma ilişkileri: 1946-1963. İstanbul: İmge.
CR  - Mardin, Ş. (2017). Türkiye’de din ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Morreall, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak. K. Aysevener ve Ş. Soyer (Çev.). İstanbul: İris Yayıncılık. 
Nesin, A. (1973). Cumhuriyet döneminde Türk mizahı. İstanbul: Akbaba Yayınları.
CR  - Nuhun Gemisi (1949a, 23 Kasım). Suikast dalgası. Nuhun Gemisi, Sayı: 4, s. 2.
CR  - Nuhun Gemisi (1949b, 23 Kasım). Suikastın içyüzü. Nuhun Gemisi, Sayı: 4, s. 1,4.
CR  - Nuhun Gemisi (1949, 7 Aralık). Patronlar sendikası. Nuhun Gemisi, Sayı: 6, s. 1,4.
CR  - Nuhun Gemisi (1949, 14 Aralık). Toprağından olmuş köylü, işinden olmuş işçi. Nuhun Gemisi, Sayı: 7, s. 2.
CR  - Nuhun Gemisi (1950, 11 Ocak). İşçi-Sirer karşılaşması. Nuhun Gemisi, Sayı: 11, s. 2.
CR  - Nuhun Gemisi (1950, 1 Şubat). Mademki grev isteyen yok mesele yok. Nuhun Gemisi, Sayı: 14, s. 2.
CR  - Nuhun Gemisi (1950, 3 Mayıs). İki yüzlüler. Nuhun Gemisi, Sayı: 27, s. 1-2.
CR  - Orak Çekiç (1936, 15 Mart). Siyasal ve demokratik haklar için mücadele. Orak Çekiç, Sayı: 15, s. 1.
CR  - Orak Çekiç (1936, 20 Temmuz). Kemalistlerin iki yüzlülüğü.  Orak Çekiç, Sayı: 18, s.1.
CR  - Oral, T. (1998). Yaza çize, İstanbul: İris Yayıncılık
CR  - Öğüt Eker, G. (2014). İnsan kültür mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
CR  - Öngören, F. (1983a). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Öngören, F. (1983b). Türk mizah ve karikatürü. Cumhuriyet dönemi Türkiye ansiklopedisi cilt 5 ve cilt 6 (1426-1456). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Raskin, V. (1985). Semantıc mechanısms of humor. Dordrecht: D. Reidel Publishing Company.
CR  - Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi. K. Atakay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Sargın, N. (2001). TİP’li yıllar (1961-1971) anılar-belgeler I. İstanbul: Felis Yayınevi.
CR  - Satır, M. E. (2022). Siyasetin mizahı: Amerikan yardımlarının “Nuhun Gemisi” dergisinde ele alınış biçiminin incelenişi. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 41, 99-117.
CR  - Schutz, C. E. (1977). Polıtıcal humor from Aristophanes to Sam Ervin. New Jersey: Associated University Presses.
Sınar Uğurlu, A. (2025, 10 Ocak). Murat Sertoğlu. Türk edebiyatı isimler sözlüğü içinde Erişim adresi: https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sertoglu-murat
CR  - Sipahioğlu A. (1999).Türk grafik mizahı 1923-1980. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
CR  - TBMM Tutanak Dergisi (1950, 18 Ocak). Dönem: 8, Cilt: 23, Birleşim: 31.
CR  - Tevetoğlu, F. (1967). Türkiye’de sosyalist ve komünist faâliyetler (1910-1960). Ankara: Ayyıldız Matbaası.
CR  - Topuz, H., Çeviker, T., Doğan, F.& Oral, T. (1985). 50 yılın dünya karikatürü (1935-1985). İstanbul: Milliyet Sanat Dergisi Eki.
CR  - Tunçay, M. (2009).Türkiye’de sol akımlar (1925-1936) cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Tunçay, M. (2019). Türkiye’de sol akımlar (1925-1936) cilt:1. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Cilt 2 (1998). İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - TÜSTAV (2004). Türkiye Komünist Partisi 1926 Viyana Konferansı. S. Dervişoğlu (Çev.). İstanbul: TÜSTAV.
Varlık, M. B. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e mizah. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye ansiklopedisi 4. Cilt (1092-1100). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Vatan (1949, 16 Ocak). Yeni kabineyi Ş. Günaltay kuracak. Vatan, s. 1,3.
CR  - Vatan (1949, 17 Ocak). Yeni kabine. Vatan, s. 1,4.
CR  - Vatan (1949, 28 Ekim). Valinin belediyede dünkü hitabesi. Vatan, s. 1,4.
CR  - Vatan (1949, 1 Kasım). Vilayette dün yapılan toplantı. Vatan, s. 1,3.
CR  - Vatan (1949, 7 Kasım). Çalışma bakanı muhalefetten şüpheli!. Vatan, s. 3.
CR  - Vatan (1949, 8 Kasım). Şehrin haberleri gecekondular. Vatan, s. 2.
CR  - Vatan (1949, 13 Kasım). Şehir haberleri vali teftişte. Vatan, s. 2.
CR  - Vatan (1949, 22 Kasım). Milliyetçiler C. Bayar tecavüzde bulundu. Vatan, s. 1,3.
CR  - Vatan (1950, 2 Şubat). Müstakil sendikalar grev hakkı istiyor. Vatan, s. 1,4.
CR  - Vatan (1950, 27 Şubat). Türk işçi partisi. Vatan, s. 1,4.
CR  - Zafer (1950, 27 Şubat). İzmir’de bir İşçi Partisi mi kuruluyor?. Zafer, s. 1. 
Yalman, M. (2010). Fahrettin Kerim Gökay’ın İstanbul valiliği ve belediye başkanlığı (1949-1957). (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
CR  - Yılmaz, E. (2008). Türkiye’nin demokrasiye geçiş yılları (1945-1950). İstanbul: Birey.
CR  - Yücel, C. (2008). Düzünden Can’dan yazılar I. İstanbul: Doğan Kitap.
UR  - https://doi.org/10.55774/mikad.1686362
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4816742
ER  -