TY  - JOUR
T1  - Otomobil Satın Alma İstekliliğinde Yakıt Türü Tercihini Etkileyen Faktörler: Isparta ve Burdur Örneği
TT  - The Factors Influencing Fuel Type Preference in Automobile Purchasing Intentions: The Case of Isparta and Burdur
AU  - Öz, Ali
AU  - Demirel, Onur
AU  - Hatırlı, Selim Adem
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.25204/iktisad.1687097
JF  - İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi
JO  - İKTİSAD
PB  - H. Mustafa PAKSOY
WT  - DergiPark
SN  - 2564-7466
SP  - 939
EP  - 959
VL  - 10
IS  - 28
LA  - tr
AB  - Çalışmada, NUTS2 TR-61 (Batı Akdeniz) Bölgesi’nde yer alan ve 1.000 kişi başına otomobil sayısı bakımından sırasıyla 5. ve 9. sırada yer alan Isparta ve Burdur illerinde ikamet eden otomobil satın alma isteğinde olan hanehalklarının otomobil yakıt türü tercihlerini etkileyen faktörler incelenmiştir. Bu bağlamda, 307 haneden toplanan veriler Multinomial Probit (MNP) modeli ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, fosil yakıtlı araç tercih edenlerin oranının en yüksek olduğunu, bunu elektrikli ve hibrit araç tercih edenlerin izlediğini göstermektedir. Çalışmada, gelir düzeyi ve CO2 salınımı hassasiyetinin elektrikli otomobil sahipliğini olumlu yönde etkilediği; elektrikli otomobillerin hanehalkları tarafından genellikle şehir-içi kullanım için ikinci otomobil olarak tercih edildiği ve dolayısıyla otomobilin kadın sahipliğine atfedildiği, elektrikli otomobillerin ön lisans ve lisans eğitimine sahip kişilerce daha fazla tercih edildiği; hanehalkı büyüklüğünün elektrikli otomobil tercihini pozitif etkilediği belirlenirken hane yakınında şarj istasyonunun varlığı ve araç performansına verilen önem elektrikli otomobil tercihini negatif etkilediği belirlenmiştir. Eğitim düzeyinin lise ve altı olması ise hibrit otomobil tercihini negatif etkilemektedir. Hanehalklarının elektrikli ve hibrit otomobiller hakkındaki bilgi düzeyinin arttırılması, şarj istasyonu sayısının yanında ülke genelinde ve tüm rotalar arasında dağılımının düzenlenmesi ve servis ağı, menzil sorunu, yanma vb. gibi teknik sorunların çözülmesi bu otomobillerin tercih edilme oranını arttıracak politikalar arasında yer almaktadır.
KW  - Otomobil talebi
KW  - yakıt türü tercihi
KW  - multinomial probit (MNP) modeli
N2  - In the study, the factors affecting the automobile fuel type preferences of households residing in the provinces of Isparta and Burdur, which are located in the NUTS2 TR-61 (Western Mediterranean) Region and rank 5th and 9th respectively in terms of the number of automobiles per 1,000 people, are examined. In this context, data collected from 307 households are examined through Multinomial Probit (MNP) model. The results reveal that the proportion of those who prefer fossil fuel vehicles is the highest, followed by those who prefer electric and hybrid vehicles. The study determines that income level and sensitivity to CO2 emissions positively affect electric car ownership; electric cars are generally preferred by households as a second car for urban use and are thus attributed to female ownership, and electric cars are more preferred by individuals with associate and undergraduate education. Household size positively affects the preference for electric cars, while the presence of a charging station near home and the importance given to vehicle performance negatively affect the preference for electric cars. Having an education level of high school or lower negatively affects the preference for hybrid cars. Increasing the knowledge level of households about electric and hybrid cars, regulating the distribution of charging stations alongside their number across the country and all routes, and solving technical issues such as service network, range problems, and combustion are going to be among the policies that would increase the preference for these cars.
CR  - Akal, M., Alpdoğan, H. ve Akat, A. (2019). İstanbul ili erkek cinsiyeti otomobil talebi yapısı ve tüketici tercihlerinde değişmeler. International Journal of Economic & Social Research, 15(2), 177-197. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esad/issue/49561/587119
CR  - AllCounted. (2024, 1 Mayıs). https://www.allcounted.com/
CR  - Andersson, H. (2005). The value of safety as revealed in the Swedish car market: An application of the hedonic pricing approach. Journal of Risk and Uncertainty, 30(3), 211-239. https://link.springer.com/article/10.1007/s11166-005-1154-1
CR  - Bagheri, A., Habshah, M. ve Imon, R. (2012). A novel collinearity-influential observation diagnostic measure based on a group deletion approach. Communications in Statistics-Simulation and Computation, 41(8), 1379-1396. https://doi.org/10.1080/03610918.2011.600497
CR  - Baltagi, B. H. (2001). Econometric Analysis of Panel Data. (2. Baskı). John Wiley and Sons.
CR  - Bryla, P., Chatterjee, S. ve Ciabiada-Bryla, B. (2023). Consumer adoption of electric vehicles: A systematic literature review. Energies, 16, 205, https://doi.org/10.3390/en16010205
CR  - Cameron, A. C. ve Trivedi, P. K. (2009). Microeconometrics using Stata. Stata Press.
CR  - Çağatay, G. (2023, 26 Aralık). Türkiye'nin 81 ilinde elektrikli araç şarj soket sayısı 12 bini geçti. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyenin-81-ilinde-elektrikli-arac-sarj-soket-sayisi-12-bini-gecti/3092601
CR  - Çağlayan Akay, E. ve Tümsel, B. (2015). Hanehalkı otomobil sahipliğinin incelenmesi: Ardışık logit modeli. Social Sciences Research Journal, 4(4), 35-45. https://socialsciencesresearchjournal.com/index.php/ssrj/article/view/795
CR  - Çınar, M. (2018). Çalışan bireylerin otomobil sahipliğini etkileyen faktörler: Bursa örneği. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 1-19. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yalovasosbil/issue/37841/440454
CR  - Çiçek, A. ve Erkan O. (1996) Tarım ekonomisinde araştırma ve örnekleme yöntemleri (No:12, Ders Notları Serisi, No:6). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
CR  - Darıcı, G., Bilgin, P., Tengilimoğlu, D. ve Reyhanoğlu, İ. (2025). Elektrikli otomobil ve otonom otomobil satın alma niyetlerini etkileyen faktörlerin incelenmesi: Bir alan çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 16(46), 636-657. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1562985
CR  - Dilek, Ö. (2022). Otomobil talebine etki eden faktörler: Öğretmenler üzerine Rize’de bir uygulama. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 34, 61-74. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1021219
CR  - Dünya Sağlık Örgütü. (2021, 22 September). New who global air quality guidelines aim to save millions of lives from air pollution. https://tinyurl.com/ydsyuktm
CR  - Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu. (2024, 9 Temmuz). Şarj İstasyonları. https://tinyurl.com/2kxzrc2c
CR  - Erdem, C., Şentürk, İ. ve Şimşek T. (2010). Identifying the factors affecting the willingness to pay for fuel-efficient vehicles in Turkey: A case of hybrids. Energy Policy, 38(6), 3038-3043. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2010.01.043
CR  - European Automobile Manufacturers’ Association. (2024a, 8 Temmuz). New EU car sales by power source. https://www.acea.auto/figure/fuel-types-of-new-passenger-cars-in-eu/
CR  - European Automobile Manufacturers’ Association. (2024b, 8 Temmuz). Economic and market report global and EU auto industry: Full year 2023. https://www.acea.auto/files/Economic_and_Market_Report-Full_year_2023.pdf
CR  - European Automobile Manufacturers’ Association. (2024c, 8 Temmuz). New car registrations: -3% in May 2024; battery electric 12.5% market share. https://www.acea.auto/pc-registrations/new-car-registrations-3-in-may-2024-battery-electric-12-5-market-share/
CR  - Gaberli, Ü. ve Akdeniz, A. (2024a). Uluslararası turizm talebi ve cari işlemler dengesi ilişkisi: Akdeniz Havzası ekonomilerinden ampirik bulgular. International Journal of Social Inquiry, 17(3), 563-574. https://doi.org/10.37093/ijsi.1513357
CR  - Gaberli, Ü. ve Akdeniz, A. (2024b). Türkiye’de uluslararası turizm talebinin belirleyicileri: 2002-2022 dönemi panel veri analizi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 297-316. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1430617
CR  - Garip, E. (2023, 30 Aralık), Türkiye otomotiv sanayi 2022'yi üretim, ihracat ve iç pazarda artışla kapattı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiye-otomotiv-sanayi-2022yi-uretim-ihracat-ve-ic-pazarda-artisla-kapatti/2788042
CR  - Global Carbon Budget. (2023, 5 Aralık). Global Carbon Budget 2023 Report. https://essd.copernicus.org/articles/15/5301/2023/
CR  - Gönül, Ö., Duman, C. A. ve Güler, Ö. (2021), Electric vehicles and charging infrastructure in Turkey: An overview. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 143, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.rser.2021.110913
CR  - Greene, W. H. (2012). Econometric Analysis. (7. Baskı). Pearson Education.
CR  - Guerra, E. (2015). The geography of car ownership in Mexico City: A joint model of households’ residential location and car ownership decisions. Journal of Transport Geography, 43, 171-180. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2015.01.014
CR  - Hanemann, M. W. (1984). Discrete/continuous model of consumer demand. Econometrica, 52, 541-561. https://doi.org/10.2307/1913464
CR  - Hertzke, P., Müller, N., Schenk, S. ve Wu, T. (2018). The global electric-vehicle market is amped up and on the rise. McKinsey Center for Future Mobility, 1, 1-8. https://tinyurl.com/54ej7f7s
CR  - Hong, Y. H., Khan, N. ve Abdullah, M. M. (2013). The determinants of hybrid vehicle adoption: Malaysia perspective. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 7(8), 447-454. https://www.ajbasweb.com/old/ajbas/2013/June/447-454.pdf
CR  - Hsiao, C. (2003). Analysis of panel data. Cambridge University Press.
CR  - International Energy Agency. (2024, 8 Temmuz). Global EV outlook 2024. https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/global-ev-data-explorer
CR  - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers. (2024a, 8 Temmuz). Motorization Rate 2020 – Worldwide. https://www.oica.net/category/vehicles-in-use/
CR  - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers. (2024b, 8 Temmuz). 2023 Production Statistics. https://www.oica.net/category/production-statistics/2023-statistics/
CR  - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers. (2024c, 8 Temmuz). Global Sales Statistics 2019-2023. https://www.oica.net/category/sales-statistics/
CR  - Kayacan, İ. ve Tunca M. Z. (2023). Hedonik tüketim üzerine kavramsal bir inceleme, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 40-58. https://www.acarindex.com/pdfs/1299487
CR  - Kırmızıgül, İ. E. ve Baykal, B. (2023). Elektrikli araç tercihinde tüketici motivasyonu, Sosyal Bilimler Metinleri, 2023(2), 223-241. https://doi.org/10.56337/sbm.1352994
CR  - Murray, J. ve Sarantis, N. (1999), Price-quality relations and hedonic price indexes for cars in the United Kingdom. International Journal of the Economics of Business, 6(1), 5-27. https://doi.org/10.1080/13571519984287
CR  - Niestadt, M. ve Bjørnåvold, A. (2019). Electric road vehicles in the European Union trends, impacts and policies. European Parliamentary Research Service. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2019/637895/EPRS_BRI(2019)637895_EN.pdf
CR  - Novotny, A., Szeberin, I., Kovács, S. ve Máté, D. (2022). National culture and the market development of battery electric vehicles in 21 countries. Energies, 15, 1539. https://doi.org/10.3390/en15041539
CR  - Otomotiv Sanayi Derneği. (2023, 27 Aralık). Otomotiv Sanayii Genel ve İstatistik Bülteni. https://www.osd.org.tr/saved-files/PDF/2023/05/24/KATALOG_2023.pdf
CR  - Önder, K. (2022). Hanehalklarının birinci ve ikinci el otomobil alımını etkileyen faktörlerin sıralı logit modeli ile analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 48, 215-228. https://doi.org/10.30794/pausbed.869646
CR  - Özatmaca Erden, E. (2015). Kocaeli’de otomobil sahipliğinin lojit model ile incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
CR  - Pazarlıoğlu, M. V. ve Güneş, M. (2000, 10-13 Temmuz), The hedonic price model for fusion on car market. The Third International Conference of Information Fusion, içinde (s. 4-13). Paris, France. https://doi.org/10.1109/IFIC.2000.862707
CR  - Potoglou, D. ve Susilo, Y. O. (2008). Comparison of vehicle-ownership models. Transportation Research Record, 2076(1), 97-105. https://doi.org/10.3141/2076-11
CR  - Ruoso, A. C. ve Duarte Ribeiro, J. L. (2022). The influence of countries' socioeconomic characteristics on the adoption of electric vehicle. Energy for Sustainable Development, 71, 251-262. https://doi.org/10.1016/j.esd.2022.10.003
CR  - Shen, Q., Chen, P. ve Pan, H. (2016). Factors affecting car ownership and mode choice in rail transit-supported suburbs of a large Chinese city. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 94, 31-44. https://doi.org/10.1016/j.tra.2016.08.027
CR  - Sığırcı, M. (2023, 23 Haziran). Otomobil: Kim, ne zaman icat etti?. TÜBİTAK, Bilim Genç. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/otomobil-kim-ne-zaman-icat-etti
CR  - Sobiech-Grabka, K., Stankowska, A. ve Jerzak, K. (2022). Determinants of electric cars purchase intention in Poland: Personal attitudes v. economic arguments. Energies, 15(9), 3078. https://doi.org/10.3390/en15093078
CR  - Türkiye Elektrikli ve Hibrid Araçlar Derneği. (2023, 20 Aralık). Dünyada ve ülkemizdeki elektrikli otomobil ve şarj soketleri sayısı. https://www.tehad.org/2023/12/20/dunyada-ve-ulkemizdeki-elektrikli-otomobil-ve-sarj-soketleri-sayisi/
CR  - Türkiye İstatistik Kurumu. (2024a, 8 Temmuz). Motorlu kara taşıt istatistikleri – Bin kişi başına otomobil sayısı. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=89&locale=tr
CR  - Türkiye İstatistik Kurumu. (2024b, 8 Temmuz). Motorlu kara taşıtları, Mayıs 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Motorlu-Kara-Tasitlari-Mayis-2024-53457
CR  - Uluscul, C. ve Demir, A. O. (2023). Otomobil tercihinde tüketici eğilimleri, Türkiye’de yeni ve ikinci el otomobil satınalma kararı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 7(13), 64-86. https://doi.org/10.55830/tje.1242186
CR  - Uslu, H. ve Demirel, O. (2022). Elektrikli otomobil satın alma istekliliğini etkileyen faktörler: Konya ili örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(35), 961-975. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1024620
CR  - Vikipedi. (2023, 21 Ekim). Otomobilin tarihi. https://tr.wikipedia.org/wiki/Otomobilin_tarihi
CR  - Wang K., Bhat, C. R. ve Ye, X. (2023). A multinomial probit analysis of Shanghai commute mode choice. Transportation, 50, 1471-1495. https://doi.org/10.1007/s11116-022-10284-x
CR  - Wang, N., Tang, L. ve Pan H. (2018). Analysis of public acceptance of electric vehicles: An empirical study in Shanghai. Technological Forecasting & Social Change, 126, 284-291. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2017.09.011
CR  - Yang, Z., Jia, P., Liu, W. ve Yin, H. (2017). Car ownership and urban development in Chinese cities: A panel data analysis. Journal of Transport Geography, 58, 127-134. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2016.11.015
CR  - Yayar, R. ve Yılmaz, E. (2018). İkinci el otomobil talep fiyatının regresyon analizi: TR83 bölgesi örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(1), 39-52. https://doi.org/10.17153/oguiibf.329264
CR  - Yayar, R., Çoban, N. ve Tekin, B. (2015). Otomobil sahipliğini etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Tokat ili kentsel alanda bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 22(2), 603-617. https://dergipark.org.tr/tr/pub/yonveek/issue/13703/165915
UR  - https://doi.org/10.25204/iktisad.1687097
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4819739
ER  -