TY - JOUR T1 - SÜSTAŞI İŞLEMECİLİĞİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE DİLİMLENMİŞ AGAT TAŞININ UYGULAMA TEKNİKLERİ TT - HISTORICAL DEVELOPMENT OF GEMSTONE PROCESSING AND APPLICATION TECHNIQUES OF SLICED AGATE STONE AU - Çoban, Evrim PY - 2025 DA - May Y2 - 2025 JF - ERKİN (Ondokuz Mayıs Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Uluslararası Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi) PB - Ondokuz Mayıs Üniversitesi WT - DergiPark SN - 3023-5057 SP - 129 EP - 140 VL - 3 IS - 1 LA - tr AB - Süstaşları, tarih boyunca hem yaşam alanlarını estetik açıdan zenginleştirmek hem de insan bedenini süslemek amacıyla kullanılmaktadır. Arkeolojik çalışmalar sayesinde, geçmiş dönemlere ait temel el aletleri ve işleme teknikleri gün yüzüne çıkarılmış, bu da kuyumculuk ve mücevher tasarımının her dönemde önemini koruyan kadim bir el sanatı olduğunu ortaya koymuştur. Kuyumculuk sanatında süstaşlarının kullanımı, yalnızca estetik amaçla değil, aynı zamanda inanç sistemlerine hizmet eden sembolik anlamlar ve toplumsal statü göstergesi olarak da değerlendirilmiştir. Antik dönemde başlayan işleme teknikleri, günümüzde teknolojik gelişmelerin etkisiyle çeşitlenmiş ve süstaşlarının işlenme biçimleri daha sofistike hâle gelmiştir. Lapideri, çevremizde çevrede oluştuğu yerden çıkarılarak elde edilen yarı değerli süstaşlarına uygulanan kabaşon kesim, dilim kesim ve değerli süstaşlarına ve yarı değerliye uygulanan fasetin (şövalye tip) uygulandığı farklı işleme sanatıdır. Bu çalışmamızda çalışmada süstaşının jeoloji açısından oluşum şekli ile antik dönemde uygulanması araştırılmış ve güncel dönem süstaşı işleme tekniklerinden agat isimli süstaşına uygulanan dilim işleme teknikli kolye yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı, süstaşlarının jeolojik oluşum özelliklerini ve antik dönemden günümüze uzanan işlenme süreçlerini inceleyerek, tarihsel bağlamda süstaşlarının kültürel ve estetik işlevlerini ortaya koymaktır. Ayrıca, günümüzde yaygın olarak kullanılan süstaşı işleme tekniklerinden biri olan dilim kesim yöntemi üzerinden agat taşına uygulamalı bir örnek gerçekleştirilerek, çağdaş takı tasarımında süstaşlarının kullanım biçimlerine dair somut veriler elde edilmesi hedeflenmektedir. Bu doğrultuda çalışma, süstaşlarının hem geleneksel hem de modern üretim teknikleriyle nasıl biçimlendirildiğine ışık tutmayı amaçlamaktadır. KW - Süstaşı İşleme KW - Süstaşı Tasarımı KW - Takı Sanatı KW - Kuyumculuk KW - Dilim İşleme N2 - Süstaşları dekoratif olarak yaşam ortamını güzelleştirme amaçlı kullanıldığı gibi insan vücudunu güzelleştirme için süslenme amaçlı takı olarak da kullanılmaktadır. Arkeoloji bilimi içinde çalışmalar bulunanlar ile farkedilen, dönem şartlarına uygun temel el işleme gereçlerinden, geçmiş dönemde kullanılan işleme makinelerine değin kuyumculuk ile takı tasarım çalışmaları her dönemin vazgeçilmeyen kadim el sanatıdır. Kuyumculuk kullanımı esnasında vazgeçilmez eşi olmayan süslenme amaçlı süstaşlarının kullanımı gerek inanç, gerekse süslenme ve statü amacıyla her dönem yerini korumuştur. İlkel işleme yöntemleri ile başlayıp; günümüzde değişen, gelişen koşullar gereği süslemenin ve işlemenin güncel durumu incelenmiştir. Lapideri, çevremizde oluştuğu yerden çıkarılarak elde edilen yarı değerli süstaşlarına uygulanan kabaşon kesim, dilim kesim ve değerli süstaşlarına ve yarı değerliye uygulanan faset (şövalye tip) tipinin uygulandığı farklı işleme yöntem sanatıdır. Bu çalışmamızda süstaşının jeoloji açısından oluşum şekli, antik dönemde uygulanması ve güncel dönem süstaşı işleme tekniklerinden agat süstaşına uygulanan dilim işlemenin kuyumculuk ve takı tasarımındaki beğenilme amaçlı kullanımına değinilmiştir. CR - Hatipoğlu, M. ve Dora, O.Ö. (2000). Çubuk (Ankara) bölgesindeki agatların sınıflandırılması ve tanımlanması. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 53, s. 13-21. CR - Çiftçi, E. Selim, H. ve Sendir, H. (2019). Authentic Semi-precious and Precious Gemstones of Turkey: Special Emphasis on the Ones Preferred for Prayer Beads. 14th International Congress for Applied Mineralogy (ICAM2019). CR - Çoban, E. (2020). Afyonkarahisar-Seydiler süstaşı opallerinin karakterizasyonu ve ekonomik potansiyeli. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. CR - Güney, H. ve Hatipoğlu, M. (2022). Sestaşı oluşumu, işleme ve inceleme yöntemlerinin antik dönem ve günümüz kuyumculuk-takı tasarımındaki yeri. CR - Sabah, Y.Ş. ve Özbaş, F. (2015). Değerli ve yarı değerli taşların tanımlanması ve mineralojik özellikleri. Değerli ve Yarı Değerli Taşlar Çalıştayı, s. 39-51. CR - Şahin, F. Selim, H. Ve Güner, E. (2017). Değerli ve yarı değerli taşları işleme teknikleri. 70. Türkiye Jeoloji Kurultayı, s. 148-149. CR - Türe, A. ve Savaşçın, M. Yılmaz. Kuyumculuğun Doğuşu. İstanbul: Goldaş Kültür Yayınları, 2000. CR - Türe, A. (2005). Takının Öyküsü. İstanbul: Goldaş Kültür Yayınları CR - Görsel 1: https://www.alamy.com/engraving-depicting-the-polishing-of-a-diamond-dated-19th-centuryimage186387267.html CR - Görsel 2, 3, 4: MMYO Süstaşı İşleme Atölyesi Makineleri CR - Görsel 5: Hatipoğlu, M. Süstaşları Mineralojisi (2005) değiştirilerek alınmıştır. CR - Görsel 6,7,8,9,10: Kişisel Üretim Takıları UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/erkin/issue//1689273 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4828272 ER -