@article{article_1693217, title={Klasik Şiirde Hikmetin Kapısı: 17. Yüzyıl Türkçe Divan Dibacelerinde Hikemî Söylemin İzleri}, journal={Söylem Filoloji Dergisi}, volume={10}, pages={920–944}, year={2025}, DOI={10.29110/soylemdergi.1693217}, author={Ünsal Topçu, Gamze and Çetin, Dicle}, keywords={Klasik Türk şiiri, 17.yüzyıl, dibace, hikemî söylem, şiirde bilgelik, edebî ahlak, toplumsal eleştiri.}, abstract={Bu çalışmada, 17. yüzyılda Osmanlı toplumunun siyasi istikrarsızlık ve ahlaki zayıflamalarla gölgelendiği bir dönemde gelişen hikemî söylem, klasik Türk şiirinin dibace bölümü ekseninde incelenmektedir. Araştırma, özellikle Nâbî’nin temsilinde vücut bulan bu söylemin, şiiri salt estetik bir hüner gösterisinden ibaret kılmayıp onu hikmetin, nasihatin ve toplumsal tenkidin aracı hâline getirdiğini, ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmanın merkezinde, dibacelerdeki hikemî söylemin tematik yapısı, beslendiği dinî ve tasavvufi kaynaklar ile şairlerin bu söylem vasıtasıyla dönemin toplumsal gerçekliğiyle kurduğu ilişki yer almaktadır. Tahir Üzgör’ün “Türkçe Dîvân Dîbâceleri” adlı çalışmasından seçilen örneklerin nitel metin çözümlemesiyle incelendiği bu çalışma, hikemî söylemin Kur’ân-ı Kerîm, hadisler ve tasavvufi öğretilerle beslenerek şiire ahlaki ve pedagojik bir derinlik kazandırdığını göstermektedir. Dibacelerde insanın yaratılışı, adalet, ilim ve erdem gibi evrensel temaların işlendiği, dönemin krizlerine karşı ise bilgece ve muhasebeye dayalı bir duruş sergilendiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda hikemî söylem, klasik şiirde düşünceyle sanatın, hakikatle estetiğin bir araya geldiği özgün bir anlatım imkânı sunmaktadır. Netice itibarıyla dibaceler yalnızca geleneksel bir mukaddime değil, şairlerin poetik yaklaşımlarını, toplumsal eleştirilerini ve ahlaki kaygılarını dile getirdikleri söylemsel alanlar olarak değerlendirilmektedir. Çalışma, edebiyat-toplum etkileşimi bağlamında hikemî söylemin günümüzde dahi geçerliliğini koruyan evrensel değerler taşıdığına işaret etmekte; bu yönüyle yeni teorik tartışmalara kapı aralamaktadır.}, number={2}, publisher={Yusuf ÇETİN}