TY - JOUR T1 - AN INSTITUTIONAL PORTRAIT OF AN OTTOMAN IDADÎ: THE ESTABLISHMENT, STRUCTURE, AND FUNCTIONS OF THE DAMASCUS CIVIL IDADÎ SCHOOL TT - BİR OSMANLI İDADİSİNİN KURUMSAL PORTRESİ: ŞAM MEKTEB-İ İDÂDÎ-İ MÜLKİYESİNİN KURULUŞU, YAPISI VE İŞLEVİ AU - Ertekin, Abdusselam PY - 2025 DA - October Y2 - 2025 DO - 10.15182/diclesosbed.1697223 JF - Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi JO - DÜSBED PB - Dicle Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1308-6219 SP - 333 EP - 359 IS - 40 LA - en AB - Beginning in the second half of the 19th century, the Ottoman Empire embarked on far-reaching reforms in the field of education as part of its broader modernization efforts. Within this context, idadî schools emerged as critical institutions in the provinces, serving both the dissemination of modern knowledge and the reinforcement of central state authority. This study investigates the Damascus Mekteb-i İdâdî-i Mülkiye as a representative case of the institutional presence of such schools in the provincial landscape. Drawing upon archival documents, provincial yearbooks (salnâmes), and contemporary newspapers, the research explores multiple dimensions of the school, including its foundation process, administrative structure, curriculum, teaching staff, student body, and the career paths of its graduates. By analyzing the implementation of educational policies in a provincial setting, this study seeks to highlight the ideological, administrative, and financial functions of Ottoman educational institutions within the broader framework of center-periphery dynamics during the lake Ottoman period. KW - Ottoman Empire KW - Abdulhamid II KW - Education KW - Damascus Idadî School N2 - 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti, modernleşme politikalarının önemli bir ayağı olarak maarif alanında köklü dönüşümlere yönelmiştir. Bu dönüşüm sürecinde idâdî mektepleri, taşrada hem modern bilgi üretiminin hem de merkezî devlet otoritesinin yeniden inşasında kilit rol oynamıştır. Bu çalışma, söz konusu idâdî mekteplerin taşradaki kurumsal temsiline örnek teşkil eden Şam Mekteb-i İdâdî-i Mülkiyesi’ni incelemektedir. Kurumun kuruluş süreci, idari yapısı, müfredat yapısı, muallim kadrosu, talebe profili ve mezunlarının kariyer seyirleri gibi çok boyutlu unsurlar, arşiv belgeleri, vilayet salnameleri ve dönemin gazeteleri ışığında değerlendirilmiştir. Çalışma, Şam İdadisi’nin Osmanlı taşrasında maarif politikalarının uygulama düzeyindeki karşılığını göstererek, merkez-taşra ilişkileri bağlamında eğitim kurumlarının ideolojik, idari ve mali işlevlerini irdelemeyi amaçlamaktadır. CR - KAYNAKÇA Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO). 182/13630-1, 17 Şaban 1310/6 Mart 1893 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO). 182/13630-2, 17 Ramazan 1310/4 Nisan 1893 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 00102/47-1, 10 Safer 1303/18 Kasım 1885 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 00102/47-2, 3 Safer 1306/9 Ekim 1888 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 00102/47-4, 9 Safer 1305/27 Ekim 1887 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 00102/47-3, 8 Safer 1305/ 26 Ekim 1887 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 978-66-2, 5 Muharrem sene 1325/5 Şubat 1322/ 18 Şubat 1907 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 978-66-1, 27 Cemaziyelevvel sene [1]324 ve fî 6 Temmuz sene [1]322/19 Temmuz 1906 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 978-66-3, 17 Rebiülevvel sene 1325, fî 17 Nisan sene 1323/30 Nisan 1907 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 978-66-4, 6 cemaziyelevvel sene 1325/4 Haziran 1323/17 Haziran 1907 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Maarif Nezâreti Mektubi Kalemi (MF.MKT). 898/7-1, 12 Şevval 1323/10 Aralık 1905. CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Tedrisât-ı İbtidâiye Kalemi (MF. İBT). 23/79, 7 Mart 1888 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), İrade Maarif (İ.MF) .13-19-3/1, 23 Rebiülevvel 1325/6 Mayıs 1907 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), İrade Şura-yı Devlet (İ.SD). 112/6720, 12 Rabiulevvel 1309/16 Ekim 1891 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Yıldız Sadrazam Kamil Paşa Evrakı (Y.EE.KP), 1/55-2, 5 Rabiulahir 1298/7 Mart 1881 CR - Cumhur Başkanlığı Devlet Arşivleri (BOA), Yıldız Perakende Evrakı Umum (Y.PRK.UM). 14.88, 21 Safer 1306 / 9 Mayıs 1305 CR - Cengiz, A. (2020). Kudüs-i Şerif İdadi Mektebi (1890–1913). History Studies, 12(1), 103–124. CR - Cengiz, A. (2023). Ankara Sancağ’ında modern eğitim kurumları (1865–1920). Çizgi Yayınevi. CR - Deringil, S. (1999). İktidarın sembolleri ve ideoloji: II. Abdülhamid dönemi (1876–1909). Yapı Kredi Yayınları. Gülmez, A. (2021). Osmanlı Devleti'nde idadiler. Sinerji: Uluslararası Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 106–131. CR - İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. (n.d.). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri (No: NEKYA90780/36). https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/FOTOGRAF/90780---0036.jpg CR - İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi. (n.d.). II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri (No: NEKYA90876/1). https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/FOTOGRAF/90876---0001.jpg CR - Saadet, 18 Safer 1306, No: 1162 CR - Saadet, 23 Muharrem 1305, No: 843 CR - Saadet, 26 Zilkade 1305, No:1905 CR - Sabah, 21 Şevval 1309, No: 984 CR - Sabah, 29 Rabiülahir 1311, No:1521 CR - Sabah, 7 Rabiülevvel 1310, No:1115 CR - Sâlnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umûmiye, Birinci Sene, Matba-i Amire, 1316, 1317,1318, 1319, 1321 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1300: 155 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1304: 250 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1304–1305: 210 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1306: 145 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1311: 20 CR - Salnâme-i Vilayet-i Suriye, 1891:65 CR - Suriye, 1 Safer 1313, No: 1522 CR - Suriye, 11 Rabiülahir 1317, No:1715 CR - Suriye, 20 Zilkade 1319, No: 1846; 1522 CR - Suriye, 22 Rabiülevvel 1318, No:1770 CR - Suriye, 9 Cemaziyelevvel 1317, No: 1729 CR - Suriye, 17 Ramazan 1317, No:1747 CR - Somel, S. A. (2001). The modernization of public education in the Ottoman Empire, 1839–1908: Islamization, autocracy and discipline. Brill. CR - Tarîk, 23 Zilhicce 1304, No: 1242 CR - Tarik; 22 Muharrem 1302, No: 228 CR - Yıldız, H. (2020). Osmanlı döneminde Yemen vilayetlerinde açılan idadi eğitim kurumları. Mecmua: Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 240–261. UR - https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1697223 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4860614 ER -