@article{article_1697301, title={Azerbaycan Tasavvuf Tarihinde Önemli Rol Oynayan Şirvânlı Mutasavvıfların Şâh İsmâil Tarafından Islah Edilme Biçimleri}, journal={Batman Akademi Dergisi}, volume={9}, pages={131–151}, year={2025}, DOI={10.58657/batmanakademi.1697301}, author={Aktulga Gürbüz, Sevda}, keywords={Tasavvuf, Tarîkatlar, Şâh İsmâil-Kızılbaşlar, Azerbaycan-Şirvân, Baskı-Göç ve Ölüm.}, abstract={Bu çalışma, Azerbaycan tarihinin önemli bir dönüm noktası olan Şâh İsmâil dönemi bağlamında, Ehl-i sünnet inancına bağlı tarîkatlar ile Şiî sûfî yapılar arasındaki ilişkilere yönelik uygulanan politikaları, özellikle Şirvân bölgesi örneği üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. XII. yüzyıldan itibaren tarîkatlar, bu bölgeyi önemli mutasavvıfların yetiştiği bir tasavvuf merkezi hâline getirmiştir. Ancak, Şâh İsmâil’in iktidara gelmesiyle birlikte tasavvufî yapılarda köklü bir dönüşüm başlamış ve bu dönüşüm, mihne politikası çerçevesinde sistematik bir baskı mekanizmasına dönüşmüştür. Dönemin önde gelen mutasavvıflarından olan Tebrizî, Şebusterî, Gülşenî ve Şencânî gibi şahsiyetler, Şirvân bölgesinde yaşarken yalnızca sosyal dışlamaya tâbi tutulmamış, aynı zamanda göç etmeye zorlanmış, irşad merkezlerinden sürülmüş ve hatta infaz edilmiştir. Nakşibendiyye, Halvetiyye ve Kübreviyye gibi köklü tarîkatların mensupları ya Şiîleşmeye zorlanmış ya da Osmanlı Devleti, Hindistan ve Arap coğrafyalarına sığınmak zorunda kalmıştır. Bu süreç, yalnızca tarîkat mensuplarının bireysel biyografilerinde değil, Azerbaycan’ın tasavvufî hafızasında da kalıcı bir kırılma yaratmıştır. Bu bağlamda, çalışmamız yalnızca Azerbaycan’daki tasavvufî yaşamı incelemekle kalmayıp, aynı zamanda mezhebî gerekçelerle mâruz kalınan baskı süreçlerini, göç olgusunu ve sûfîlerin toplumsal yapıdan dışlanmasını da tarihsel bir perspektiften ele almaktadır. Amacımız, Azerbaycan tasavvuf tarihini kısaca tanıttıktan sonra, Şirvân bölgesindeki Safevîler dönemi ile şekillenen tasavvufî dönüşümü incelemek ve Şâh İsmâil’in Şiîleştirme politikasının sûfîler ve tarîkatlar üzerindeki etkilerini derinlemesine analiz etmektir.}, number={1}, publisher={Batman Üniversitesi}