@article{article_1699561, title={OSMANLI DÖNEMİ ÂŞIK KAHVEHANELERİNİN İŞLEVİ}, journal={Folklor Akademi Dergisi}, volume={8}, pages={409–418}, year={2025}, DOI={10.55666/folklor.1699561}, author={Arıoğlu, İbrahim Ethem and Bayraktar, Zülfikar}, keywords={sözlü gelenek, aşık kahvehaneleri, aşıklık geleneği}, abstract={Geleneksel halk hikâyeciliğinin icra edildiği en eski mekânlardan biri de Osmanlı âşık kahvehaneleridir. Osmanlı dönemi âşık kahvehaneleri gerek bağlam, yapı ve şekil, gerekse de içerik ve işlev özellikleri yönüyle diğer kahvehanelerden birçok yönüyle farklılık arz etmektedir. Bu kahvehaneleri özel kılan unsurlardan bahsetmek mümkündür. Dönemin sakinleri bu mekânları dinlenmek, hoşça vakit geçirmek, eğlenmek, sosyalleşmek, siyasi ve toplumsal meseleleri konuşmak, ticaret yapmak, haber almak, istihbarat ve daha birçok amaç doğrultusunda kullanmışlardır. Geleneksel sözlü anlatı geleneği içerisinde önemli bir yere sahip olan âşıklık geleneğinin icra edildiği bu özel mekânlar, devlet adamlarının ve seyyahların da uğrak mekânları arasında yer almıştır. Birçok seyyah özellikle tutmuş oldukları günlük ve seyahatnamelerinde bu mekânlardan bahsetmişlerdir. Osmanlı Dönemi âşık kahvehaneleri sosyokültürel ve ekonomik işlevleri yönüyle toplumun aydınlanmasında, farklı fikir ve görüşlerin toplum içerisinde yaygınlık kazanmasında da etkili olmuş mekânlar olarak ön plana çıkmaktadır. Mahalle kültürünün yaygınlaşarak duygu ve düşüncelerin toplumsal paylaşıma açık hale gelmesine imkân sunan bu mekânlar, dönemin âdeta toplum merkezleri işlevini görmüşlerdir. Okuma yazmanın dönemin toplumu tarafından henüz içselleştirilemediği bu dönemde âşık kahvehaneleri, sözlü anlatı geleneğinin icra edildiği mekânlar olması yanı sıra eğitim, öğretim ve okuma faaliyetlerinin de mekânları olmuşlardır. Bu mekânlar, halkın eğitim alması noktasında önemli bir rol oynamış, dinî ve ahlâkî değerlere dair sohbetlerin yapıldığı, bilgi paylaşımının yoğun olduğu yerler olarak toplumsal yapının şekillenmesinde de etki yaratmıştır. Toplumun her tabakasından insanın ziyaret ettiği ve birlikte hoşgörü kültürü içerisinde zaman geçirdikleri bu mekânlar, açık ve kapalı işlevleri yönüyle Osmanlı toplumunda müstesna bir yere sahip olmuştur. Aynı zamanda, kahvehanelerde gerçekleşen kültürel etkileşimler, farklı toplum kesimlerinin birbirlerini daha yakından tanımalarına, ortak değerler etrafında bir araya gelmelerine olanak tanımıştır. Bu sayede, âşık kahvehaneleri sadece birer sosyal buluşma noktası olmanın ötesinde, bir köprü işlevi de üstlenmişlerdir. Bu makalede, geleneksel halk hikâyeciliğinin Osmanlı dönemi âşık kahvehanelerindeki bağlam, yapı ve şekil, içerik ve işlev özellikleri tüm yönleriyle değerlendirilecek ve bu mekânların Osmanlı toplumundaki yeri ve önemine vurgu yapılacaktır.}, number={2}, publisher={İsmail Abalı}, organization={Destekleyen kurum yoktur}