@article{article_1702137, title={Tüketimin Toplumsal Temelleri: Thorstein Veblen’in Birey Eylemi Analizi}, journal={Kent Akademisi}, volume={18}, pages={3233–3250}, year={2025}, DOI={10.35674/kent.1702137}, author={Karanfil, Neval}, keywords={Thorstein Veblen, iktisadi eylem, sınıf analizi, gösterişçi aylaklık, gösterişçi tüketim}, abstract={Çalışmanın konusunu, Thorstein Veblen’in teorisinde, tüketimin toplumsal temelleri ve insan davranışı ile ilgili açıklamalarından hareketle birey eylemini belirleyen unsurlar ve eylemin katmanlarına yönelik gerçekleştirilen kategorik analiz oluşturmaktadır. Veblen’in iktisadi eylemin, özelde de tüketiminin toplumsal temellerine ilişkin tartışmalarını kapsayan çalışmanın çıkış noktası, Veblen’in teorisi çerçevesinde bir tüketim eylemi analizinin hangi bileşenler üzerinden yapılabileceği ve bu teoride tüketimin eylemsel olarak nasıl somutlaştığı sorusudur. Bu soru çerçevesinde araştırma, birey eyleminin özelde de tüketim eyleminin hangi eksende şekillendiği ve hangi unsurlardan etkilendiğinin ele alınmasını amaçlayan kuramsal bir çalışmadır. Çalışmanın özgün değerini, Veblen’in söz konusu çalışmalarında yer alan, insan davranışını ve iktisadi eylemi dayandırdığı içgüdüler ile kurumlara yönelik açıklamalarını, mevcut literatürde sunulandan farklı bir perspektifle ele alarak; birey eyleminin temel belirleyicilerini ve katmanlarını ilişkisel bağlamda kategorize etmesi oluşturmaktadır. Böylece, Veblen’in teorisi çerçevesinde tüketime odaklanan literatüre birey eyleminin nasıl şekillendiği, birbiri ile kesişen ve eylemin ortaya çıkmasını sağlayan unsurların neler olduğu ve bunların toplumsal bağlamda nasıl somutlaştığına dair bir değerlendirme ile katkı sunacağı düşünülmektedir. Çalışmada belirlenen analiz bileşenleri çerçevesinde, Veblen’in teorisinde iktisadi sistemin başlıca aktörü olarak kabul edilen bireyin, üretim ve tüketimle ilişkili iktisadi eyleminin biyolojik ve toplumsal belirleyicilerden etkilendiğine; biyolojik, toplumsal ve bireysel olmak üzere üç temel katman ekseninde şekillendiğine yönelik kategorik bir değerlendirme gerçekleştirilmiştir. Bu katmanların ilki, içgüdüler temelinde birey eyleminin kapasite ve çerçevesini içeren biyolojik katman; ikincisi, toplumsal ve kültürel normlara uyum ve toplumun diğer üyeleri ile etkileşim yoluyla yönelimini belirleyen toplumsal katmandır. Son olarak bireysel katman ise; diğer iki katmanın oluşturduğu çerçevede ortaya çıkan koşulların çıkarlar, amaçlar, alışkanlık ve eğilimler ekseninde değerlendirilerek eyleme dönüştürüldüğü katmandır. Çalışmada belirlenen bu noktalar; Veblen’in sosyolojik analizinde, sınıflı toplumsal yapıların inşa süreçleri, bu süreçte ortaya çıkan sınıfların ‘gösterişçi tüketim’ gibi tüketim alışkanlıkları ve ‘gösterişçi aylaklık’ gibi üretimle ilişkilenme biçimleri, görgü kuralları gibi davranış normları ile ilgili çıkarımları üzerinden ele alınmıştır.}, number={6}, publisher={Ahmet FİDAN}