TY - JOUR T1 - Okuma Kültürünün İnşası: Evdeki Erken Okuryazarlık Ortamı ve Ebeveynlerin Kütüphane Tutumları (Çankaya İlçesi Örneği) TT - Constructing a Reading Culture: The Home Literacy Environment and Parental Attitudes Toward Library Use (The Case of Çankaya District) AU - Tok, Özlem AU - Canatar, Mehmet PY - 2025 DA - August Y2 - 2025 DO - 10.59116/lamre.1704918 JF - Kütüphane Arşiv ve Müze Araştırmaları Dergisi JO - LAMRe Journal PB - İstanbul Medeniyet Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2718-0832 SP - 76 EP - 108 VL - 6 IS - 2 LA - tr AB - Erken çocukluk dönemi, 0-8 yaş aralığındaki çocuklar için yaşamın en kritik ve gelişimin en hızlı gerçekleştiği evredir. Bu araştırmanın amacı, 3–6 yaş aralığında çocuğu olan ebeveynlerin ev ortamında gerçekleştirdikleri okuryazarlık etkinlikleri ve kütüphane kullanımına yönelik tutumlarının, çocukların okuma kültürü kazanımı üzerindeki etkilerini incelemektir. Nicel araştırma yöntemlerinden tarama modeli kullanılarak yürütülen bu çalışmada, veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen “Evde Erken Okuryazarlık ve Kütüphane Algısı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, Ankara’nın Çankaya İlçesinde ikamet eden 389 ebeveyn oluşturmuştur. Elde edilen veriler betimsel istatistiklerle analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, ebeveynlerin ev ortamında hikâye okuma, şarkı söyleme, dil oyunları oynama ve etkileşimli kitap okuma gibi okuryazarlık etkinliklerine sıklıkla yer verdiklerini ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra, çocukların kitaplara karşı olumlu tutum geliştirdikleri ve okuma kültürünü destekleyici davranışlar sergiledikleri gözlemlenmiştir. Ebeveynlerin kütüphane kullanımına yönelik tutumları ise genel olarak olumlu olmakla birlikte, bazı ailelerde erişim ve farkındalık eksiklikleri dikkati çekmiştir. Sonuç olarak, ev ortamında gerçekleştirilen erken okuryazarlık etkinliklerinin ve ebeveynin kütüphane kullanımına yönelik tutumunun, çocukların okuma kültürü kazanımı üzerinde önemli bir etkisi olduğu belirlenmiştir. Araştırma bulguları doğrultusunda, erken çocukluk döneminde ebeveyn desteğini güçlendirecek eğitim programlarının geliştirilmesi ve kütüphane hizmetlerinin ailelere daha erişilebilir hâle getirilmesi önerilmektedir. KW - Erken okuryazarlık KW - okuma kültürü KW - çocuk kütüphaneleri KW - ebeveyn tutumu KW - etkileşimli kitap okuma. N2 - Early childhood, encompassing the ages of 0 to 8, represents the most critical period of life in which development occurs most rapidly. The aim of this study is to examine the impact of parents’ home-based literacy activities and their attitudes toward library use on the development of reading culture among children aged 3 to 6. This research was conducted using a quantitative survey design. As a data collection tool, the “Home-Based Early Literacy and Library Perception Scale” was developed by the researcher. The sample consisted of 389 parents residing in the Çankaya district of Ankara. The data obtained were analyzed through descriptive statistical methods. The findings indicate that parents frequently engage in literacy activities at home, such as storytelling, singing songs, playing language games, and interactive book reading. Additionally, it was observed that children developed positive attitudes toward books and exhibited behaviors supportive of a reading culture. While parents generally displayed positive attitudes toward library use, issues related to accessibility and awareness were noted in some families. In conclusion, both home-based early literacy activities and parental attitudes toward library use were found to have a significant impact on the development of children's reading culture. Based on these findings, it is recommended that educational programs be developed to strengthen parental support in early childhood and that library services be made more accessible to families. CR - Abu-Rabia, S. ve Yaari, I. (2012). Parent’s attitudes and behavior, the learning environment, and their influence on children’s early reading achievement. Open Journal of Modern Linguistics, 2(4), 170–179. https://doi.org/10.4236/ojml.2012.24022 CR - Altun, D., Erden, F. T. ve Hartman, D. K. (2021). Preliterate young children’s reading attitudes: Connections to the home literacy environment and maternal factors. Early Childhood Education Journal, 50, 1–12. https://doi.org/10.1007/s10643-021-01177-2 CR - Altunbay, M., ve Üstten, A. (2020). İlköğretim öğrencilerinin kitaplık ve kütüphane kullanımı üzerine bir araştırma. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 108–123. https://doi.org/10.16916/aded.746742 CR - Anggraini, N. (2021). Peranan Orang Tua Dalam Perkembangan Bahasa Anak Usia Dini. Metafora: Jurnal Pembelajaran Bahasa Dan Sastra, 7(1), 43–54. https://doi.org/10.30595/mtf.v7i1.9741 CR - Araujo, F. J. D., Damasceno, E., Da Silva, S., Melo Júnior, H. G., Oliveira, P. da S., Lima, J. J. S., Narciso, R. ve Sá, N. C. (2024). Learning spaces in informal education: Analysis of non-formal environments as catalysts for the learning process. Revista Contemporânea, 4(2), e3322. https://doi.org/10.56083/RCV4N2-029 CR - Arıcı, A. F. (2005). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin okuma durumları (beceri-ilgi alışkanlık-eğilim) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi. CR - Aslan, D. (2024). Etkileşimli kitap okuma programının ebeveyn davranışları ve ebeveyn-çocuk etkileşimi üzerindeki etkileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 12(2), 254–275. https://doi.org/10.16916/aded.1302614 CR - Aygün, H. E. (2021). İlkokul öğrencilerinin okuduğunu anlama becerisi ile okuma kaygısı arasındaki ilişkide okuma alışkanlığının aracı rolü. Millî Eğitim, 50(232), 299–318. https://doi.org/10.37669/milliegitim.746081 CR - Baeg, J. H., Choi, W., Lee, D. J. ve Lee, J. (2012). The impact of the public library on early reading achievement: Using the Early Childhood Longitudinal Study (ECLS) 1st grade student sample. Proceedings of the 12th ACM/IEEE-CS Joint Conference on Digital Libraries içinde (ss. 538–540). https://doi.org/10.1145/2132176.2132279 CR - Balcı, A. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlık ve ilgileri üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi. CR - Bayis, S. (2010). 4, 5, 6 ve 7. sınıf ilköğretim öğrencilerinin okuma ve kütüphane kullanım alışkanlıklarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi. CR - Berk, L. E. (2013). Bebekler ve çocuklar: Doğum öncesinden orta çocukluğa. Nobel Yayıncılık. CR - Bus, A. G., Van Ijzendoorn, M. H. ve Pellegrini, A. D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65(1), 1–21. https://doi.org/10.3102/00346543065001001 CR - Cevher, N. (2015). Ankara’daki halk kütüphanesi çocuk bölümlerinin çocukların okuma alışkanlığındaki rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi. CR - Chen, Q. (2024). The importance of home literacy environments in terms of children’s reading attitudes: A study of Chinese Grade 5 students. Journal of Education and Educational Research, 8(1), 144–151. https://doi.org/10.54097/fyfse108 CR - Comrey, A. L. ve Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis (2. bsk.). Lawrence Erlbaum Associates. CR - Çetinkaya, S. Ç. (2004). Afyon merkezindeki ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin okuma alışkanlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi. CR - Doiron, R. ve Asselin, M. (2011). Promoting a culture for reading in a diverse world. International Federation of Library Associations and Institutions, 37(2), 109–117. https://doi.org/10.1177/0340035211409847 CR - Er, S. ve Biçakçi, M. Y. (2020). Interactive story reading and language development in early years. M. Y. Biçakçi (Ed.), Handbook of Research on Prenatal, Postnatal, and Early Childhood Development içinde (ss. 345–367). IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-7998-2952-2.ch019 CR - Erdoğan, N. I. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/22607/241647 CR - Eskidemir Meral, S. ve Uçar Çabuk, F. (2023). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Kütüphaneye İlişkin Görüşleri ve Deneyimleri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 12, 1052-1074. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1343108 CR - Fletcher, K. L. ve Reese, E. (2005). Picture book reading with young children: A conceptual framework. Developmental Review, 25(1), 64–103. https://doi.org/10.1016/j.dr.2004.08.009 CR - Genova, T., Gadzhakova, N. ve Eftimova, S. (2024). Parental approaches to reading to 0- to 7-year-old children: Choices, experiences and impact. Pedagogical Forum, Year Twelfth, 7–61. https://doi.org/10.15547/pf.2024.023 CR - Georgiou, G. K., Inoue, T. ve Parrila, R. (2021). Developmental relations between home literacy environment, reading interest, and reading skills: Evidence from a 3-year longitudinal study. Child Development, 92(5), 2053–2068. https://doi.org/10.1111/cdev.13589 CR - Gönen, M. S., Yıldız, E., Bilgen, Z. ve Türe-Köse, H. B. (2022). Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin okuryazarlık durumları: Karma yöntem çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 32-59. https://doi.org/10.16916/aded.1003135 CR - Grover, V., Snow, C. E., Evans, L. ve Stromme, H. (2023). Overlooked advantages of interactive book reading in early childhood? A systematic review and research agenda. Acta Psychologica, 239, 103997. https://doi.org/10.1016/j.actpsy.2023.103997 CR - Güneş, F. (2017). Okuma gücü ve ilgisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 119 – 128. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/366371 CR - Hanedar, R. T. (2011). 8. sınıf öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları ve okuduğunu anlama becerileri üzerine bir araştırma [Yaımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi. CR - Hsu, M.-C. ve Chen, C.-P. (2013). Analysis of motivation triggers in interactive digital reading for children. International Journal for Infonomics, 6(3), 669–675. https://doi.org/10.20533/iji.1742.4712.2013.0077 CR - İnan, D. D. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin okuma alışkanlıklarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi. CR - Jechura, J. B., Wooldridge, D. G., Bertelsen, C. D. ve Mayers, G. (2016). Exploration of early-childhood learning environments. The Delta Kappa Gamma Bulletin, 82(3), 9. https://www.proquest.com/openview/712ca7200529c4e317c0f1b24cfe713e/1?cbl=47978&pq-origsite=gscholar CR - Johnsson-Smaragdi, U. ve Jönsson, A. (2007). Book reading in leisure time: Long-term changes in young peoples’ book reading habits. Scandinavian Journal of Educational Research, 50(5), 519–540. https://doi.org/10.1080/00313830600953600 CR - Kakırman Yıldız, A. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının okuma alışkanlığı kazanmasında rol model olarak aile. Mavi Atlas, 7, 95–112. https://doi.org/10.18795/ma.94919 CR - Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. bsk.). Nobel Yayın Dağıtım. CR - Katrancı, M., ve Yetgin, A. (2019). Ebeveynlerin, çocukların okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları ile çocuk kütüphanesine yönelik görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(3), 1817–1839. CR - Kaynar, İ. (2007). Ortaöğretim öğrencilerinin okuma alışkanlığı ve iletişim becerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi. CR - Keleş, Ö. (2006). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinde kitap okuma alışkanlığının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. CR - Kurulgan, M., ve Çekerol, A. (2008). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 81–96. https://arastirmax.com/tr/system/files/dergiler/222/makaleler/8/2/arastirmax-ogrencilerin-okuma-kutuphane-kullanma-aliskanliklari-uzerine-bir-arastirma.pdf CR - Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. (2020). Bebek ve çocuk kütüphaneleri. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. https://kygm.ktb.gov.tr/TR-308336/bebek-ve-cocuk-kutuphaneleri.html CR - Lee, M. ve Yeo, K. (2014). Influence of home literacy environment on children reading attitude. Journal of Education and Practice, 5(8), 119–138. https://www.iiste.org/Journals/index.php/JEP/article/download/11648/11991 CR - Lopez, M. E., Caspe, M., ve McWilliams, L. (2016). Public libraries: A vital space for family engagement. Harvard Family Research Project. https://www.ala.org/sites/default/files/2024-05/Public-Libraries-A-Vital-Space-for-Family-Engagement_HFRP-PLA_August-2-2016.pdf CR - Majid, S. (2018). Leisure Reading Behaviour of Young Children in Singapore. Reading Horizons: A Journal of Literacy and Language Arts, 57 (2). Retrieved from https://scholarworks.wmich.edu/reading_horizons/vol57/iss2/5 CR - Malhi, P., Bharti, B. ve Sidhu, M. (2017). Reading achievement of Indian children: Role of home literacy environment. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 43(1), 49. https://psycnet.apa.org/record/2017-10283-006 CR - Mol, S. E., ve Bus, A. G. (2011). To read or not to read: A meta-analysis of print exposure from infancy to early adulthood. Psychological Bulletin, 137(2), 267–296. https://doi.org/10.1037/a0021890 CR - Mustonen, R., Torppa, R. ve Stolt, S. (2024). Parental linguistic support in a home environment is associated with language development of preschool-aged children. Acta Paediatrica. https://doi.org/10.1111/apa.17257 CR - Neuman, S. B. ve Celano, D. (2011). Access to print in low-income and middle-income communities: An ecological study of four neighborhoods. Reading Research Quarterly, 36(1), 8–26. https://doi.org/10.1598/RRQ.36.1.1 CR - Neuman, S. B. ve Moland, N. (2016). Book deserts: The consequences of income segregation on children’s access to print. Urban Education, 54(1), 126–147. https://doi.org/10.1177/0042085916654525 CR - Oinam, A. C. ve Thoidingjam, P. (2019). Lifelong learning and library: A must know facts for learners. Journal of International Trends in Library and Learning, 2(2), 107–113. https://doi.org/10.20533/JITLL.2633.7681.2019.0016 CR - Öztürk, B. (2020). Okuma kültürü oluşturmada çocukların edebiyat çevresini genişletmeye yönelik uygulamalar: İngiltere örneği. Kastamonu Education Journal, 28(5), 2112-2124. doi: 10.24106/kefdergi.787822 CR - Öztürk, C. (2017). Araştırma yöntemleri ve proje hazırlama (4. bsk.). Pegem Akademi Yayıncılık. CR - Padlick-Field, K. (2011). The impact of the home environment on children’s attitudes towards literacy. http://reflectivepractitioner.pbworks.com/f/Padlick-FieldCapstone-Final.pdf CR - Palupi, W., Hafidah, R. ve Karsono, K. (2019). Song and movement as media of early childhood language development. Early Childhood Education and Development Journal, 1(1), 12–19. https://doi.org/10.20961/ECEDJ.V1I1.33020 CR - Peixoto, C., Cadima, J. ve Leal, T. (2022). Mothers’ educational level and literacy beliefs: Associations with home literacy experiences. International Journal of Early Years Education, 30(2), 167–183. https://doi.org/10.1080/09669760.2022.2025580 CR - Persad, B. M. (2002). The effects of the linguistic experiences, reading habits, involvement between Latino parents and their student children, and native language use in the home on academic performance through high school [Yayımlanmamış doktora tezi]. Alliant International University. CR - Prasetyaningtyas, H., Nurhattati, N. ve Kamaludin, K. (2024). Systematic Literature Review: Peran Kepala Sekolah dalam Membangun Budaya Baca melalui Gerakan Literasi di Sekolah. Journal on Education, 7(2), 8891–8897. https://doi.org/10.31004/joe.v7i2.7782 CR - Ratka-Pauler, A., Birnbaum, L. ve Kroner, S. (2024). The role of parents’ beliefs regarding their children’s literacy acquisition. Frontiers in Education, 9. https://doi.org/10.3389/feduc.2024.1330091 CR - Redig, J. (2018). Does daily exposure through the use of nursery rhymes better support students’ phonological awareness skill development? https://nwcommons.nwciowa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1095&context=education_masters CR - Reese, E., ve Cox, A. (1999). Quality of adult book reading affects children’s emergent literacy. Developmental Psychology, 35(1), 20–33. https://doi.org/10.1037/0012-1649.35.1.20 CR - Reese, E., Leyva, D., Sparks, A. ve Grolnick, W. (2010). Maternal elaborative reminiscing increases low-income children's narrative skills relative to dialogic reading. Early Education and Development, 21(3), 318–342. https://doi.org/10.1080/10409289.2010.481552 CR - Schauble, L., Beane, D. B., Coates, G. D., Martin, L. M. W. ve Sterling, P. V. (2013). Outside the classroom walls: Learning in informal environments. Learning in informal environments içinde (ss. 17–36). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203053515-7 CR - Semmel, M. L. (2010). The LSIE report and IMLS: Supporting learning in the informal environments of museums and libraries. Curator: The Museum Journal, 53(2), 155–162. https://doi.org/10.1111/j.2151-6952.2010.00016.x CR - Senechal, M. ve LeFevre, J. (2002). Parental involvement in the development of children’s reading skill: A five-year longitudinal study. Child Development, 73(2), 445–460. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00417 CR - Shin, H. Y. ve Kim, M. S. (2008). Parents’ attitudes towards emergent literacy, home literacy activity and children’s vocabulary, concepts about print in low-income families. Korean Journal of Child Studies, 29(4), 199–212. http://www.koreascience.or.kr/article/ArticleFullRecord.jsp?cn=ODHHBP_2008_v29n4_199 CR - Sturges, M., Bhamani, S. ve Hasnain, A. (2023). Exploring Parental Attitude and Practices towards Story Book Reading. JECCE, 5(2). https://doi.org/10.30971/jecce.v5i2.418 CR - Sulzby, E. (1985). Children's emergent reading of favorite storybooks: A developmental study. Reading Research Quarterly, 20(4), 458–481. https://www.jstor.org/stable/747854 CR - Suna, Ç. (2006). İlköğretim öğrencilerinin okuma ilgi ve alışkanlıklarının analitik olarak incelenmesi ve değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi. CR - Sur, E. (2022). Okuduğunu anlama becerisini etkileyen çeşitli değişkenler: Bir meta analiz çalışması. Millî Eğitim, 51(233), 301–322. https://doi.org/10.37669/milliegitim.941696 CR - Şahin, A., İşcan, A. ve Maden, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin okul kütüphaneleri ve sınıf kitaplıklarını kullanma durumları (Erzurum ili örneği). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2), 183–196. CR - Şeref, İ. ve Şahin, A. (2022). Okuma kültürü edindirme sürecine yönelik bir eylem araştırması. Türk Kütüphaneciliği, 36(1), 120–137. https://doi.org/10.24146/tk.1035151 CR - Thomas, N., Leybaert, J. ve Colin, C. (2021). Improving parent–child interactions through interactive reading workshops. European Review of Applied Psychology, 71(4), 100669. https://doi.org/10.1016/J.ERAP.2021.100669 CR - Tinti, F. (2018). La musica e lo sviluppo linguistico in età prescolare. International Journal of Developmental and Educational Psychology. Revista INFAD de Psicología, 4(1), 311–320. https://doi.org/10.17060/IJODAEP.2018.N1.V4.1147 CR - Tok, Ö. ve Canatar, M. (2023). Evde erken okuryazarlık ve kütüphane algıları ölçeğinin ön analiz uygulamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Bilgi ve Belge Araştırmaları, 19, 41-72. https://doi.org/10.26650/bba.2023.19.1290351 CR - Türkiye İstatistik Kurumu. (2022). İlçe düzeyinde sosyoekonomik gelişmişlik göstergeleri: Ankara ili, Çankaya ilçesi verileri. https://data.tuik.gov.tr/ CR - Ungan, S. (2008). Okuma alışkanlığımızın kültürel altyapısı. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 218–228. CR - Velandia, N. A. (2014). La lectura conjunta y la interacción entre adultos y niños de 3–5 años. Panorama, 8(14), 34–46. https://doi.org/10.15765/PNRM.V8I14.503 CR - Vrinda, R., Baiju, A. ve Rajendran, D. (2022). Parental perspectives on shared reading practices at home. Journal of the Indian Speech & Hearing Association, 36(1), 7–13. https://doi.org/10.4103/jisha.jisha_3_22 CR - Wang, M. (2023). The impact of parent-child reading on children’s language development. Frontiers in Humanities and Social Sciences, 3(10), 81-87. https://doi.org/10.54691/fhss.v3i10.5687 CR - Wasik, B. A. ve Bond, M. A. (2001). Beyond the pages of a book: Interactive book reading and language development in preschool classrooms. Journal of Educational Psychology, 93(2), 243–250. https://doi.org/10.1037/0022-0663.93.2.243 CR - Whitehurst, G. J. ve Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848–872. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1998.tb06247.x CR - Wu, Q. ve Hindman, A. H. (2025). The relations between parents’ beliefs, parents’ home reading practices, and their children’s literacy development in kindergarten. Child & Youth Care Forum, 54, 187-205. https://doi.org/10.1007/s10566-024-09813-9 CR - Yalman, F. (2020). Kütüphanede Verilen 'Kitapların Eğlenceli Dünyası' Eğitim Programının Çocukların Erken Okuryazarlık Becerilerine Etkisinin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük. CR - Yavuzer, H. (1997). Ana, baba ve çocuk. Remzi Kitabevi. UR - https://doi.org/10.59116/lamre.1704918 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4895561 ER -