@article{article_1706042, title={Kötücül Annenin Deli Dumrul’da İdeolojik ve Psikomitolojik Fonksiyonu}, journal={Edebi Eleştiri Dergisi}, volume={9}, pages={509–523}, year={2025}, DOI={10.31465/eeder.1706042}, author={Altunsabak, Ergin and Kaplan, Zehra}, keywords={Dede Korkut, Deli Dumrul, psikanalitik, anacıllık, babacıllık, bilinçlenme, kötücül anne}, abstract={Dede Korkut Oğuznâmeleri arasında mühim bir yere sahip olan Deli Dumrul Boyu, deliliği ile karakterize edilen tipi ve beklenilenin tam aksine oğluna can vermekten geri duran anne motifiyle oldukça ilgi çekici bir halk anlatısıdır. Üzerine yapılan disiplinler arası çalışmalar, bilinçdışı ve bilincin etkileşimiyle yapılanan bu boyun; aşkınlaşmanın, insan bilincinin ve kültürlenme tarihinin öyküsü olarak okunabileceğini göstermektedir. İnsanın özneleşme yolundaki anlam arayışında temel hedefi olan bilinç, bir ayrışmaya dayalı olarak doğadan kopma ve kültürün alanına geçişle mümkündür. Bu çalışmada, doğa-anne eşitlemesi kurularak doğadan kopma ve anneyle sembiyotik bağın kesilmesi ilişkilendirilmektedir. Bu yaklaşımdan hareketle çalışmada bilinçlenme, kimlik kazanma sürecinde annenin gönderici rolü ve bu rolün beraberinde gelen kötücüllük üzerinde durulmaktadır. Diğer taraftan dünyevi-tabiatçı, kan bağlı dolaylı olarak anacıl Türklerin; uhrevi, babacıl ve dolaylı olarak ümmet bağlılığı olan yeni medeniyet dairesindeki İslamiyet’e geçişindeki öyküyle annenin tabiat alanının dışına çıkarak eril kültür alanına dâhil olmaya çalışan bireyin ruhsal çatışmasındaki öykü birlikte okunmaktadır. Bu eksende Deli Dumrul örneğinde oğluna canını vermeyerek kötücül(leştirilen) annenin edebî mahsullerdeki fonksiyonu da tartışmaya açılmaktadır. Böylece tabiat dairesindeki fonksiyonuyla özdeşleştirilen anneye ve babaya karşın yad kızının can vermeyi kabul edişiyle bireyin yeni medeniyet dairesindeki kimliğini anacıl tabiatından uzaklaştırılarak kazanışına dikkat çekilmektedir.}, number={2}, publisher={Abdulhakim TUĞLUK}