TY  - JOUR
T1  - Hasta ve Hasta Yakınlarının Radyasyonun Zararlı Etkilerinden Korunma Yöntemleri Hakkında Bilgi Düzeyleri
AU  - Arı, Merve
AU  - Çömü, Ayşe
AU  - Ödev, Kemal
AU  - Güzel, Kübra
AU  - Doğan, Kübra Bahar
PY  - 2025
DA  - August
Y2  - 2025
DO  - 10.59244/ktokusbd.1707510
JF  - KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi
JO  - KTOKUSB-D
PB  - KTO Karatay Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2717-8501
SP  - 274
EP  - 285
VL  - 6
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Amaç: Bu çalışma radyasyon konusunda hastaların ve hasta yakınlarının radyasyon kavramına dair bilgi düzeylerini, korunma ve arınma yöntemlerine ilişkin farkındalıklarını ve alınan dozla ilgili algılarını nitel yöntemlerle analiz etmeyi amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: Çalışma nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Özel bir görüntüleme merkezine başvuran katılımcılara radyasyon kavramı, zararları, korunma ve arınma yöntemleri, bilgi kaynakları ve doz farkındalığına ilişkin sorular yöneltilmiştir. Veriler tematik analiz yöntemiyle sınıflandırılmış, bulgular doğrultusunda yorumlanmıştır. Bulgular: Çalışma sonunda bireylerin radyasyon konusundaki bilgi düzeylerinin oldukça değişken olduğu ve bilimsel doğrularla halk arasında yaygınlaşan yanlış bilgilerin iç içe geçtiği saptanmıştır. Özellikle hasta ve hasta yakınları arasında belirgin farklar göze çarpmaktadır. Hasta yakınlarının, hastalara kıyasla radyasyonun tanımı, zararları, korunma yöntemleri ve doz farkındalığına ilişkin daha geniş ve teknik bilgiye sahip oldukları görülmüştür. Her iki grupta da radyasyonun zararlı etkileri konusunda genel bir farkındalık bulunmasına rağmen, korunma ve arınma yöntemlerine dair bilgi düzeyi oldukça heterojendir.  Sonuç: Katılımcıların radyasyon konusuna genel olarak duyarlı ve temkinli yaklaştıkları görülmektedir. Katılımcıların bilgi kaynaklarının çoğunlukla bilimsel olmayan kaynaklara dayanması sağlık okuryazarlığı açısından önemli bir boşluğa işaret etmektedir. Halkın radyasyon konusundaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi ve yanlış inanışların düzeltilmesi için toplum temelli sağlık eğitimi programlarının verilmesi büyük önem arz etmektedir.  Eğitimlerin yalnızca hastalara değil, hasta yakınlarını da kapsayacak şekilde planlanması gerekmektedir.
KW  - radyasyon
KW  - Radyasyon güvenliği
KW  - radyasyondan korunma
KW  - bilgi düzeyi
CR  - Cankorkmaz, L., Özşahin, S. L., Arslan, M. Ş., Gümüş, C., & Köylüoğlu, G. (2009). Radyolojik görüntüleme yöntemlerinde hastaların maruz kaldığı iyonizan radyasyon dozu hakkında dönem IV tıp öğrencilerinin bilgi düzeyi. Cumhuriyet Tıp Dergisi (Elektronik), 31(3), 226–230.
CR  - Coşkun, Ö. (2011). İyonize radyasyonun biyolojik etkileri. Teknik Bilimler Dergisi, 1(2), 13–17.
Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). Sage Publications.
CR  - Guest, G., Namey, E., & Chen, M. (2020). A simple method to assess and report thematic saturation in qualitative research. PLOS ONE, 15(5), e0232076. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0232076
CR  - Güdük, Ö., Kılıç, C. H., & Güdük, Ö. (2018). Radyasyonun zararlı etkileri hakkında hastaların bilgi düzeyinin değerlendirilmesi: Bir hastane örneği. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 874–889. https://doi.org/10.30569/adiyamansaglik.430175 
International Commission on Radiological Protection (ICRP). (2020). ICRP Publication 146: Radiological protection against radon exposure. Annals of the ICRP, 49(2), 7–129. https://doi.org/10.1177/0146645320952659
CR  - Koplay, M., Maaroof, S., Khalil, A., Demir, Z., Sidel, C., Öz, A., ... & Varol, İ. (2016). Toplumun radyasyon farkındalığı ve radyasyonla ilgili bilgi düzeyi. Genel Tıp Dergisi, 26(EK-1), 36–38.
CR  - Köklü, N. (2006). Radyasyonun insan sağlığı üzerindeki etkileri ve tıpta uygulama alanları [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi]. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
CR  - Larson, D. B., Rader, S. B., Forman, H. P., & Fenton, L. Z. (2007). Informing parents about CT radiation exposure in children: It's OK to tell them. American Journal of Roentgenology, 189(2), 271–275.
CR  - Lee, S. H., Kim, J. Y., & Park, H. J. (2022). Technology literacy and its association with health outcomes in older adults: A cross-sectional study. International Journal of Medical Informatics, 159, 104648. https://doi.org/10.1016/j.ijmedinf.2021.104648
CR  - Leung, M., Tang, I. W., Lin, J. J. Y., Mucci, L., Farmer, J. G., McAlaine, K., Mangano, J. J., & Weisskopf, M. G. (2025). Cancer Incidence and Childhood Residence Near the Coldwater Creek Radioactive Waste Site. JAMA network open, 8(7), e2521926.
CR  - Malterud, K., Siersma, V. D., & Guassora, A. D. (2016). Sample size in qualitative interview studies: Guided by information power. Qualitative Health Research, 26(13), 1753–1760. https://doi.org/10.1177/1049732315617444
CR  - Morse, J. M. (2000). Determining sample size. Qualitative Health Research, 10(1), 3–5. https://doi.org/10.1177/104973200129118183
CR  - Namey, E., Guest, G., McKenna, K., & Chen, M. (2016). Evaluating bang for the buck: A cost-effectiveness comparison between individual interviews and focus groups based on thematic saturation levels. American Journal of Evaluation, 37(3), 425–440. https://doi.org/10.1177/1098214016630406
CR  - Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161–182.
CR  - Rubin, H. J., & Rubin, I. S. (2012). Qualitative interviewing: The art of hearing data (3rd ed.). Sage Publications.
CR  - Sarıhan, M. (2022). Nükleer tıp öğrencilerinin radyasyon okuryazarlığının değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (41), 85–91.
CR  - Saunders, B., Sim, J., Kingstone, T., Baker, S., Waterfield, J., Bartlam, B., et al. (2018). Saturation in qualitative research: Exploring its conceptualization and operationalization. Quality & Quantity, 52, 1893–1907. https://doi.org/10.1007/s11135-017-0574-8
CR  - Shao, Y., Fang, M., Yin, J., Zhang, W., Tang, Y., & Wang, L. (2023). Ionizing radiation and neurodegenerative diseases: A meta-analysis. Frontiers in Public Health, 11, 1124967. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1124967
CR  - Smith, J. A., Brown, L. M., & Davis, R. T. (2021). The impact of digital literacy on health information seeking behavior: A systematic review. Journal of Health Communication, 26(3), 195–207. https://doi.org/10.1080/10810730.2021.1879674
CR  - Togay YE. Radyasyon ve Biz, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Yayınları 2002:2-12.
CR  - Turhanoğlu, A. K. (2012). Bilim, Yöntem ve Toplumsal Araştırma (Ed; Temmuz Gönenç Şavran,) Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri.
United Nations Scientific Committee on the Effects of Atomic Radiation (UNSCEAR). (2021). Sources, effects and risks of ionizing radiation: UNSCEAR 2020/2021 report to the General Assembly with scientific annexes (Report No. E.21.IX.1). United Nations.
CR  - World Health Organization, & United Nations Children's Fund. (2025). Water, sanitation, hygiene, environmental cleaning and waste management in health care facilities: 2023 data update and special focus on primary health care. World Health Organization.
UR  - https://doi.org/10.59244/ktokusbd.1707510
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4907126
ER  -